The object of research, development or design (in Russian) : компоненты природной системы, вода, почвы, растения, воздух, руда

The object of research, development or design (in Kazakh) : табиғат жүйесінің құрауыштары, су, топырақ, өсімдік, ауа, кен

Aim of work (in Russian) : Изучение механизмов перераспределения трития в окружающей среде

Aim of work (in Kazakh) : Қоршаған ортада тритийдің қайта таралу механизмдерін зерттеу

Методы исследования (на русском) : В работе применены радиометрические, спектрометрические методы исследования, метод изотопной гидрогеологии, метод определения общего химического состава воды и почвы. Для этого выполнены полевые и лабораторные исследования, которые заключались в отборе проб окружающей среды, с последующим проведением β-спектрометрического анализа для определения содержания 3Н и его форм нахождения в объектах окружающей среды

Методы исследования (на казахском) : ҒЗЖ орындау барысында радиометриялық, спектрометриялық зерттеу әдістері, тұрақты изотоптар 2Н және 18О құрамын анықтау үшін изотоптық гидрогеология әдісі, су мен топырақтың жалпы химиялық құрамын анықтау әдісі қолданылды. Бұл үшін соңынан 3Н құрамын және қоршаған ортаның нысандарында оның табу формаларын анықтау үшін β-спектрометриялық талдама жүргізуі болатын, қоршаған ортаның сынамаларын іріктеп алу жүргізілетін далалық және зертханалық зерттеулер орындалды

Obtained results and novelty (in Russian) : По итогам проведенных научных исследований: ‒ Определен характер миграции 3Н на участках исследования – русло руч. Карабулак, месторождение флюорита «Караджал». Показана миграция 3Н на значительное расстояние за пределы радиационно-загрязненного объекта (площадки «Дегелен»); установлено, что разные формы нахождения 3Н присутствует во всех природных объектах, а также в продукции (руда) месторождения «Караджал». ‒ Проведена оценка влияния различных факторов на перераспределение 3Н в окружающей среде. Выявлено, что концентрация 3Н в поверхностных и подземных водах имеет прямую корреляционную зависимость от уровня минерализации вод, и обратную корреляционную зависимость от засоленности почв; методом изотопной гидрологии установлено, что воды всех участков исследования имеют один источник происхождения – подземные (штольневые) воды, залегающие в местах проведения подземных ядерных испытаний на площадки «Дегелен».

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Өткізілген ғылыми зерттеулердің қорытындысы бойынша: ‒ Зерттеу телімдерінде – Қарабұлақ бұл. арнасы, «Қаражал» флюорит кенорнында 3Н жылыстау сипаты анықталды. Радиациялық-ластанған нысанның шектерінен тыс («Дегелең» алаңы) үлкен арақашықтықта 3Н жылыстауы көрсетілді; 3Н әртүрлі табу формалары барлық табиғат нысандарында, сондай-ақ «Қаражал» кенорнының өнімінде (кен) бар екендігі анықталды; ‒ Қоршаған ортада 3Н қайта таралуына әртүрлі факторлардың әсерін бағалау жүргізілді. Жерүсті және жерасты суларында 3Н шоғырлануының сулардың минералдану деңгейінен тікелей корреляциялық тәуелділігі бар екендігі және топырақтың тұздылығынан кері корреляциялық тәуелділігі бар екендігі анықталды; изотоптық гидрология әдісімен барлық зерттеу телімдерінің сулары бір пайда болу көзінің – «Дегелең» алаңында жерасты ядролық сынақтары жүргізілген орындарда жатқан жерасты (штольня) сулары бар екендігі анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Результаты данной работы позволят моделировать процесс перераспределения 3Н в природных экосистемах, что в дальнейшем исключит необходимость проведения дополнительных исследований. С этой же точки зрения, полученные данные могут быть применены для разработки плана реабилитационных мероприятий. Полученные результаты позволят выработать меры для снижения экологических последствий возможных аварий и ограничить переход 3Н по биологической цепочке в природных экосистемах.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Осы жұмыстың нәтижелері 3Н табиғи экожүйелерде қайта бөлу процесін модельдеуге мүмкіндік береді, бұл одан әрі қосымша зерттеулер жүргізу қажеттілігін жояды. Осы тұрғыдан алғанда, алынған мәліметтер оңалту шараларының жоспарын жасау үшін қолданылуы мүмкін. Алынған нәтижелер табиғи экожүйелердегі биологиялық тізбек бойынша 3Н төмендету үшін шаралар әзірлеуге мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Результаты данной работы позволят моделировать процесс перераспределения трития в природных экосистемах, что в дальнейшем исключит необходимость проведения дополнительных исследований. С этой же точки зрения, полученные данные могут быть применены для разработки плана реабилитационных мероприятий, что повысит эффективность данных исследований.

Efficiency (in Kazakh) : Осы жұмыстың нәтижелері тритийді табиғи экожүйелерде қайта бөлу процесін модельдеуге мүмкіндік береді, бұл одан әрі қосымша зерттеулер жүргізу қажеттілігін жояды. Дәл осы тұрғыдан алғанда, алынған мәліметтер осы зерттеулердің тиімділігін арттыратын оңалту шараларының жоспарын жасау үшін қолданылуы мүмкін.

Field of application (in Russian) : Результаты исследований позволят корректно осуществлять контроль за содержанием трития на территориях и объектах, прилегающих к радиационно-опасным объектам либо являющихся таковыми, а также выполнять прогнозные оценки по изменению радиационной ситуации.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері радиациялық-қауіпті нысандарға іргелес жатқан немесе сондай болып табылатын нысандарда, аумақтарда тритийдің құрамын бақылауды қисынды іске асыруға, сондай-ақ радиациялық ахуалды өзгерту бойынша болжамдық бағалау орындауға мүмкіндік береді.