The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются хемолитоавтотрофные бактерии маточного раствора испарительной карты кучного выщелачивания, а также образец руды РУ-1 Степногорского горно-химического комбината. Были изучены свойства и значение бактерий Acidthiobacillus ferrooxidans в процессах выщелачивании металлов. Проведенные эксперименты подтвердили, что выделенный из кислых растворов штамм бактерий Аcidthiobacillus ferrooxidans способен окислять железо в присутствии 15,0-20,0 г серной кислоты до 30,0 мг/л урана. Было исследовано биоокисление железа (Fe2+) хемолитоавтотрофными бактериями и влияния на кинетику биоокисления железа (Fe2+) в сернокислых растворах различных факторов. Было изучено влияние различных концентрации серной кислоты, молибдена и марганца на скорость окисления железа культурами ацидофильных микроорганизмов. Было изучено выщелачивание урана и молибдена из пробы руды с помощью растворов различных химических реагентов H2SO4, Fe2(SO4)3, (NH4)2S2O8 и KMnO4. Проведены испытания с использованием железоокисляющих бактерий, выделенных из растворов выщелачивания урановых руд, подтвердили эффективность биотехнологического способо для излвечения урана из бедных руд.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері үймелеп сілтілеу булау картасының аналық ерітіндісінің хемолитоавтотрофты бактериялары және жұмыстың бірінші кезеңінде таза дақылдарға бөлінген Степногорск тау-кен комбинатының РУ-1 кенінің физикалық-химиялық құрамын зерттеу, сондай-ақ жұмыстың бірінші кезеңінде іріктелген және зерттелген кеннің үлгілері болып табылады. Металдарды сілтілеу процестеріндегі Аcidthiobacillus ferrooxidans бактерияларының қасиеттері мен маңызы зерттелді. Жүргізілген тәжірибелер қышқыл ерітінділерден оқшауланған Acidthiobacillus ferrooxidans бактериясының штаммы 15,0-20,0 г күкірт қышқылының қатысуымен 30,0 мг/л уранға дейін темірді тотықтыра алатындығын растады. Хемолитоавтотрофты бактериялармен темірдің (Fe2+) биооқышқылдануы және түрлі факторлардың күкіртқышқыл ерітінділерінде темірдің (Fe2+) биооқышқылдану кинетикасына әсері зерттелді. Күкірт қышқылының, молибден мен марганецтің әртүрлі концентрацияларының темірдің тотығу жылдамдығына ацидофильді микроағзалар дақылдарымен әсері зерттелді. H2SO4, Fe2(SO4)3, (NH4)2S2O8 және KMnO4 түрлі химиялық реагенттер ерітінділерінің көмегімен кен сынамасынан уран мен молибденді сілтілеу зерттелді. Уран кендерін сілтісіздендіру ерітінділерінен бөлінген темір тотықтырғыш бактерияларды пайдалану арқылы сынақтар жүргізілді, уранды кедей кендерден бөліп алу үшін биотехнологиялық тәсілдің тиімділігін растады.

Aim of work (in Russian) : Цель работы - исследование и обоснование эффективности бактериально-химического способа выщелачивания урана из бедных и забалансовых руд на месторождениях Северного региона Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты - Қазақстанның солтүстік өңірінің кен орындарында кедей және баланстан тыс кендерден уранды сілтілеудің бактериялық-химиялық тәсілінің тиімділігін зерттеу және негіздеу.

