The object of research, development or design (in Russian) : Учащиеся старших классов

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жоғарғы сынып оқушылары.

Aim of work (in Russian) : Физиолого-генетическая оценка соматического здоровья, адаптационных резервов и состояния резистентности организма на основе функциональных, физиологических и генетических показателей здоровья детей школьного возраста, проживающих в различных регионах Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанның әр түрлі аймақтарында тұратын мектеп жасындағы балалардың денсаулығының функционалды, физиологиялық және генетикалық көрсеткіштері негізінде дененің физикалық-генетикалық бағалауы, бейімделу резервтері және тұрақтылық жағдайы.

Методы исследования (на русском) : Для обследования школьников применяли сертифицированные и широко применяемые физиологические, цитогенетические и статистические методы.

Методы исследования (на казахском) : Оқушыларды зерттеуге сертификатталған, кең қолданыстағы физиологиялық, цитологиялық, цитогенетикалық және статистикалық әдістер.

Obtained results and novelty (in Russian) : Установлено, что среди учащихся старших классов оптимальный уровень соматического здоровья показали 65-67% учеников городских и сельских школ Алматинской, Кызылординской и Восточно-Казахстанской областей РК. По состоянию функций высшей нервной деятельности выявлено, что число учащихся в городских школах с отличной точностью воспроизведения образной информации в среднем на 20% больше, чем сельских, при этом объем запоминаемой информации у всех колеблется в пределах 75-80%. Исследование уровня школьной тревожности показало значительный рост страха перед ожиданиями окружающих, социальных проблем, страха самовыражения и проблем с учителями у учащихся 11-х классов, по сравнению с данными учащихся 10-х классов. У трети учащихся (30-35%) в микроядерном тесте клеток буккального эпителия ротовой полости, выявлен повышенный уровень цитогенетических показателей, что отражает экологическое неблагополучие среды проживания учащихся, провоцирующей снижение иммунитета и рост экозависимых заболеваний, отражаемых в официальной статистике заболеваемости подросткового населения нашей страны.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жоғары сынып оқушылары арасында Алматы, Қызылорда және Шығыс Қазақстан облыстарының қалалық және ауылдық мектептеріндегі оқушылардың 65-67% -ы соматикалық денсаулықтың оңтайлы деңгейін көрсеткені анықталды. Жоғары жүйке қызметінің функцияларының күйіне сәйкес, қалалық мектептерде бейнелі ақпаратты ойдағыдай шығаратын оқушылардың саны орта есеппен 20% -ға көп екендігі анықталды, ал есте сақталатын ақпарат көлемі 75-80% аралығында өзгереді. Мектептегі мазасыздық деңгейін зерттеу барысында 11-сынып оқушыларының мәліметтерімен салыстырғанда 11-сынып оқушыларының басқалардың күтуінен, әлеуметтік мәселелерден, өзін-өзі көрсетуден қорқу және мұғалімдермен проблемалардан қорқудың едәуір өскендігі байқалды. Студенттердің үштен бірінде (30-35%) ауыз қуысының буккал эпителий жасушаларының микронуклеус сынағында цитогенетикалық индикаторлардың жоғарылаған деңгейі анықталды, бұл студенттің өмір сүру ортасының экологиялық қолайсыздығын көрсетеді, иммунитеттің төмендеуін және эко-тәуелді аурулардың жоғарылауын қоздырады, бұл біздің елдің жасөспірімдер популяциясы ауруының ресми статистикасында көрсетілген.