The object of research, development or design (in Russian) : соя

The object of research, development or design (in Kazakh) : қытайбұршақ

Aim of work (in Russian) : Обеспечение производства семян сои, повышение их конкуренто-способности и экспортного потенциала; создание и развитие высокоэффективных технологий возделывания новых сортов сои

Aim of work (in Kazakh) : майлы дақылдар өндірісін дәнмен қамтамасыз ету, олардың бәсекелістік қабілетін және экспорттық потенциалын арттыру, майлы дақылдардың жаңа сорттарын өсіруде жоғары сапалы техногияларды дамыту

Методы исследования (на русском) : полевые и лабораторные

Методы исследования (на казахском) : танаптық және зертханалық

Obtained results and novelty (in Russian) : Генофонд сои пополнен и передан в отдел зернобобовых культур 84 сортообразцами мировой коллекции и 75 сомаклональными линиями Организовано среднесрочное сохранение ex situ 200 образцов Документировано 200 образцов сои 14 стран мира на основе международных дескрипторов. По полной схеме селекционного процесса изучено 16475 селекционных номера сои. Выделено по урожайности 17 номеров, по скороспелости 5 номеров. Получены 120 целенаправленных гибридных популяции сои. На основании ДНК-анализа идентифицированы 20 образцов, которые имеют рецессивные аллели е1е7 и 3 сорта несущие аллель е3, отвечающие за не чувствительность к фотопериоду сои. Осуществлен мониторинг биохимического состава семян сои: содержание жира, протеина, жирных кислот у 1575 селекционных номеров сои. Выделено 22 высокобелковых номера (40,9-48,78%), 15 высокомасличных номера (22,0-24,1%), 3 высокоолеиновых (27,7-35,0%). Выделены 2 сорта (Хиларио и Аскасуби) с низким содержанием ингибитора трипсина Кунитца. В гибридных поколениях F2, F3 и F4 выделено 108 линий с нулевой аллелью локуса Ti3, которые переданы селекционерам для продвижения в селекционные питомники.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Гендік қорға қытайбұршақтың әлемдік коллекцияның 84 үлгілерімен Сібір азық ҒЗИ- нің, Новосибирск қаласынан алынған кытайбұршақтық гендік қоры 75 сомаклондық тізбектерімен дәнді бұршақ бөлімі толықтырылды. Ex situ 200 үлгісінің (200-ден 700 гр.дейін) орташа мерзімді сақталуы ұйымдастырылып, 100С температурада қытайбұршақтың тектік қоры гендік қор бөлімінің қоймасында сақталуда. Халықаралық дескрипторлар негізінде әлемнің 14 елінің 200 үлгісі құжатталған. Селекциялық процестің толық схемасы бойынша қытайбұршақтын 16475-ге жуық селекциялық нөмірлері зерттелінді. Өнімділігі бойынша 17 нөмір, ерте пісуі бойынша 5 нөмір бөлінді. 120 мақсатты түрде қытайбұршақтың гибридті популяциясы алынды. ДНҚ талдауы негізінде е1е7 рецессивті аллельдері бар 20 үлгі анықталды 3 сорт тасмалдаушы аллел e3 қытайбұршақтың фотокзеңіндегі сезімталдыққа жауап бере алмайды Қытайбұршақ тұқымдарының биохимиялық құрамына мониторинг жүргізіліп: қытайбұршақтың селекциялық 1575 нөмірінде май, май қышқылдарының құрамы айқындалды. 22 жоғары ақуыз нөмірлер (40,9-48,78%) құраса, 15 нөмір жоғары майлылығы мен (22,0-24,1%), 3 нөмір жоғарыолеиновгі мен (27,7-35,0%) анықталды. Трипсин куниц ингибиторы төмен 2 сорт (Хиларио және Аскасуби) анықталды. F2, F3 және F4 гибридті ұрпақтарында Ti3 нөлдік аллелі бар 108 тізбек бөлінген, селекциялық питомниктерін қолдау мақсатында селекционерлерге беріледі.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Созданы и переданы в ГСИ 6 сортов сои: Произведено более 964,4 тонн высококачественных оригинальных и элитных семян отечественных сортов сои. Опубликовано 38 научных работ, статей и тезисов в международных конференциях, в том числе 2 с ненулевым импат фактором в базе данных Scopus, 1 патент на полезную модель «Способ отбора высокопродуктивных чистых линий сои с повышенным содержанием олеиновой кислоты», 4 авторских свидетельства на сорта сои – «Память ЮГК», «Ивушка», «Восточная красавица», «Айзере», 2 рекомендации. Организовано 11 «День поля», проведено 28 семинаров по обучению фермеров, организована 1 научная стажировка молодых ученых.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : МСС-қа қытайбұршақтың 6 сорты құрылып берілді: Отандық қытайбұршақ сорттарының 964,4 тоннадан астам жоғары сапалы бірегей (түпнұсқа) және элиталық тұқым өндірілді. Халықаралық конференцияларда 38 ғылыми мақала мен тезистер жарияланды, оның ішінде Scopus деректер базасында нөлдік емес импат факторы бар 2 мақала, және де "Құрамында олеин қышқылы жоғары өнімді таза қытайбұршақтың тізбекткрін іріктеу тәсілі" бойынша пайдалы модельге 1 патент алынды, «Память ЮГК», «Ивушка», «Восточная красавица», «Айзере» қытайбұршақтың сорттына 4 авторлық куәлік және 2 ұсыныс жарияланды. 11 "Егінжай күні" ұйымдастырылды, фермерлерді оқыту бойынша 28 семинар өткізілді, 1 жас ғалымды ғылыми тәжірибеден өтуі ұйымдастырылады.

Level of implementation (in Russian) : За три года сорта сои ультраскороспелый - Ивушка, скороспелые - Бірлік КВ, Баян и Восточная красавица, средне и позднеспелые – Жансая, Ласточка, Ай Сауле, Память ЮГК, Viktory внедрены на общей площади 1710 га в 9 хозяйствах Костанайской, Восточно-Казахстанской, Алматинской и Туркестанской областях.

Level of implementation (in Kazakh) : Үш жыл ішінде Қытайбұршақтың ультра ертепісетін – Ивушка сорты, орташа кешпісетін - Бірлік КВ, Баян және Восточная красавица сорттары, орта және орташа кешпісетін – Жансая, Ласточка, Ай Сәуле, Память ЮГК, Viktory сорттары Қостанай, Шығыс Қазақстан, Алматы және Түркістан облыстарының 9 шаруа қожалығына 1710 гектар көлемінде өндіріске енгізілді.

Efficiency (in Russian) : Внедрение новых сортов сои позволит получить на 32000 тенге прибыли больше в северном Казахстане, на 45000 тенге в восточном Казахстане, от 56000 до 76800 тенге на юго-востоке и на 76000 тенге больше на юге Казахстана по сравнению с ранее внедренными сортами.

Efficiency (in Kazakh) : Қытайбұршақтың жаңа сорттарын өндірісте енгізу солтүстік Қазақстанда 32000 теңгеге, шығыс Қазақстанда 45000 теңге, оңтүстік-шығыста 56000 теңгеден 76800 теңгеге дейін, ал Қазақстанның оңтүстігінде 76000 теңгеге артық пайда алуға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : сельское хозяйство

Field of application (in Kazakh) : ауыл шаруашылығы