The object of research, development or design (in Russian) : Получение новых знаний и приоритетных научных результатов о взаимосвязи между космической погодой и глобальной температурой, а также состоянием озонового слоя Земли; о потоках гамма-квантов, тепловых нейтронов, быстрых электронов на разных высотных уровнях наблюдений; о природе структуры и динамики разрядных явлений в средней атмосфере; характеристик астрофизических объектов, полученных в модифицированных и стандартной гравитациях; поглощение нейтронов космического излучения.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ғарыштық ауа-райы мен жаһандық температура, сондай-ақ Жердің озон қабатының жай-күйі арасындағы өзара байланыс туралы; гамма-кванттардың, жылу нейтрондарының, бақылаудың әртүрлі жоғары деңгейлеріндегі жылдам электрондардың ағындары туралы; орта атмосферадағы разряд құбылыстарының құрылымы мен динамикасы туралы; модификацияланған және стандартты гравитацияларда алынған астрофизикалық объектілердің сипаттамалары туралы жаңа білім мен басым ғылыми нәтижелер алу; ғарыштық сәулелену нейтрондарының жұтылуы

Aim of work (in Russian) : Исследовать взаимосвязь между космической погодой и глобальной температурой, а также состоянием озонового слоя Земли, получить данные о потоках гамма-квантов, тепловых нейтронов, быстрых электронов на разных высотных уровнях наблюдений. Выявление временных и пространственных корреляций данных со скачками электрического поля и интенсивностью радиоизлучения в широком диапазоне частот, исследование природы структуры и динамики разрядных явлений в средней атмосфере, Создание и запуск макета толчковой установки совместно с установкой ШАЛ. Получение начальных данных по спектру ШАЛ и спектру толчков в толчковой установке. Изучение характеристик астрофизических объектов, полученных в модифицированных и стандартной гравитациях. Разработка аппаратуры для автоматического измерения влажности почв по нейтронной компоненте космического излучения. Развитие и согласование международной сети баз данных по космическим лучам.

Aim of work (in Kazakh) : ғарыштық ауа-райы мен жаһандық температура, Жердің озон қабатының жай-күйі арасындағы байланысты зерттеу, гамма-кванттардың, жылу нейтрондарының, әртүрлі биіктіктегі бақылау деңгейлеріндегі жылдам электрондардың ағындары туралы мәліметтер алу. Жұлқыма қондырғысын КАН қондырғысымен қосарлай отырып макетін құру және іске қосу. КАН спектрі және жұлқыма қондырғысындағы жұлқыма спектрі бойынша бастапқы деректерді алу. Модификацияланған гравитацияларда алынған астрофизикалық объектілердің сипаттамаларын зерттеу, ҒС нейтрондық компоненті бойынша топырақ ылғалдылығын автоматты түрде өлшеуге арналған жабдықты әзірлеу, ғарыш сәулелері бойынша халықаралық мәліметтер базасының желісін дамыту, үйлестіру. Зерттеу әдістері: Теориялық, эксперименттік, компьютерлік модельдеу.

Методы исследования (на русском) : Теоретические, экспериментальные, компьютерное моделирование.

Методы исследования (на казахском) : Теориялық, эксперименттік, компьютерлік модельдеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : Получено, что состояние космической погоды и такие основные ее параметры, как солнечная активность и космические лучи, оказывают заметное влияние на глобальную температуру и локальную облачность. В ходе измерений, проведенных во время грозы, было обнаружено чрезвычайно сильное увеличение интенсивности гамма-излучения, которое предшествовало близкому разряду молнии. Создан действующий макет толчковой установки из восьми ионизационных камер и измерительной платы. Была разработана программа «Argon» для связи компьютера с восьмиканальной измерительной платой, настройки порогов и записи данных. Получены начальные экспериментальные данные по спектру ШАЛ и спектру толчков. Получены выражения для операторов спина в координатах Хопфа. Были сняты спектры у реконструированных счетчиков и были сделаны сравнения их с предыдущими спектрами. Созданы базы данных по нейтронной компоненте космических лучей. Была разработана база данных и сайт по работе с информацией, полученных с нейтронных мониторов 6NM-64 и IGY-57 при КазНУ им. аль-Фараби. Была налажена кооперация с международной сетью баз данных по КЛ - World Data Center for Cosmic Rays (WDCCR) и с международной базой данных по нейтронным мониторам NMDB. Проведено заседание научно-технического совета (НТС). На совете члены НТС единогласно постановили - принять и согласовать кооперацию с международной сетью баз данных по космическим лучам. Протокол № 4 от 20 октября 2020 года.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Күн белсенділігі мен ҒС сияқты негізгі параметрлері жаһандық температура мен жергілікті бұлтқа айтарлықтай әсер ететіндігін көрсетілді. Найзағай кезінде жүргізілген өлшеулер кезінде найзағайдың жақын разрядына дейін гамма-сәулеленудің өте күшті жоғарылауы анықталды. Сегіз ионизациялық камера мен өлшеу тақтасынан тұратын жұлқыма қондырғысының қолданыстағы макеті жасалды. Жұлқыма қондырғысының орналасуы үшін компьютерді сегіз каналды өлшеу тақтасымен байланыстыру үшін "Argon" бағдарламасы жасалды. КАН спектрі мен жұлқыма спектрі бойынша бастапқы эксперименттік деректер алынды. Хопф координаттарында спин операторлары үшін алынған өрнектер. Қайта құрылған санағыштардың спектрлері алынып, алдыңғы спектрлермен салыстырылды. ҒС-дің нейтрондық компоненті бойынша деректер базасы құрылды. ҚазҰУ жанынан 6NM-64 және IGY-57 нейтрондық мониторларынан алынған ақпаратпен жұмыс істеу бойынша деректер базасы мен сайт әзірленді. ҒС бойынша дерекқорлардың халықаралық желісімен - World Data Center for Cosmic Rays (WDCCR) және NMDB нейтрондық мониторлар бойынша халықаралық дерекқормен кооперация жолға қойылды. Ғылыми-техникалық кеңестің (ҒТК) отырысы өткізілді. Бұл кеңесте ҒТК - нің барлық мүшелері ғарыштық сәулелер бойынша халықаралық мәліметтер базасы желісімен кооперацияны қабылдау және келісу туралы шешім қабылдады. 2020 жылғы 20 қазандағы № 4 хаттама.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Результаты работы апробированы на Международных и отечественных конференциях в виде докладов и статьей, опубликованы в рейтинговых мировых жураналах входящие в базу данных Scopus и/или Web of Science. Результаты работы по программе будут применены в дальнейших исследованиях и будут рекомендованы к применению в смежных областях науки и техники.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жұмыстың нәтижесі Халықаралық конференцияларда баяндалған және ғылыми мақала түрінде Scopus және Web of Science секілді мәліметтер базасындағы рейтингті журналдарда жарияланған. Бағдарлама бойынша жұмыстың нәтижелері келешек зерттеулерде қолданылады және ғылым және техниканың аралас салаларында қолданылуға ұсынылады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Целевые потребители полученных результатов: ученые и специалисты в сфере в физике высоких и сверхвысоких энергий, физики земных, околоземных и атмосферных процессов с практическим применением полученных научных результатов.

Field of application (in Kazakh) : алынған нәтижелердің мақсатты тұтынушылары: жоғары және аса жоғары энергиялар физикасы, алынған ғылыми нәтижелерді практикалық қолдана отырып, Жер, жер маңы және атмосфералық процестер физикасы саласындағы ғалымдар мен мамандар.