The object of research, development or design (in Russian) : Дикорастущие растения и загрязненная НДМГ почва в искусственных условиях.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жасанды жағдайлардағы жабайы өсімдіктер және СЕДМГ-мен ластанған топырақ.

Aim of work (in Russian) : Выявить влияние природных факторов на образование и накопление НДМГ и НДМА в растениях.

Aim of work (in Kazakh) : Табиғи факторлардың өсімдіктерде СЕДМГ және НДМА-ның пайда болуы мен жиналуына әсерін анықтау.

Методы исследования (на русском) : Отбор проб объектов окружающей среды, экосистемные и ландшафтные; химические, эколого-флористические, геоботанические, анатомические, статистические.

Методы исследования (на казахском) : Қоршаған орта нысандарының сынамаларын алу, экожүйелік және ландшафтық; химиялық, экология-флористикалық, геоботаникалық, анатомиялық, статистикалық.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1. Даны показатели содержания НДМГ (несимметричный диметигидразин) и НДМА (нитрозодиметиламин, продукт химической трансформации НДМГ) в вегетативных органах дикорастущих растений: полынь эстрагон (Artemisia dracunculus), полынь белоземельная (Artemisia terrae albae), полынь однолетняя (Artemisia annua), ковыль Лессинга (Stipa lessingiana), ковыль сарептский (Stipa sareptana), мятлик луговой (Poa pratensis), пырей гребневидный (Agropyron pectiniforme), пырей ломкий (Agropyron fragile). 2. Получены показатели распределения НДМГ и НДМА в различных вегетативных органах дикорастущих растений. Выполнены анатомо-морфологические исследования, выявлены внешние адаптивные анатомо-диагностические особенности растений. 3. Установлен перечень факторов (внутренние и внешние), способствующих загрязнению дикорастущих растений НДМА. 4. Проведен научный анализ, оценка и обработка информации, полученной в результате проведенных исследований с предоставлением научно-обоснованных выводов о природе загрязнения дикорастущих растений НДМГ и НДМА. Научная новизна. Результаты научных исследований позволяют планировать дальнейшие направления экспериментальных работ с растениями, конечная цель которых заключается в получении новых, неизвестных ранее данных о процессах, формирующих устойчивость экосистемы к техногенному внешнему воздействию в условиях развивающейся ракетно-космической отрасли в Казахстане.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : . Жабайы өсімдіктер: эстрагон жусанның (Artemisia dracunculus), тамыр жусанның (Artemisia terrae albae), бір жылдық жусанның (Artemisia annua), бетеге боз қаудың (Stipa lessingiana), тарақбоз тырсықтың (Stipa sareptana), шалғын қоңырбастың (Poa pratensis), еркек бидайықтың (Agropyron pectiniforme), сынғыш бидайықтың (Agropyron fragile) вегетативті органдарындағы СЕДМГ (симметриялы емес диметигидразин) мен НДМА (нитрозодиметиламин, СЕДМГ-нің химиялық түрлену өнімі) мөлшерінің көрсеткіштері алынды. 2. Жабайы өсімдіктердің вегетативтік органдарында СЕДМГ мен НДМА-ның таралу көрсеткіштері алынды. Өсімдіктердің (еркек бидайық, шалғын қоңырбас, тамыр жусан, бетеге боз қау) сыртқы бейімдік анатомия-диганостикалық ерекшеліктері зерттелді. 3. НДМА-мен ластануына ықпал ететін факторлардың (олар сыртқы, сондай-ақ ішкі факторлар болып отыруы мүмкін) тізімі анықталды. 4. Зерттеу жүргізудің нәтижесінде алынған ақпаратқа ғылыми талдау жүргізіліп, баға беріліп және ол өңделді, сонымен бірге жабайы өсімдіктердің СЕДМГ мен НДМА-мен ластану табиғаты туралы ғылыми негізделген қорытынды ұсынылды. Ғылыми жаңалығы: Ғылыми зерттеулердің нәтижелері өсімдіктермен жасалатын эксперименттік жұмыстардың одан арғы бағыттарын жоспарлауға мүмкіндік береді, олардың түпкі мақсаты Қазақстанда дамып келе жатқан зымыран-ғарыш саласы жағдайларында экожүйенің техногендік сыртқы әсерге тұрақтылығын қалыптастыратын процестер туралы бұрын белгісіз жаңа деректер алу болып табылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Полученные в результате работы данные позволят обеспечить эффективность процедур по минимизации последствий воздействия РКД и реабилитации нарушенных земель, повысив тем самым экономическую рентабельность их использования в народном хозяйстве, а также снизить риск передачи техногенных загрязнений КРТ через растения «по пищевой цепочке» диким и домашним животным, и в дальнейшем человеку.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жұмыстарды орындау нәтижесінде алынған деректер бүлінген жерлерді халық шаруашылығында пайдаланудың экономикалық оңтайлылығын арттырумен, ҒЗҚ-ның әсер ету зардаптарын барынша азайту және бүлінген жерлерді қалпына келтіру шараларының тиімділігін арттыруға, сондай-ақ ЗОК-пен техногендік ластанулардың өсімдіктер арқылы «тағамдық тізбек бойынша» жабайы және үй жануарларына, және одан әрі адамға таралу тәуекелін төмендетуге мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Космическая деятельность, экология.

Field of application (in Kazakh) : ғарыштық қызмет, экология.