The object of research, development or design (in Russian) : Разработанные технологии и установки для поверхностной обработки стальных деталей найдут применение на машиностроительных предприятиях и заводах, производящих стальные изделия для таких отраслей, как самолетостроение, ядерная энергетика, военно-промышленный комплекс и агропромышленный сектор. Они будут востребованы для увеличения срока службы деталей, повышения их износостойкости, коррозионной стойкости и прочности, что особенно актуально для оборудования, работающего в экстремальных условиях. Внедрение данных технологий также обеспечит снижение затрат, повышение производительности и улучшение качества выпускаемой продукции, способствуя росту конкурентоспособности отечественных предприятий.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Әзірленген болат бөлшектердің бетін өңдеуге арналған технологиялар мен қондырғылар машина жасау кәсіпорындарында және авиация, ядролық энергетика, қорғаныс өнеркәсібі мен агроөнеркәсіптік сектор сияқты салаларға болат өнімдерін өндіретін зауыттарда қолданыс табады. Олар бөлшектердің қызмет ету мерзімін ұзарту, тозуға, коррозияға төзімділігін және беріктігін арттыру үшін сұранысқа ие болады, әсіресе экстремалды жағдайларда жұмыс істейтін жабдық үшін өзекті. Бұл технологияларды енгізу шығындарды азайтуға, өнімділікті арттыруға және өндірілетін өнімнің сапасын жақсартуға мүмкіндік беріп, отандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал етеді.

Aim of work (in Russian) : Развитие основных методов и способов обработки, основанных на протекании электроразрядных явлений, и их внедрение в машиностроительное производство.

Aim of work (in Kazakh) : Электр разрядты құбылыстардың ағымына негізделген өңдеудің негізгі әдістері мен тәсілдерін дамыту және оларды машина жасау өндірісіне енгізу.

Методы исследования (на русском) : Для решения поставленных задач будут применены современные методы экспериментальных исследований, включая фазово-структурный анализ на рентгеновском дифрактометре X’Pert PRO, определение элементного состава с помощью рентгенофлуоресцентного спектрометра СРВ-1М, анализ химических структур на инфракрасном-Фурье спектрометре ФT-801, металлографический анализ на оптическом микроскопе Olympus BX53M, исследование трибологических свойств на трибометре TRB3, измерение шероховатости профилометром Taylor Hobson Surtronic S-100, оценка твердости модифицированного слоя методами Виккерса и Мартенса на микротвердомере МЕТОЛАБ 502 и твердомере FISCHERSCOPE HM2000S, наноиндентирование на нанотвердомере «НаноСкан-4D Компакт», изучение коррозионных процессов на потенциостат-гальваностате P-150J, анализ химической структуры покрытий методом Раман спектроскопии, а также изучение морфологии покрытий методом атомно-силовой микроскопии.

Методы исследования (на казахском) : Қойылған міндеттерді шешу үшін заманауи эксперименттік зерттеу әдістері қолданылады, соның ішінде фазалық-құрылымдық талдау үшін X’Pert PRO рентгендік дифрактометрі, элементтік құрамды анықтау үшін СРВ-1М рентгенофлуоресценттік спектрометрі, химиялық құрылымдарды талдау үшін ФТ-801 инфрақызыл-Фурье спектрометрі, металлографиялық талдау үшін Olympus BX53M оптикалық микроскопы, трибологиялық қасиеттерді зерттеу үшін TRB3 трибометрі, беткі қабаттың кедір-бұдырлығын өлшеу үшін Taylor Hobson Surtronic S-100 профилометрі, модификацияланған қабаттың қаттылығын Виккерс пен Мартенс әдістерімен анықтау үшін МЕТОЛАБ 502 микротвердометрі мен FISCHERSCOPE HM2000S қаттылық өлшегіші, наноиндентация үшін «НаноСкан-4D Компакт» наноқаттылық өлшегіші, коррозиялық процестерді зерттеу үшін P-150J потенциостат-гальваностаты, жабындардың химиялық құрылымын талдау үшін Раман спектроскопиясы және жабындардың морфологиясын зерттеу үшін атомдық-күштік микроскопия әдістері қолданылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате проведенных исследований был выполнен анализ современных методов обработки материалов, основанных на электроразрядных явлениях, что позволило выявить основные тенденции и направления их развития, а также определить ключевые отрасли применения и влияние на производство и качество продукции. Проведены электрохимические и физические анализы электролитов и парогазовой оболочки (ПГО), изучены вольтамперные характеристики, концентрация и температура электролитов, толщина ПГО и скорость вытекания газа из электроразрядной зоны, что позволило выявить состав образующихся соединений. Разработан и оптимизирован метод термоциклической электролитно-плазменной обработки (ТЭПО) конструкционных и инструментальных сталей, включая модернизацию оборудования и определение оптимальных технологических и электрохимических параметров. Новизна работы заключается в создании комплексного подхода к модификации поверхности металлических деталей, что обеспечивает повышение их эксплуатационных характеристик, долговечности и качества, превосходя существующие аналоги.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде электроразрядтық құбылыстарға негізделген материалдарды өңдеудің заманауи әдістері талданды, бұл олардың негізгі даму үрдістері мен бағыттарын анықтауға, сондай-ақ қолданылатын негізгі салаларды және өндіріс пен өнім сапасына әсерін айқындауға мүмкіндік берді. Электролиттер мен бу-газ қабықшасының (БГҚ) электрохимиялық және физикалық талдаулары жүргізілді, вольтамперлік сипаттамалар, электролиттердің концентрациясы мен температурасы, БГҚ қалыңдығы және электроразряд аймағынан газдың шығу жылдамдығы зерттелді, бұл түзілетін қосылыстардың құрамын анықтауға мүмкіндік берді. Құрылымдық және аспаптық болаттарға арналған термоцикликалық электролит-плазмалық өңдеу (ТЭПО) әдісі әзірленіп, оңтайландырылды, оның ішінде жабдықты жаңғырту және технологиялық және электрохимиялық параметрлерді анықтау жүзеге асырылды. Жұмыстың жаңалығы металл бөлшектердің беткі қабатын модификациялауға кешенді көзқарас қалыптастыруда, бұл олардың пайдалану қасиеттерін, ұзақ қызмет ету мерзімін және сапасын арттырып, қолданыстағы аналогтардан асып түсуге мүмкіндік береді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико-экономические показатели включают возможность обработки стальных деталей различной геометрии и размеров с использованием комбинированных методов (термоциклическая электролитно-плазменная обработка, химико-термическая обработка, анодно-искровое оксидирование, плазменно-электролитическое полирование) на универсальных и модульных установках с высокой точностью контроля параметров. Разработанные технологии обеспечивают увеличение срока службы обработанных деталей до 1,5–2 раз, сокращение времени обработки до 30–40%, снижение себестоимости за счет совмещения операций и использования энергоэффективных технологий, а также высокую окупаемость оборудования за счет замещения импортных аналогов и локализации производства, что открывает возможности для коммерциализации как на внутреннем, так и на внешнем рынках.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі конструкциялық және техникалық-экономикалық көрсеткіштерге әртүрлі геометрия мен өлшемдегі болат бөлшектерді әмбебап және модульдік қондырғыларда параметрлердің жоғары дәлдігін бақылау арқылы термоцикликалық электролит-плазмалық өңдеу, химиялық-термиялық өңдеу, анодтық-ұшқындық тотығу және плазмалық-электролиттік жылтырату сияқты біріктірілген әдістермен өңдеу мүмкіндігі кіреді. Әзірленген технологиялар өңделген бөлшектердің қызмет ету мерзімін 1,5–2 есеге дейін ұзартуды, өңдеу уақытын 30–40%-ға қысқартуды, операцияларды біріктіру және энергия үнемдейтін технологияларды қолдану арқылы өзіндік құнын төмендетуді қамтамасыз етеді. Сондай-ақ жабдықтың өтелімділігі жоғары болады, өйткені ол импорттық аналогтарды алмастыру және өндірісті жергіліктендіру есебінен қол жеткізілетіндіктен, ішкі және сыртқы нарықтарда коммерцияландыруға үлкен мүмкіндіктер ашады.

