The object of research, development or design (in Russian) : Объекты исследования: экструдированные отходы послеуборочной обработки масличных культур, продуктивность и биохимический анализ молока, сроки безопасного хранения.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері: майлы дақылдарды егуден кейінгі өңдеудің экструдталған қалдықтары, сүттің өнімділігі мен биохимиялық талдауы, қауіпсіз сақтау мерзімі.

Aim of work (in Russian) : Цель работы – разработка технологии получения кормовой добавки из семян масличных культур, определение оптимальных сроков хранения, оптимизация структуры рационов кормления дойных коров, экономическая эффективность применения полученной кормовой добавки.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты-майлы дақылдардың тұқымдарынан жемшөп қоспасын алу технологиясын әзірлеу, сақтаудың оңтайлы мерзімдерін анықтау, сауын сиырларды азықтандыру рационының құрылымын оңтайландыру, алынған жемшөп қоспасын қолданудың экономикалық тиімділігі.

Методы исследования (на русском) : Современные общепринятые, стандартные методы теоретических и экспериментальных исследований физико-химических, органолептических и микробиологических показателей сырья и готовой продукции, контрольное доение, химический анализ кормов и молока.

Методы исследования (на казахском) : Шикізат пен дайын өнімнің физика-химиялық, органолептикалық және микробиологиялық көрсеткіштерін теориялық және эксперименттік зерттеудің жалпы қабылданған, стандартты әдістері, бақылау сауу, жем мен сүтті химиялық талдау.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведен мониторинг производства семян масличных культур СКО с определением объемов получаемых отходов, патентный поиск по способам переработки отходов. Разработана 1 рекомендация по использованию отходов послеуборочной обработки масличных культур, 1 технология экструдирования отходов, 1 технология производства кормов с экструдированными отходами, разработаны методические указания по "Оптимизации режимов получения экструдированного корма", разработаны 2 рецептуры, проведена апробация рационов на животных, подана 1 заявка на патент РК. Определены сроки безопасносного хранения экструдированной кормовой добавки, проведены производственные испытания по кормлению с/х животных, проведен расчет рентабельности, разработана 1 рекомендация по хранению экструдированной кормовой добавки. Принята в печать 1 статья в журнал с ненулевым импакт-фактором (Scopus), опубликовано 2 статьи в журналах рекомендуемых ККСОН МОН РК, 4 в зарубежных научных изданиях, 13 в отечественных научных изданиях. Научная новизна. Впервые в Казахстане проводятся исследования по способу экструзии отходов послеуборочной обработки масличных культур, определению зависимости качественных параметров от применяемых режимов экструзии и сроков хранения, изучению питательности кормов и влиянию их на продуктивность КРС.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алынатын қалдықтардың көлемін айқындай отырып, СҚО майлы дақылдар тұқымдарын өндіруге мониторинг, қалдықтарды қайта өңдеу тәсілдері бойынша патенттік іздеу жүргізілді. Майлы дақылдарды жинаудан кейінгі өңдеу қалдықтарын пайдалану бойынша 1 ұсыным әзірленді, қалдықтарды экструдтаудың 1 технологиясы, қалдықтарды экструдтаудың 1 технологиясы, "экструдталған жемшөп алу режимдерін оңтайландыру" бойынша әдістемелік нұсқаулық әзірленді, 2 рецептура әзірленді, жануарларға арналған рациондарды апробациялау жүргізілді, ҚР патентіне 1 өтінім берілді. Экструдталған азық қоспасын қауіпсіз сақтау мерзімі анықталды, ауылшаруашылық жануарларын тамақтандыру бойынша өндірістік сынақтар жүргізілді, рентабельділік есептелді, экструдталған жемшөп қоспасын сақтау бойынша 1 ұсыныс жасалды. Басылымға 1 мақала нөлдік емес импакт-факторы бар журналға (Scopus) қабылданды, ҚР БҒМ БҒСБК ұсынған журналдарда 2 мақала жарияланды, шетелдік ғылыми басылымдарда 4, отандық ғылыми басылымдарда 13 мақала жарияланды. Ғылыми жаңалық. Қазақстанда алғаш рет майлы дақылдарды егіннен кейінгі өңдеу қалдықтарын экструзиялау тәсілі, қолданылатын экструзия режимдеріне және сақтау мерзімдеріне сапалық параметрлердің тәуелділігін анықтау, азықтың қоректілігін және олардың ІҚМ өнімділігіне әсерін зерттеу бойынша зерттеулер жүргізілуде.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Разработка технологических линий производства экструдированной кормовой добавки и комбикормов на их основе, расширение ассортимента комбикормовой продукции, увеличение кормовой базы животноводства, решение вопросов экологического характера.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Олардың негізінде экструдталған жемшөп қоспалары мен құрама жемдер өндірісінің технологиялық желілерін әзірлеу, құрама жем өнімдерінің ассортиментін кеңейту, мал шаруашылығының жемшөп базасын ұлғайту, экологиялық сипаттағы мәселелерді шешу.

