The object of research, development or design (in Russian) : Растения природных и культигенных флор Западного Казахстана.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Батыс Қазақстанның флорасының табиғи және мәдени түрлері, субтропикалық өсімдік түрлері.

Aim of work (in Russian) : Разработка научных основ интродукционной мобилизации субтропических культур и повышения эффективности использования виды растений на основе применения компьютерно-информационных, молекулярно-генетических и микроклональных технологий в экстрааридных условиях Мангистау.

Aim of work (in Kazakh) : Маңғыстаудың экстрааридті жағдайында субтропикалық өсімдіктерді интродукциялық шоғырландыру мен өсімдіктерді сақтаудың компьютерлік-ақпараттық, молекулярлық-генетикалық және микроклональдық технологияларды қолдану негізінде табиғи және культигендік флораны пайдаланудың тиімділігін арттырудың ғылыми негіздемесін әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Метод родовых комплексов Ф.Н. Русанова и комплексной эколого-биологической оценки растений. Подбор ассортимента перспективных растений по программе «DInCeR». Сравнительная оценка декоративности и разработка рекомендаций по программе «PLANT-EST-KZ». Классическая схема микроклонального размножения (активация различных меристем растения) и индукции адвентивных почек тканями экспланта. Статистическая обработка материала по методике Г.Ф.Лакина по программе StatgraphicsCenturionXV.I.

Методы исследования (на казахском) : Ф. Н. Русанова туыс әдісінің және кешенді экологиялық-биологиялық бағалауды. Өсімдіктердің перспективті алуан түрін таңдауда «DInCeR» программасы қолданылады. Декоративтілігін салыстырмалы бағалауда және ұсыныстар әзірлеу "PLANT-EST-KZ" программасын қолдана. Микроклональды көбеюде өсімдіктердің түрлі меристеміне және экспланта тікелей ткандарында адвентивных бүйрек индукция. Зерттеу материалдарын статистикалық өңдеу Г.Ф. Лакин әдісімен,Statgraphics CenturionXV.I.бағдарламасын қолдана.

Obtained results and novelty (in Russian) : В отчетный период для интродукционного изучения привлечено 56 видов субтропических растений, 30 видов природной флоры, 21 сорт ирисов, 8 сортов пионов, 17 сортов хризантем, 5 сортов лилейника. В семенной банк заложены на хранение 26 видов растений природной флоры и 105 видов культурной флоры, сделано описание морфологических и весовых показателей. Продолжены работы по отбору и оценке перспективных (ценных) генотипов с использованием методов молекулярного маркирования; установлены четыре наиболее информативные молекулярные маркеры такие, как PMGC2060, WPMS14 и PMGC2852 для генотипирования семейств Сосновые, Сапиндовые, Барбарисовые и Березовые. Разработана технология микроклонального размножения, создана коллекция клонов редких и эндемичных видов растений in vitro для 27 таксонов. Начаты работы по оптимизации условий длительного депонирования культур in vitro при использовании пониженных температур культивирования. Для формирования электронных баз данных проведен сбор таксономического, регистрационного, географического, эколого-биологического материала для 1227 растений, в том числе 845 хвойных, лиственных, вьющихся, плодовых и цветочно-декоративных интродуцентов из 62 семейств и 147 родов (коллекционная БД) для программы «DInCeR» и 480 представителей природной флоры Западного Казахстана из 59 семейств и 217 родов (флористическая БД) для программы «BD-PLANT-KZ».

