The object of research, development or design (in Russian) : Основной объект исследования – геномная РНК S вируса картофеля (PVS). В работе использовали растения картофеля Solanum tuberosum L. и табака Nicotiana tabacum линии 16с.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Басты зерттеу нысаны S картоп вирусының (PVS) геномды РНҚ (гРНҚ) болып табылады. Жұмыс барысында Solanum tuberosum картоп және Nicotiana bentamiana темекi өсімдіктері қолдаңылды.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта – установить специфические белки S-вируса картофеля (PVS), вызывающие супрессию процесса РНК-интерференции (RNAi) в зараженных клетках растения-хозяина; используя методы генной и клеточной инженерии, создать рекомбинантные ДНК, вызывающие искусственную индукцию RNAi, и получить с их помощью растения картофеля, оздоровленные от вирусной инфекции PVS.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты – гендік және жасуша инженерия тәсілдерін қолдана отырып, вирус жұқтырылған өсімдік жасушаларында РНҚ-интерференция (RNAi) барысын супрессияға ұшырататын S картоп вирусының (PVS) ерекше ақуыздарын табу; жасанды RNAi іске қосатын рекомбинантты ДНҚ құру және де оларды PVS вирустық инфекциясынан сауықтырылған картоп өсімдіктері көмегімен алу.

Методы исследования (на русском) : В работе применены методы компьютерного анализа вирусных белков и нуклеиновых кислот, методы выделения РНК, реакции обратной транскрипции (РОТ), ПЦР, электрофореза нуклеиновых кислот, методы молекулярного клонирования и ИФА (DAS-ELISA), методы временной и стабильной трансформации растений.

Методы исследования (на казахском) : Бұл жұмыста вирустық аққуыздар мен нуклеин қышқылдарының компьютерлік талдау әдістері, РНҚ бөлу әдістері, кері транскрипция реакциясы (КТР), ПТР, нуклеин қышқылдарыныңи электрофорезі, молекулалық клондау әдістері және ИФТ (DAS-ELISA) қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Оптимизирована система диагностики различных штаммов PVS методом мультиплексной РОТ-ПЦР. Впервые установлены полные нуклеотидные последовательности гРНК двух казахстанских изолятов PVS. Геномные последовательности этих вирусных РНК (гРНК) помещены в базу данных NCBI GenBank. С участием гРНК проведены амплификация и клонирование каждой из пяти открытых рамок считывания (ОРС) PVS, кодирующих белки 25К, 12К, 7К, 34К (СР) и 11К, в состав растительных плазмидных векторов под контроль промотора 35S CaMV, 5’-нетранслируемой последовательности вируса табачной мозаики и терминатора гена нопалинсинтетазы. Идентифицированы белки 12К, СР и 11К PVS как супрессоры RNAi. Получены рекомбинантные ДНК, несущие в прямой и обратной ориентации ОРС2 (25К) или ОРС5 (СР) PVS и способные индуцировать процесс RNAi в растительных клетках и проведена генетическая трансформация пробирочных растений картофеля, зараженных одним или несколькими вирусами (PVS, PVM и PVY). После иммуноферментного анализа из полученных трансгенных растений были отобраны линии, освобожденные от вирусной инфекции.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Мультиплексті КТР-ПТР әдісімен әртүрлі PVS штаммдарының диагностика жүйесі оңтайландырылды. Алғаш рет қазақстандық екі PVS изоляттарының толық гРНҚ нуклеотидтік тізбектері анықталды. Осы вирустың геномдық РНҚ тізбектері NCBI GenBank деректер базасына орналастырылды. гРНҚ-ның қатысуымен 25К, 12К, 7К, 34К (СР) және 11К ақуыздарын кодтайтын PVS-тің бес ашық оқу жиектемелерінің (ORF) әрқайсысымен 35S CaMV промоторының, темекі мозайкасы вирусының 5' - трансляцияланбайтын реттілігінің және нопалинсинтетаза генінің терминаторының бақылауымен өсімдік плазмид векторларының құрамына амплификация және клондау жүргізілді. 12К, СР және 11К PVS ақуыздары RNAi супрессорлары ретінде анықталды. Өсімдік жасушаларында RNAi процесін қоздыруға қабілетті құрамында тікелей және кері бағыттағы ORF2 (25K) немесе ORF5 (СР) PVS бар рекомбинантты ДНҚ алынды және бір немесе бірнеше вирус (PVS, PVM және PVY) жұқтырған пробиркалардағы картоп өсімдіктерінің генетикалық трансформациясы өткізілді. Иммуноферменттік талдаудан кейін алынған трансгендік өсімдіктерден вирустық инфекциядан толықтай босатылған нұсқалар алынды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Установлены полные нуклеотидные последовательности гРНК двух казахстанских изолятов PVS "Фортуна" и "Ушконыр". Рекомбинантные ДНК, каждая из которых содержит отдельную ОРС (ОРС2-ОРС6) PVS под контролем 35S CaMV промотора, 5’-нетранлируемой последовательности (5’-НТП) вируса табачной мозаики (TMV) и терминатора гена нопалинсинтетазы (nos). Рекомбинантные ДНК, несущие в прямой и обратной ориентации ОРС2 или ОРС5 PVS и способные индуцировать процесс РНК-интерференции в растительных клетках. Впервые идентифицированы три белка PVS 12 К, 34К и 11К как супрессоры RNAi. Предложен новый способ оздоровления растений картофеля, пораженного единичной инфекцией PVS или в сочетании с родственными и неродственными вирусами.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Екі қазақстандық "Фортуна" және "Ушконыр" PVS изоляттарының толықтай гРНҚ нуклеотид тізбектері анықталды. Рекомбинантты ДНҚ алынды, олардың әрқайсысында 35S CaMV промотордың бақылауымен PVS изоляторларының бірінің бөлек ОРС, темекі мозаикасы вирусының (TMV) 5'-трансляцияланбайтын тізбегі (5'-НТП) және нопалинсинтетаза генінің (nos) терминаторы бар. Тура және кері бағытта жүретін PVS ОРС2 немесе ОРС5 және өсімдік жасушаларында РНК-интерференция процесін индуциялауға қабілетті рекомбинантты ДНК алынды. Алғаш рет үш PVS 12К, 34К және 11К ақуызы RNAi супрессорлары ретінде анықталды. Жалғыз PVS инфекциясымен немесе туыстық қатынасы бар және жоқ вирустармен бірге зақымдалған картоп өсімдіктерін сауықтырудың жаңа әдісі ұсынылады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : биотехнология и генная инженерия растений и сельское хозяйство

Field of application (in Kazakh) : биотехнология және өсімдіктер гендік инженериясы және де ауыл шаруашылығы