The object of research, development or design (in Russian) : Коллекция тетраплоидной пшеницы, состоящая из 368 сортов и линий различного географического происхождения.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Географиялық шығу тегі әртүрлі 368 сорттар мен линиялардан тұратын тетраплоидты бидай коллекциясы.

Aim of work (in Russian) : Идентификация локусов количественных признаков (ЛКП, QTL, quantitative trait loci), связанных с адаптивностью и компонентами урожайности твердой пшеницы Triticum durum Desf., на основе использования метода ассоциативного картирования генов (GWAS).

Aim of work (in Kazakh) : Гендерді ассоциативтік карталау (GWAS) негізінде Triticum durum Desf. қатты бидайдың бейімделушілігімен және өнімділік компоненттерімен байланысты сандық белгілер локустарын (СБЛ немесе QTL, quantitative trait loci) анықтау.

Методы исследования (на русском) : Выделение и очистка ДНК, полимеразная цепная реакция, микросателлитный анализ, электрофорез в 1,5 % агарозном и 6 % акриламидном гелях, KASP анализ, определение качества зерна, структурный анализ урожайности. В работе использованы статистические прикладные программы (TASSEL 5.0, GAPIT R и т.д.).

Методы исследования (на казахском) : ДНҚ бөлу және тазарту, полимеразалық тізбектік реакция, микросателлиттік талдау, 1,5 % агарозды және 6 % акриламид гельдерінде электрофорез, KASP-талдау, дәннің сапасын, өнімнің құрылымын анықтау әдістері. Жұмыста қолданбалы статистикалық бағдарламалар (TASSEL 5.0, GAPIT R және т.б.) пайдаланылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Коллекция яровой твердой пшеницы, выращенная в 2 рандомизированных повторностях в двух регионах Казахстана в 2018-2020 г.г., изучена по фенологии и показателям продуктивности. Проведен анализ образцов коллекции по показателям качества зерна. Определен уровень вариабельности и выявлены наиболее ценные по продуктивности и качеству зерна образцы твердой пшеницы. Проведен микросателлитный анализ коллекции твердой пшеницы. Идентифицированы локусы количественных признаков, ассоциированные с хозяйственно-ценными признаками. Всего идентифицировано 83 стабильных (выявленных в двух и более средах) ЛКП, выявленных при изучении 7 хозяйственно-ценных показателей. При этом, обнаружено 32 ЛКП как для юго-востока, так и для севера страны. Проведено генотипирование 29 сортов твердой пшеницы Казахстана и России и 15 линий КСИ Карабалыкской СХОС с использованием 32 KASP-маркеров, выделенных из исследований по мягкой пшенице, и 20 KASP-маркерам, выявленных из анализа GWAS тетраплоидной пшеницы. Получен патент на полезную модель на основе набора KASP-маркеров.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2018 - 2020 жылдары Қазақстанның екі өңірінде 2 рандомизацияланған қайталанымда өсірілген жаздық қатты бидай коллекциясы фенология және өнімділік көрсеткіштері бойынша зерттелді. Дән сапасының көрсеткіштері бойынша коллекция үлгілеріне талдау жүргізілді. Өзгергіштік деңгейі айқындалды және өнімділігі мен дән сапасы бойынша бидайдың аса құнды үлгілері анықталды. Қатты бидай коллекциясына микросателлиттік талдау жүргізілді. Шаруашылық-құнды белгілермен байланысты сандық белгілер локустары анықталды. 7 шаруашылық-құнды көрсеткіштерді зерттеу кезінде анықталған жалпы 83 тұрақты (екі және одан да көп ортада анықталған) СБЛ анықталды. Бұл ретте елдің оңтүстік-шығысы үшін де, солтүстігі үшін де 32 СБЛ табылды. Қазақстан мен Ресейдің қатты бидайының 29 сортына және Қарабалық АШТС КСИ 15 линиясына жұмсақ бидай бойынша зерттеулерден бөлінген 32 KASP-маркерлерді және тетраплоидты бидайды GWAS талдауынан анықталған 20 KASP-маркерлерді пайдалана отырып генотиптеу жүргізілді. KASP -маркерлер жиынтығы негізінде пайдалы модельге патент алынды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Коллекция из 300 сортов и линий твердой пшеницы, охарактеризованная по фенологии, показателям продуктивности и качества зерна. 29 сортов и линий твердой пшеницы Казахстана и России, 15 образцов конкурсного сортоиспытания (селекции Карабалыкской СХОС) и 41 образец центральной коллекции твердой пшеницы анализированы по полиморфным микросателлитным маркерам. Идентифицированы 83 ЛКП, связанных с хозяйственно-ценными признаками твердой пшеницы, выращенной в двух регионах Казахстана. 20 информативных SNP-маркеров, ассоциированных с хозяйственно-ценными признаками твердой пшеницы, конвертированы в KASP-маркеры. Подтверждена статистическая значимость 5 KASP-маркеров.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Фенологиялық, өнімділік және дән сапасының көрсеткіштері бойынша сипатталған қатты бидайдың 300 сорттары мен линияларынан тұратын коллекция. Қазақстан мен Ресейдің қатты бидайының 29 сорттары мен линиялары, конкурстық сорт сынағының 15 үлгісі (Қарабалық АШТС селекциясы) және қатты бидайдың орталық коллекциясының 41 үлгісі полиморфты микросателлитті маркерлер бойынша талданды. Қазақстанның екі өңірінде өсірілген қатты бидайдың шаруашылық-құнды белгілерімен байланысты 83 СБЛ анықталды. Қатты бидайдың шаруашылық-құнды белгілерімен байланысты 20 информативті SNP-маркерлер KASP-маркерлеріне ауыстырылды. 5 KASP-маркерлердің статистикалық маңыздылығы расталды.

Level of implementation (in Russian) : Информативные SSR- и KASP-маркеры, а также выделенные образцы твердой пшеницы могут быть успешно использованы в селекционно-генетических программах, направленных на улучшение хозяйственно-ценных признаков.

Level of implementation (in Kazakh) : Ақпараттық SSR және KASP маркерлерін, сондай-ақ бөлініп алынған қатты бидай үлгілерін экономикалық құнды белгілерді жақсартуға бағытталған селекциялық-генетикалық бағдарламаларда сәтті қолдануға болады.

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Генетика, биотехнология и селекция зерновых культур.

Field of application (in Kazakh) : Генетика, биотехнология және дәнді дақылдардың селекциясы.