The object of research, development or design (in Russian) : Бетпакдалинская и устюртская популяции сайгака (Saiga tatarica).

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ақбөкеннің Бетпақдала және Үстірт популяциясы (Saiga tatarica).

Aim of work (in Russian) : Разработка системы сохранения и устойчивого использования бетпакдалинской и устюртской популяций сайги в Казахстане, на основе результатов комплексных (зоологических, экологических, ботанических) исследований.

Aim of work (in Kazakh) : Кешенді (зоологиялық, экологиялық, ботаникалық) зерттеулердің нәтижелері негізінде Қазақстандағы Бетпақдала және Үстірт ақбөкен популяцияларын сақтау және орнықты пайдалану жүйесін әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Зоологические, ботанико-геоботанические, дистанционное зондирование Земли и ГИС-технологии, иммунологические, паразитологические, криобиологические, а также молекулярно-биологические, статистические и моделирующие методы и подходы.

Методы исследования (на казахском) : Зоологиялық, ботаникалық-геоботаникалық, Жерді қашықтықтан зондтау және ГАЖ технологиялары, иммунологиялық, паразитологиялық, криобиологиялық, сондай-ақ молекулалық-биологиялық, статистикалық және модельдеу әдістері мен тәсілдері.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведен комплексный анализ пространственной структуры бетпакдалинской и устюртской популяций сайги, уточнены ключевые зоны обитания, миграционные пути и районы массового отела, а также ключевые демографические показатели. Изучена конкуренция с домашним скотом за пастбища и водопои, намечены меры по оптимизации водопользования. Определен список кормовых растений (84 вида), продуктивность пастбищ, созданы карты кормовых угодий. Оптимальная численность популяций рассчитана с учетом устойчивости кормовой базы, особенно в зимний период. Изучены демографические показатели и лимитирующие факторы, влияющие на численность популяций. Выявлена циркуляция 10 инфекционных патогенов. Произведен анализ паразитофауны (57 видов). Разработана математическая модель численности популяций, выявляющая факторы роста и угрозы устойчивости. Разработаны методы криоконсервации и впервые создан криобанк соматических клеток сайгака, что открывает перспективы для сохранения его генофонда. Проведен анализ законодательства Казахстана, даны рекомендации по его совершенствованию.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Бетпақдала және Үстірт ақбөкен популяцияларының кеңістіктік құрылымына кешенді талдау жүргізілді, негізгі мекендеу орындары, көші-қон жолдары мен жаппай төлдейтін аудандар, сондай-ақ негізгі демографиялық көрсеткіштер нақтыланды. Жайылымдар мен суару үшін малмен бәсекелестік зерттелді, су пайдалануды оңтайландыру шаралары белгіленді. Жемшөп өсімдіктерінің тізімі (84 түрі), жайылымдардың өнімділігі анықталды, жемшөп алқаптарының карталары жасалды. Популяциялардың оңтайлы саны жемшөп базасының тұрақтылығын ескере отырып есептеледі, әсіресе қыста. Популяция санына әсер ететін демографиялық көрсеткіштер мен шектеуші факторлар зерттелді. 10 инфекциялық қоздырғыштың айналымы анықталды. Паразитофаунаға талдау жасалды (57 түрі). Популяциялар санының өсу факторлары мен тұрақтылық қауіптерін анықтайтын математикалық моделі жасалды. Криоконсервация әдістері әзірленді және алғаш рет ақбөкеннің соматикалық жасушаларының криобанкі құрылды, бұл оның генофондын сақтау перспективаларын ашады. Қазақстан заңнамасына талдау жүргізілді, оны жетілдіру бойынша ұсыныстар берілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В результате проведения исследований были составлены: 1) Карта динамики ареала сайгака в Казахстане 2) Карта размещения бетпакдалинской популяции сайгаков в 2024 г. 3) Карта размещения устюртской популяции сайгаков в 2024 г. 4) Карта размещения поголовья домашнего скота в ареале бетпакдалинской популяции сайгака 5) Карта размещения поголовья домашнего скота в ареале устюртской популяции сайгака Были разработаны: 1) Прогностическо-логистическая модель численности популяций сайгака 2) Прогностическо-логистическая модель численности популяций сайгака с использованием логарифмической шкалы Создан криобанк соматических клеток сайги.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Зерттеу нәтижесінде мыналар жасалды: 1) Қазақстандағы ақбөкен ареалы динамикасының картасы 2) 2024 жылы ақбөкендердің Бетпақдала популяциясын орналастыру картасы 3) Үстірт ақбөкендер популяциясын орналастыру картасы 2024 ж. 4) ақбөкеннің бетпақдала популяциясының ареалында мал басын орналастыру картасы 5) Үстірт ақбөкен популяциясының ареалында мал басын орналастыру картасы Әзірленді: 1) ақбөкен популяциясы санының болжамдық-логистикалық моделі 2) болжамдық-логарифмдік шкаланы пайдалана отырып, ақбөкен популяциясы санының логистикалық моделі Ақбөкендердің соматикалық жасушаларының криобанкі құрылды.

Level of implementation (in Russian) : На данном этапе реализации программы внедрение не предусмотрено

Level of implementation (in Kazakh) : Бағдарламаны іске асырудың осы кезеңінде енгізу көзделмеген

Efficiency (in Russian) : Высокая

Efficiency (in Kazakh) : Жоғары

Field of application (in Russian) : Область применения результатов: экология, зоология, биотехнология, пастбищеведение, криобиология, ветеринария, природоохранное управление, геоботаника, дистанционное зондирование, сельское хозяйство. Результаты могут быть использованы для рационального водопользования и управления пастбищами, предотвращения конфликтов между сайгаками и сельским хозяйством. Внедрение разработанных методов мониторинга и охраны обеспечит устойчивость популяций и улучшит экосистемные показатели. Исследования создают основу для сохранения и рационального использования сайги как уникального биологического ресурса Казахстана.

Field of application (in Kazakh) : Нәтижелерді қолдану саласы: экология, зоология, биотехнология, жайылымтану, криобиология, ветеринария, табиғатты қорғау басқармасы, геоботаника, қашықтықтан зондтау, ауыл шаруашылығы. Нәтижелер суды ұтымды пайдалану және жайылымдарды басқару, ақбөкендер мен ауыл шаруашылығы арасындағы қақтығыстардың алдын алу үшін пайдаланылуы мүмкін. Мониторинг пен қорғаудың әзірленген әдістерін енгізу популяциялардың тұрақтылығын қамтамасыз етеді және экожүйелік көрсеткіштерді жақсартады. Зерттеулер Қазақстанның бірегей биологиялық ресурсы ретінде ақбөкендерді сақтау және ұтымды пайдалану үшін негіз жасайды.