Методы исследования (на русском) : Объектом исследования использовали культуры бактерий A.ferrooxidans, выделенную микробоценозов хемолитотрофных бактерий из маточных растворов выщелачивания урана. Отбор пробы урансодержащих руд и маточного раствора. Выделение микроорганизмов. Размеры кусков менее 50 мм, расположенную равномерным слоем, в намеченных точках выкапывали лунки глубиной 25,0-30,0 см. Вдоль стенки лунок снизу-вверх по прямой линии совком (см. черт. 1) отбирали точечную пробу в один прием и ссыпали ее в соответствующее тару. Отбор пробы раствора сернокислотного выщелачивания. Пробы отбирали вручную специальными приспособлениями. В качестве образца для исследования использовали жидкость темно-коричневого цвета испарительной карты №4 участка кучного выщелачивания РУ-1 СГХК, расположенного северо-западной части Акмолинской области.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу нысаны ретінде A. ferrooxidans бактерияларының культуралары, уранды шаймалаудың аналық ерітінділерінен химолитотрофты бактериялардың микробоценоздары қолданылды. Құрамында уран бар кендердің және аналық ерітіндінің сынамаларын іріктеу. Микроорганизмдердің бөлінуі. Кесектердің өлшемдері 50 мм-ден аз, біркелкі қабатта орналасқан, белгіленген нүктелерде тереңдігі 25,0-30,0 см тесіктер қазылды.тесіктердің қабырғасы бойымен төменнен жоғарыға дейін шпагатпен (тозақты қараңыз. 1) нүктелі сынаманы бір қабылдауға алды және оны тиісті ыдысқа құйды. Күкірт қышқылды сілтісіздендіру ерітіндісінің сынамасын алу. Сынамаларды арнайы құралдармен қолмен алды. Зерттеу үшін үлгі ретінде Ақмола облысының солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан СТКХК РУ-1 үймелеп сілтісіздендіру учаскесінің №4 буландыру картасының қою қоңыр түсті сұйықтығы пайдаланылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые были выявлены оптимальные условия кучного выщелачивания урановых руд месторождения «Восток» РУ-1 СГХК и предложена принципиальная технологическая схема переработки урансодержащих руд с использованием ацидофильных микроорганизмов, а также впервые будет проведено генотипирование микроорганизмов данного месторождения с помощью молекулярно-биологических методов. Результаты проекта: 2 патента на полезную модель, 1 монография, 2 рекомендации, 3 статьи КОКСОН, 6 статей Scopus, 3 статьи WoS, 5 статей, опубликованных в международных конференциях.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алғаш рет СТКХК РУ-1 "Восток" кен орнының уран кендерін үймелеп шаймалаудың оңтайлы шарттары анықталды және ацидофильді микроорганизмдерді пайдалана отырып, құрамында уран бар кендерді өңдеудің принципті технологиялық схемасы ұсынылды, сондай-ақ алғаш рет молекулярлық-биологиялық әдістердің көмегімен осы кен орнының микроорганизмдерін генотиптеу жүргізілетін болады. Жоба нәтижелері: пайдалы модельге 2 патент, 1 монография, 2 ұсыныс, КОКСОН 3 мақала, Scopus 6 мақала, WoS 3 мақала, халықаралық конференцияларда жарияланған 5 мақала.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В рамках данной работы были проведены испытания по биовыщелачиванию урановой руды в пачуке с использованием выделенных культуры микроорганизмов. Было продемонстирировано, что биовыщелачивание позволяло извлекать уран из измельченной руды с высокой эффективностью за короткий срок (было извлечено до 96% урана за 3 сут). Таким образом, проведенные исследованаия показывают, что биотехнологические методы позволяют излвекать уран из исследуемой руды без высоких затрат и с высокой эффективностью. При этом использование микроорганизмов позволяет избежать использования дорогостоящих реагентов-окислителей.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Осы жұмыс шеңберінде пачукадағы уран кенін биошаймалау бойынша микроорганизмдердің бөлінген өсірінділерін пайдалана отырып сынақтар жүргізілді. Биошабандандыру қысқа мерзім ішінде тиімділігі жоғары ұсақталған кеннен уранды алуға мүмкіндік беретіні көрсетілді (3 күнде уранның 96% - ы алынды). Осылайша, жүргізілген зерттеулер биотехнологиялық әдістер уранды зерттелетін кеннен жоғары шығынсыз және жоғары тиімділікпен шығаруға мүмкіндік беретінін көрсетті. Бұл жағдайда микроорганизмдерді пайдалану қымбат тотықтырғыш реагенттерді пайдаланудан аулақ болады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Гидрометаллургия, биотехнология

Field of application (in Kazakh) : Гидрометаллургия, биотехнология