The object of research, development or design (in Russian) : Коллекция сои Glycine max (L.) Merrill., состоящая из 288 отечественных и зарубежных образцов.

The object of research, development or design (in Kazakh) : 288 отандық және шетелдік үлгілерден тұратын Glycine max (L.) Merrill. соя коллекциясы.

Aim of work (in Russian) : Идентификация и картирование локусов количественных признаков (QTL), связанных с устойчивостью к наиболее опасным грибным болезням сои на основе использования фенотипических данных, полногеномного генотипирования изучаемой коллекции и метода ассоциативного картирования генов.

Aim of work (in Kazakh) : Фенотиптік деректерді пайдалану, зерттелетін коллекцияны толық геномдық генотиптеу және гендерді ассоциативті карталау әдісі негізінде сояның аса қауіпті саңырауқұлақ ауруларына төзімділігімен байланысты сандық белгілер локустарын (QTL) анықтау және карталау.

Методы исследования (на русском) : Выделение и очистка ДНК, метод полимеразной цепной реакции, микросателлитный анализ, электрофорез в полиакриламидном геле, генотипирование с использованием новых геномных технологий, KASP, полногеномный анализ ассоциаций (GWAS), методы определения устойчивости зернобобовых культур к грибным болезням, структуры урожая. Статистическая обработка данных на основе корреляционного и кластерного анализа. В работе использованы статистические прикладные программы GraphPad Prism5, SPSS 22.0, GenAlEx 6.5.

Методы исследования (на казахском) : ДНҚ бөлу және тазарту, полимеразды тізбекті реакция әдісі, микросателлитті талдау, полиакриламидті гель электрофорезі, жаңа геномдық технологияларды қолдана отырып генотиптеу, KASP, ассоциацияларды толық геномдық талдау (GWAS), дәнді-бұршақты дақылдардың саңырауқұлақ ауруларына төзімділігін анықтау әдістері, өнім құрылымы. Корреляциялық және кластерлік талдау негізінде деректерді статистикалық өңдеу. Жұмыста GraphPad Prism5, SPSS 22.0, GenAlEx 6.5 статистикалық қолданбалы бағдарламалары қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Мировая коллекция сои (288 образцов) охарактеризована по устойчивости к церкоспорозу, фузариозу (корневая гниль), пурпурному церкоспорозу и септориозу. Проведен анализ 8 хозяйственно-ценных признаков. Выявлены наиболее перспективные сортообразцы. Скрининг центральной коллекции сои по 9 полиморфным микросателлитным маркерам, связанным с устойчивостью к грибным болезням, показал высокий уровень генетического разнообразия, о чем свидетельствуют средние показатели индекса Нея (0,54) и PIC (0,66). В результате GWAS идентифицированы и картированы 15 QTL, связанных с устойчивостью к церкоспорозу, септориозу и пурпурному церкоспорозу. Осуществлена конвертация идентифицированных высокозначимых 20 SNP-маркеров, ассоциированных с устойчивостью к грибным болезням и урожайностью, в экономически выгодные и удобные KASP-маркеры (патент на полезную модель, Приложение А). Создан и подготовлен для передачи на госсортоиспытания в ГКСИСК МСХ РК сорт сои Данелия (совместно с ТОО «Сельскохозяйственная опытная станция «Заречное»).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Сояның дүниежүзілік коллекциясы (288 үлгі) церкоспорозға, фузариозға (тамыршірік), қызылкүрең церкоспорозға және септориозға төзімділігімен сипатталды. 8 шаруашылық-құнды белгілерге талдау жүргізілді. Ең перспективалы сұрыптар анықталды. Саңырауқұлақ ауруларына төзімділікпен байланысты 9 полиморфты микросателлиттік маркерлер бойынша сояның орталық коллекциясының скринингі генетикалық алуантүрліліктің жоғары деңгейін көрсетті, мұны Ней (0,54) және PIC (0,66) индекстерінің орташа көрсеткіштері дәлелдейді. GWAS нәтижесінде церкоспорозға, септориозға және қызылкүрең церкоспорозға төзімділікпен байланысты 15 QTL анықталды және карталанды. Саңырауқұлақ ауруларына төзімділікпен және өнімділікпен байланысты анықталған жоғары мәнді 20 SNP-маркерлерді экономикалық жағынан тиімді және ыңғайлы KASP-маркерлерге айырбастау жүзеге асырылды (пайдалы модельге патент, Қосымша А). Данелия сорты ҚР АШМ «Ауыл шаруашылығы дақылдарының сортын сынау жөніндегі мемлекеттік комиссиясына» сорт сынағына беру үшін құрылды және дайындалды («Заречное» ауылшаруашылық тәжірибе станциясы ЖШС бірге).

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Коллекция, состоящая из 288 образцов сои мировой и казахстанской селекции, охарактеризованная по устойчивости к болезням и продуктивности в условиях Алматинской области; 21 перспективных сортообразцов сои; 9 информативных полиморфных SSR маркеров, связанных с устойчивостью к церкоспорозу, фузариозу, пурпурному церкоспорозу. 15 QTL, ассоциированных с устойчивостью к церкоспорозу, септориозу и пурпурному церкоспорозу

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алматы облысы жағдайында ауруларға төзімділігі мен өнімділігі бойынша сипатталған әлемдік және қазақстандық селекциядағы сояның 288 үлгісінен тұратын коллекция; сояның 21 перспективалық сұрыптық үлгілері; церкоспорозға, фузариозға, қызылкүрең церкоспорозға төзімділікпен байланысты 9 информативті полиморфты SSR маркерлер. Церкоспорозға, септориозға және қызылкүрең церкоспорозға төзімділікпен байланысты15 QTL

Level of implementation (in Russian) : Информативные SSR- и KASP-маркеры, а также выделенные образцы сои могут быть успешно использованы в селекционных программах, направленных на повышение продуктивности и устойчивости сортов сои к грибным болезням.

Level of implementation (in Kazakh) : Ақпараттық SSR - және KASP-маркерлер, сондай-ақ сояның арнайы үлгілері соя сорттарының өнімділігін және саңырауқұлақ ауруларына төзімділігін арттыруға бағытталған селекциялық бағдарламаларда сәтті пайдаланылуы мүмкін.

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Генетика, биотехнология и селекция зернобобовых культур.

Field of application (in Kazakh) : Генетика, биотехнология, дәнді-бұршақты дақылдар селекциясы.