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Работа проведена на высоком методическом уровне, поскольку для выполнения поставленных задач были использованы современные физиологические и цитогенетические методы обследования школьников, соответствующая статистическая обработка результатов, что позволило дать физиолого-генетическую оценку здоровья подрастающего поколения, проживающих в общепризнанных экологически неблагополучных регионах Казахстана – г. Алматы, Алматинская область, Восточно-Казахстанская область и Кызылординская область РК. Установлено, что среди учащихся 10-11-х классов городских и сельских школ, высокий и средний уровень соматического и физического здоровья показали от 60% до 75% учащихся. По состоянию когнитивных функций выявлено, что в городских школах число учащихся с отличной точностью воспроизведения образной информации в среднем на 20% больше, чем сельских. Развитие числовой памяти у старшеклассников значительно отстает по сравнению с образной памятью - 25% городских и менее 17% сельских учащихся 10-11-х классов показали отличную точность сохранения числовой информации. Повышенный уровень школьной тревожности показали 40% учащихся в городских и сельских школах, при этом более значительный рост страха выявлен у городских учащихся 11-х классов, в том числе г. Алматы, перед ожиданиями окружающих, социальными проблемами и проблемами в общении с учителями. Большая часть учащихся считают, что добьются успеха по жизни и не имеют депрессивных настроений.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алға қойылған міндеттерді орындау үшін мектеп оқушыларын зерттеудің заманауи физиологиялық және цитогенетикалық әдістері қолданылғандықтан, жұмыс жоғары әдіснамалық деңгейде жүргізілді, бұл Қазақстанның жалпыға танылған экологиялық қолайсыз аймақтарында тұратын жас ұрпақтың денсаулығына физиологиялық-генетикалық баға беруге мүмкіндік берді - Алматы, Алматы облысы, Шығыс Қазақстан облысы және Қызылорда облысы. Қалалық және ауылдық мектептердің 10-11 сынып оқушылары арасында соматикалық және дене саулығының жоғары және орташа деңгейі оқушылардың 60% -дан 75% -ға дейін көрсетілгені анықталды. Когнитивтік функциялардың жағдайына сәйкес, қалалық мектептерде бейнелі ақпаратты көбейтуге деген сенімділігі жоғары оқушылар саны ауылдықтарға қарағанда орта есеппен 20% артық екендігі анықталды. Орта мектеп оқушыларында сандық есте сақтаудың дамуы бейнелі жадымен салыстырғанда едәуір артта қалады - 10-11 сынып оқушыларының 25% -ы және ауыл оқушыларының 17% -дан азы сандық ақпаратты сақтаудың керемет дәлдігін көрсетті. Мектептегі мазасыздық деңгейінің жоғарылауы қалалық және ауылдық мектептердегі оқушылардың 40% -мен байқалды, ал қаланың 11-сынып оқушылары арасында, оның ішінде Алматыда әлеуметтік мәселелерге және мұғалімдермен байланыс орнатудағы проблемаларға қатысты қорқыныштың едәуір өсуі байқалды. Оқушылардың көпшілігі өмірде сәттілікке жетемін және депрессиялық көңіл-күйлері жоқ деп санайды.

Level of implementation (in Russian) : выпущена методическая рекомендация

Level of implementation (in Kazakh) : әдістемелік нұсқаулық шығарылды

Efficiency (in Russian) : Полученные данные показывают высокий уровень и патогенность экологической нагрузки в регионе на подрастающее поколение. Полученные данные являются базой для дальнейших исследований состояния «здоровья» у различных групп населения, проживающего в различных регионах Казахстана с целью разработки обоснованных рекомендаций для профилактики различных заболеваний.

Efficiency (in Kazakh) : Алынған мәліметтер аймақтағы экологиялық жүктеменің жас ұрпаққа жоғары деңгейі мен патогенділігін көрсетеді. Алынған мәліметтер әр түрлі аурулардың алдын алу бойынша негізделген ұсыныстар әзірлеу мақсатында Қазақстанның әр түрлі аймақтарында тұратын халықтың әр түрлі топтарындағы «денсаулық» күйін одан әрі зерттеуге негіз болып табылады.

Field of application (in Russian) : Физиология, медицина, профилактика заболеваний

Field of application (in Kazakh) : Физиология, медицина, аурудың алдын алу