Level of implementation (in Russian) : В рамках проекта модернизированы и адаптированы существующие установки для реализации оптимальных технологических параметров. Перспективы дальнейшего внедрения охватывают машиностроение, самолетостроение, ядерную энергетику и военно-промышленный комплекс, что способствует импортозамещению и повышению конкурентоспособности отечественной продукции.

Level of implementation (in Kazakh) : Жоба аясында қолданыстағы қондырғылар оңтайлы технологиялық параметрлерді іске асыру үшін жаңғыртылып, бейімделді. Алдағы уақытта енгізу перспективалары машина жасау, әуеқұрылыс, ядролық энергетика және қорғаныс өнеркәсібі сияқты салаларды қамтиды. Бұл импортты алмастыруды қамтамасыз етіп, отандық өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал етеді.

Efficiency (in Russian) : Разработанные технологии и установки для комбинированной обработки металлических деталей демонстрируют высокую эффективность за счет значительного улучшения эксплуатационных характеристик изделий, таких как твердость, износостойкость и коррозионная устойчивость, что увеличивает срок их службы в 1,5–2 раза. Экономическая эффективность достигается за счет снижения себестоимости обработки благодаря комбинированию процессов на одной установке, сокращению времени обработки до 30–40%, энергосбережению и уменьшению затрат на импорт оборудования. Социальная эффективность проявляется в создании высокотехнологичных рабочих мест, повышении квалификации специалистов и развитии отечественного производства. Внедрение технологий способствует импортозамещению и укреплению экономического суверенитета, а также повышает конкурентоспособность предприятий на внутреннем и внешнем рынках.

Efficiency (in Kazakh) : Металл бөлшектерін біріктірілген әдістермен өңдеуге арналған әзірленген технологиялар мен қондырғылар өнімдердің пайдаланушылық қасиеттерін, соның ішінде қаттылықты, тозуға төзімділікті және коррозияға төзімділікті айтарлықтай жақсарту арқылы жоғары тиімділікті көрсетеді, бұл олардың қызмет ету мерзімін 1,5–2 есеге арттырады. Экономикалық тиімділік бір қондырғыда бірнеше процестерді біріктіру, өңдеу уақытын 30–40%-ға қысқарту, энергия үнемдеу және жабдық импортына кететін шығындарды азайту арқылы қамтамасыз етіледі. Әлеуметтік тиімділік жоғары технологиялық жұмыс орындарын құру, мамандардың біліктілігін арттыру және отандық өндірісті дамыту арқылы көрінеді. Технологияларды енгізу импортты алмастыруды қамтамасыз етіп, экономикалық егемендікті нығайтады, сондай-ақ кәсіпорындардың ішкі және сыртқы нарықтардағы бәсекеге қабілеттілігін арттырады.

Field of application (in Russian) : Машиностроительные предприятия и другие предприятия по выпуску стальных изделий для самолетостроения, ядерной энергетики, военно-промышленного и агропромышленного комплекса.

Field of application (in Kazakh) : Машина жасау кәсіпорындары және ұшақ жасау, ядролық энергетика, әскери-өнеркәсіптік және агроөнеркәсіптік кешен үшін болат бұйымдарын шығаратын басқа да кәсіпорындар.