The object of research, development or design (in Russian) : Нитрозодиметиламин (НДМА); почвы, характерные для территорий объектов космодрома Байконур.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Нитрозодиметиламин (НДМА), Байқоңыр ғарыш айлағы нысандарының аймақтарына тән топырақтар.

Aim of work (in Russian) : Разработка методики количественного химического анализа нитрозодиметиламина в почве в полевых условиях

Aim of work (in Kazakh) : Топырақтағы НДМА-ны дала жағдайында сандық химиялық талдау әдістемесін әзірлеу

Методы исследования (на русском) : Химический эксперимент, экстракция, газовая хроматография (ГХ), синтез, количественный химический анализ, статистический метод анализа

Методы исследования (на казахском) : Химиялық эксперимент,экстракция, газды хроматография (ГХ), синтез, сандық химиялық талдау, статистикалық талдау әдісі

Obtained results and novelty (in Russian) : Синтезирован НДМА с чистотой 95% и показателем преломления - nd20=1,4350. Установлено, что экстрагирующие свойства ацетонитрила НДМА из почвы выше по сравнению с ацетоном, соли не оказывают влияние на показатели экстракции НДМА ацетонитрилом. Наилучшие показатели извлечения получены при экстракции под давлением. Степень извлечения НДМА из воздушно-сухой почвы под давлением 10-25 бар составило более 90%, при атмосферном давлении - 29,5%. Установлены оптимальные параметры измерения на газовой хроматографии с масс-селективным детектором (ГХ МС). Аттестованную смесь НДМА в ацетонитриле, запаянную в ампуле с аргоном можно использовать в течение 24 суток. Новизна. Впервые разработан проект методики выполнения измерений массовой доли нитрозодиметиламина в почве в полевых условиях.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жұмыс нәтижелері. Тазалығы 95% және сыну көрсеткіші nd20=1,4350 құрайтын НДМА синтезделді. Анықталғандай, ацетонитрилдің топырақтағы НДМА-ны экстракциялағыш қасиеті ацетонмен салыстырғанда жоғары болып келеді, тұздар НДМА-ны ацетонитрилмен экстракциялау көрсеткіштеріне әсерін тигізбейді. Айырып алудың ең жоғары көрсеткіштері қысым астында экстракциялау арқылы алынды. НДМА-ны үлпілдек-құрғақ топырақтан 10-25 бар қысым астында айырып алудың дәрежесі 90%-дан артық шаманы көрсетті, атмосфералық қысым астында бұл көрсеткіш 29,5% құрады. Масс-селективті газды хроматография (МС ГХ) өлшеудің оңтайлы параметрлері анықталды. Аргонмен бірге құтыға құйылып аузы дәнекерленіп жабылған ацетонитрилдегі НДМА аттестатталған қоспасын 24 тәулік бойы қолдануға болады. Өлшеулерді орындау әдістемесінің сапасын бағалау туралы техникалық тапсырманы әзірлеуге арналған бастапқы деректер жинақталды. Сынама әзірлеудің келесі жағдайлары анықталды: топырақтың массасы – 10 г, ацетонитрилдің көлемі – 25 мл, қоршаған ортаның температурасы 30°С, қысым 10-25 бар; экстракциялау уақыты – 3,5 мин. Өлшеу параметрлері: хроматографиялық бағаншаны қыздыру бағдарламасы: бастапқы температура 40°С, қыздыру жылдамдығы 10°С/мин бастап 70 °С дейін, 0 мин ұстау; 30°С/мин бастап 220°С дейін; детекторлау параметрлері: детектордың температурасы – 230°С, гелий ағымы 1,5 мл/мин; хроматографиялау уақыты – 11,33 мин. Жаңалығы. Тұңғыш рет топырақтағы НДМА-ны дала жағдайында өлшеуді орындау әдістемесінің жобасы әзірленді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Экономическая эффективность или значимость работы. Практическая значимость результатов заключается в своевременном получении информации о динамике состояния объектов окружающей среды в районах аварий РКН и здоровья населения на прилегающих территориях. Реализация проекта будет способствовать развитию системы мониторинга экологической безопасности РКД, совершенствованию экологического нормирования РКД, оперативных методов контроля почвы, загрязненных гептилом, при осуществлении РКД на территории Республики Казахстан.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жұмыстың экономикалық тиімділігі немесе маңыздылығы. Нәтижелердің практикалық маңыздылығы ҒМЗ апатқа ұшырау аудандарындағы қоршаған орта нысандары мен іргелес аймақтардағы халықтың денсаулық күйінің серпіні туралы ақпаратты уақытында алып отыруға негізделген. Жобаның іске асырылуы Қазақстан Республикасының аумағында ҒЗҚ жүзеге асыру кезінде ҒЗҚ экологиялық қауіпсіздігіне мониторинг жүргізу жүйесінің дамуына, ҒЗҚ экологиялық нормалау әдістерінің, гептилмен ластанған топырақты жедел бақылау әдістерінің жетілдірілуіне ықпал ететін болады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Реализация проекта будет способствовать развитию системы мониторинга экологической безопасности РКД, совершенствованию экологического нормирования РКД, оперативных методов контроля почвы, загрязненных гептилом при осуществлении РКД на территории Республики Казахстан.

Efficiency (in Kazakh) : Жобаның іске асырылуы ҒЗҚ экологиялық қауіпсіздігіне мониторинг жүргізу жүйесінің дамуына, ҒЗҚ экологиялық нормалау жүйесінің, Қазақстан Республикасының аумағында ҒЗҚ жүзеге асыру кезіндегі гептилмен ластанған топырақтарды жедел бақылау әдістерінің жетілдірілуіне ықпал ететін болады.

Field of application (in Russian) : космическая деятельность, аналитическая химия, экология, почвоведение

Field of application (in Kazakh) : ғарыш қызметі, аналитикалық химия, экология, топырақтану