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Есеп беру жылында интродукция сынағына субтропикалық өсімдіктердің 56 түрі, табиғи флорадан 30 түр, 21 сұрып құртқашаш, 8 сұрып таушымылдық, 17 сұрып бақытгүл, 5 сұрып лалагүл тартылды. Тұқымдық банкке табиғи флораның 26 түрі мен мәдени флораның 105 түрі сақтауға салынды,морфологиялық және салмақтық көрсеткіштернің сипаттамасы жасалды. Молекулалық таңбалау әдістерін пайдалана отырып перспективалы (құнды) генотиптерді іріктеу және бағалау бойынша жұмыстар жалғастырылды; қарағай,сапинды,бөріқарақат және қайың тұқымдастарының түрлерін генотиптеу үшін PMGC2060, WPMS14 және PMGC2852 сияқты төрт неғұрлым ақпараттық молекулалық маркерлер орнатылды.Микроклональды көбею технологиясы әзірленді, 27 таксонға in vitro өсімдіктердің сирек және эндемикалық түрлерінің клондарының коллекциясы жасалды. Екпелерге төменгі температураны пайдаланып отырып, дақылдарды in vitro ұзақ сақтау бойынша оңтайландыру жағдайына жұмыстар басталды. Электрондық деректер базасын қалыптастыру үшін, 1227 өсімдікке таксономиялық, тіркеу, географиялық, экологиялық-биологиялық материалдар, соның ішінде "DInCeR" бағдарламасы үшін 62 тұқымдас және 147 туыстан 845 қылқан жапырақты, жапырақты, шырмауық, жеміс және гүл-сәндік интродуценттер (коллекциялық ДБ) және "BD-PLANT-KZ" бағдарламасы үшін Батыс Қазақстанның табиғи флорасының 59 тұқымдас және 217 туыстан (флористикалық ДБ) 480 түріне жиналды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : С применением специальной компьютерной программы «PLANT-EST-KZ» дана комплексная сравнительная оценка состояния и декоративности 51 зеленого устройства селитебной и промышленной зон 5 населенных пунктов Мангистау. Разработан эскизный проект освоения 3,0 га новой территории МЭБС в 34А микрорайоне г.Актау. Проведена посадка 211 саженцев с оголенной и закрытой корневой системой из 17 интродуцентов. По результатам НИР получен 1 патент на полезную модель опубликованы 11 научных статей, из них 1 в ресурсе Scopus, 5статей в журналах перечня ККСОН и 5 статей в трудах международных конференций; поданы 2 заявления о выдаче патента РК на полезную модель и приняты к публикации 5 статей в журналах Scopus и ККСОН.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : "PLANT-EST-KZ" арнайы компьютерлік бағдарламасын қолдана отырып, Маңғыстау 5 елді мекенінің 51 селитебті және өнеркәсіптік аймағының жай-күйі мен әсемдігіне кешенді салыстырмалы баға берілді. Ақтау қаласының 34А шағын МЭББ ауданында 3,0 га жаңа аумағын игерудің эскиздік жобасы әзірленді. Интродуцентердің 17 түрінен ашық және тамыр жүйесі жабық 211 көшет отырғызылды. Зерттеу нәтижелері бойынша, пайдалы модельге 1 патент, Скопус базасында 1, рейтинг журналдарында 5, халықаралық конференция жинағына 5 ғылыми мақала жарияланып, Скопус пен БҒСБК базасына 5 мақала қабылданды, 2 ҚР пайдалы модель патентіне құжат тапсырылды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Результаты исследований могут быть применены в практике интродукции растений, в ландшафтном планировании и при подборе ассортимента хозяйственно-ценных видов для садово-паркового строительства, садоводства и фитомелиорации, мониторинге состояния зеленых насаждений в аридных регионах Казахстана, микроклональном размножении редких и исчезающих растений.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері өсімдіктер интродукциясы тәжірибесінде, ландшафтты жоспарлау және шаруашылық-бағалы ассортиментін түрлерін бақ-саябақ құрылысы, бағбандық және фитомелиорации үшін іріктеу кезінде, Қазақстанның аридті аймақтарында жасыл желектерді жай-күйінің мониторингісі, сирек кездесетін және жойылып бара жатқан өсімдіктерді микроклональды көбейтуге қолданылуы мүмкін.