The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования явились данные мониторинга климата, состояния загрязнения атмосферного воздуха, осадков, воды поверхностных водоемов, почвы гг. Петропавловск, Караганда, Алматы и Сургута за 2013-2017 гг., 259 преподавателей вузов.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі болып, 2013-2015 жж., Петропавл, Қарағанды, Алматы және Сургут ққ. 259 ЖОО оқытшыларының денсаулығы, климаттың мониторингтік мәліметтері, атмосфералық ауаның, жауын-шашынның, жер беті суларының, топырақтың ластану жағдайы қарастырылды.

Aim of work (in Russian) : с позиции комплексного подхода изучить состояние здоровья профессорско-преподавательского состава вузов, установить причинно-следственные связи между показателями здоровья преподавателей и факторами, влияющими на него, выявить наиболее значимые и управляемые.

Aim of work (in Kazakh) : ЖОО-ның профессорлық-оқытушылар құрамының денсаулық жағдайын кешенді қарау, оқытушылардың денсаулық көрсеткіштері мен оған әсер етуші факторлар арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды анықтау, маңыздыларын және басқарылатындарын табу.

Методы исследования (на русском) : физиологические, аналитические, статистические.

Методы исследования (на казахском) : физиологиялық, аналитикалық, статистикалық

Obtained results and novelty (in Russian) : Уровень загрязнения атмосферного воздуха территории г. Петропавловск оценивался как «удовлетворительный», гг. Караганды, Алматы и Сургута - как «высокий». Отсутствие достоверной динамики в зависимости от климатических условий по месту жительства свидетельствует об отсутствии влияния данных факторов на функциональное состояние и показатели здоровья преподавателей вузов. У преподавателей вузов, проживающих в неблагоприятных экологических условиях, с увеличением возраста отмечалось снижение умственной работоспособности, рост напряжения со стороны сердечно-сосудистой системы. Физиологические механизмы возрастных сдвигов работоспособности сопровождались напряжением механизмов регуляции. Анкетный опрос выявил у 66,6÷85,0% преподавателей вуза наличие проблем со здоровьем. В структуре заболеваний по нозологиям по результатам анкеты WAI у преподавателей вузов во второй и третьей возрастных группах (30-49 лет и 50 лет и более), как приоритетные отмечались заболевания сердечно-сосудистой системы, опорно-двигательного аппарата, пищеварительной системы. Низкая двигательная активность вызывает дисбаланс эрготропной и трофотропной систем в ЦНС, негативно отражается на показателях здоровья. Основными причинами низкого уровня здоровья и высокой заболеваемости преподавателей были: недостаточная двигательная активность, нерациональное питание, недостаточное внимание к собственному здоровью, несоблюдение лечебно-профилактических рекомендаций.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Атмосфералық ауаның ластануы Петропавл қ. «қанағаттанарлық» деп бағаланса, Қарағанды және Алматы қалаларында «жоғары» деп бағаланды. Тұрғылықты жердегі климаттық жағдайларға байланысты анық динамиканың болмауына байланысты берілген факторлар жоо оқытушыларының функционалды жағдайы мен денсаулық көрсеткіштеріне әсерінің болмауын көрсетеді. Қолайсыз экологиялық жағдайда өмір сүретін оқытушыларда жас ұлғайған сайын ой еңбегінің төмендеуі байқалған, жүрек-қантамыр жүйесі жағынан жүктеме арта түскен. ғана емес, сонымен қатар зейіндерінің де азаюы байқалған ал ол ОЖЖ-нің қажуының артқаның білдереді. Оқытушыларда функционалды жүктемесі артериялық қысымның жоғарылауымен байқалады. Еңбекке қабілеттіліктің жастық ауытқуының физиологиялық механизмдері реттелу механизмдерінің жүктемесімен бірге жүрген. Анкеталық сауалнама нәтижесі 66,6÷85,0% жоо оқытушыларының денсаулығында кінәрәт бар екенін көрсетті. Науқастану құрылымында дерт туралы түсінік және WAI сауалнамасының нәтижесі бойынша екінші және үшінші жастық топта, басымдылығы бойынша жүрек-қанамыр жүйесінің, тірек-қимыл жүйесінің, ас қорыту жүйесінің аурулары анықталды. Аз қимылдау ОЖЖ-дегі эрготропты және трофотропты жүйелердің үйлесімсіздікті шақырады, денсаулық көрсеткіштерінде теріс ықпалын тигізеді. Оқытушылардың денсаулық жағдайының төмен болуы мен көбіне сырқаттанудың негізгі себептері: аз қимыл қозғалыс жасау, рационсыз тамақтану, өз денсаулығына көп көңіл бөлмеу, емдеу және ауруды алдын алу шаралын дұрыс қолданбау.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Для снижения негативного влияния образовательного процесса на функциональное напряжение и показатели здоровья, а также проведения профилактических мероприятий были разработаны две программы для ЭМВ.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Функционалды жүктемеге және денсаулық көрсеткіштеріне білім беру процесінің теріс әсерін төмендеті мақсатында, алдын алу шараларын жүргізу үшін ЭМВ арналған екі бағдарлама өңделіп шығарылды

Level of implementation (in Russian) : Разработанных компьютерные программы внедрены в НАО «Медицинский университет Караганды», НАО «Северо-Казахстанский университет им.М.Козыбаева» и Сургутском государственной университете.

Level of implementation (in Kazakh) : Өңделген компьютерлік бағдарламалар ҒАҚ "Қарағанда Медицина университетінде", ҒАҚ "М.Қозыбаев атындағы Солтүстік-Қазақстан университетінде" және Сургут мемлекеттік университетінде енгізілді.

Efficiency (in Russian) : Используемые разработанные компьютерный программы для самодиагностики и автоматизированного анализа позволяют получить более объективные данные о психофизиологическом состоянии организма преподавателя, а результаты обследования могут быть использованы руководством для принятия профилактических мероприятий направленных на снижение негативного воздействия образовательного процесса.

Efficiency (in Kazakh) : Өзіндік диагностикалауға және автоматты талдауға арналған пайдаланылушы өңделген компьютерлік бағдарламалар оқытушы ағзасының психофизиологиялық жағдайы туралы анағұрлым объективті мәліметтер алуға мүмкіндік береді, ал зерттеу нәтижелерін басшылар білім беру процесінің зиянды әсерін төмендету мақсатында профилактикалық шараларға қолдана алады.

Field of application (in Russian) : медицина, промышленная экология, охрана труда.

Field of application (in Kazakh) : медицина, өндірістік экология, еңбекті қоғау.