Level of implementation (in Russian) : В 2019 году проведена апробация кормовой добавки, выработанной из экструдированных отходов масличных культур, в составе рациона кормления опытных животных (дойные коровы красной степной породы с молочной продуктивностью свыше 3500 л за лактацию). В ТОО "Якорь-СК" (СКО) была внедрена технология производства экструдированных кормов из отходов переработки льна на производстве. Акт внедрения от 28 августа 2020г. прилагается. В ТОО "Фирма АЛ и КС" была внедрена рекомендация по определению сроков безопасного хранения экструдированных отходов и кормов на их основе (дата внедрения рекомендации 26 сентября 2020г.) Акт прилагается.

Level of implementation (in Kazakh) : 2019 жылы тәжірибелі жануарларды азықтандыру рационының құрамында (сүт өнімділігі 3500 литрден асатын қызыл дала тұқымының сауын сиырлары) майлы дақылдардың экструдталған қалдықтарынан өндірілген азық қоспасын апробациялау жүргізілді. "Якорь-СК" ЖШС (СҚО) өндірісте зығыр өңдеу қалдықтарынан экструдталған жем өндіру технологиясы енгізілді. Енгізу актісі 2020 жылғы 28 тамызда қоса беріліп отыр. "Фирма АЛ және КС" ЖШС экструдталған қалдықтар мен жемшөптерді олардың негізінде қауіпсіз сақтау мерзімдерін анықтау бойынша ұсыным енгізілді (ұсыным енгізілген күні 2020 жылғы 26 қыркүйек) Акт қоса беріледі.

Efficiency (in Russian) : При применении кормовой добавки наблюдается повышение суточного удоя на 3,0 кг в стойловый и на 1,4 кг в пастбищный периоды, увеличение жирности и общего белка на 0,24% и 0,18% соответственно в стойловый и на 0,24% и на 0,15% соответственно в пастбищный периоды. Уровень рентабельности составил 49%, что больше общехозяйственной рентабельности на 18,8% при стойловом и на 20,9% - при пастбищном содержании.

Efficiency (in Kazakh) : Азық қоспасын қолдану кезінде тәуліктік сүт шығымының жайылымдық кезеңдерде 3,0 кг-ға және 1,4 кг-ға артқаны, майлылығы мен жалпы ақуыздың тиісінше жайылымдық кезеңдерде 0,24% - ға және 0,18% - ға және тиісінше 0,24% - ға және 0,15% - ға артқаны байқалады. Рентабельділік деңгейі 49% - ды құрады, бұл жалпы шаруашылық рентабельділіктен 18,8% - ға және жайылымда ұстау кезінде 20,9% - ға артық.

Field of application (in Russian) : Хозяйства северного региона Казахстана.

Field of application (in Kazakh) : Қазақстанның солтүстік аймағының шаруашылықтары.