The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются новые полимерные ПАВ – композиции водорастворимых полимеров (ВРП) и низкомолекулярных ПАВ с регулируемым гидрофильно-липофильным балансом (ГЛБ), плотностью электростатического заряда и конформацией макромолекул ВРП.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері реттелетін гидрофильді-липофильді балансы (ГЛБ), электростатикалық заряд тығыздығы және СЕП макромолекулаларының конформациясы бар суда еритін полимерлердің (СЕП) және төмен молекулалық БАЗ композициясы - жаңа полимерлі БАЗ болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Разработка отечественных композиционных поверхностно-активных полимеров, проявляющих пенообразующие, эмульгирующие, флокулирующие, структурообразующие и иммобилизирующие свойства.

Aim of work (in Kazakh) : Көбік түзу, эмульгациялау, флокуляциялау, құрылым түзу және иммобилизациялау қасиеттерін көрсететін отандық композиттік беттік-активті полимерлерді жасау.

Методы исследования (на русском) : Физико-химические методы исследования поверхностно-активных свойств ВМПАВ (метод Вильгельми), метод Росс-Майлса (для определения пенообразующей, пеностабилизирующей способности и кратности пен), изучение эмульгирующих свойств, методы ИК- и УФ-спектроскопии, метод динамического светорассеяния (Z-сайзер) для определения размера и заряда алюмосиликатных частиц, ЯМР, гель-проникающая хроматография.

Методы исследования (на казахском) : ЖМБАЗ беттік-активті қасиеттерін зерттеудің физика-химиялық әдістері (Вильгельми әдісі), Росс-Майлс әдісі (көбік түзетін, көбік тұрақтандыратын және көбік еселігін анықтау үшін), эмульгациялық қасиеттерді зерттеу, ИҚ- және УК-спектроскопия әдістері, алюмосиликат бөлшектерінің мөлшері мен зарядын анықтауға арналған динамикалық жарық шашырау әдісі (Z-сайзер), ЯМР, гель-өтімді хроматография.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате исследования получены новые композиционные полимерные ПАВ, имеющие сдвиг ГЛБ в сторону гидрофобности. Изученные композиционные смеси ПАВ с ВРП и кератиновым гидролизатом могут использоваться в качестве стабилизаторов противопожарных пен и для создания пеноблоков. Синтезированы новые термочувствительные сополимеры с регулируемой дифильностью макроструктуры, обладающие поверхностной активностью, перспективные для использования в стабилизации эмульсий. Изучены эмульгирующие композиции полимер-ПАВ, гидролаты растений с эмульгирующими свойствами для получения косметических эмульсий. Получены композиции ПАВ-полимер на основе ПДМДААХ и желатина для использования в процессе очистки воды от алюмосиликатных и других минеральных частиц. Полученные экспериментальные результаты рекомендуются в качестве теоретической основы для создания полимерных ПАВ, обладающих флокулирующими и биоцидными свойстами. Синтезированный тройной сополимер ТМАПМАХ-и-ПАА-МЕТМАХ может быть использован в качестве флокулянта для очистки сточных вод от высокодисперсных частиц примесей (бентонитных глин, хвостов процесса флотационного обогащения полиметал-лических руд, биологических отходов животных и птиц, печатных красок смывающего реагента полиграфического производства и т.д.) и в качестве биоцидных соединений для подавления роста бактерий, вызывающих микробиологическую коррозию.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижесінде гидрофобтылыққа қарай ГЛБ ығысуы бар жаңа композициялық полимерлі БАЗ алынды. СЕП және кератин гидролизаты бар БАЗ-дардың зерттелген композициялық қоспаларын өртке қарсы көбік тұрақтандырғыштары ретінде және көбік блоктарын жасау үшін пайдалануға болады. Эмульсияларды тұрақтандыруда қолдануға перспективті, беттік активтілігі бар макроқұрылымның реттелетін дифильділігі бар жаңа термосезімтал сополимерлер синтезделді. Косметикалық эмульсияларды алу үшін полимер-БАЗ-дардың эмульгациялық композициялары, эмульгациялық қасиеттері бар өсімдік гидролаттары зерттелді. Алюмосиликатты және басқа минералды бөлшектерден суды тазарту процесінде пайдалану үшін ПДМДААХ және желатин негізіндегі БАЗ-полимер композициялары алынды. Алынған тіжірибелік нәтижелер флокуляциялық және биоцидтік қасиеттері бар полимерлі БАЗ-дарды құрудың теориялық негізі ретінде ұсынылады. МАПМАХ-и-ПАА-МЕТМАХ синтезделген үштік сополимер ағынды суларды қоспалардың жоғары дисперсті бөлшектерінен (бентонитті саздар, полиметалл кендерін флотациялық байыту процесінің қалдықтары, жануарлар мен құстардың биологиялық қалдықтары, полиграфиялық өндірістің шаю реагентінің баспа бояулары және т.б.) тазарту үшін флокулянт ретінде және микробиологиялық коррозияны тудыратын бактериялардың өсуін тежеу үшін биоцидтік қосылыстар ретінде пайдаланылуы мүмкін.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Обеспечиваются простотой способа получения композиционных полимерных ПАВ, не требующего доростоящего оборудования и затрат на его осуществление, возможностью синтеза эффективного поли-ПАВ на основе промышленных мономеров, обладающих эмульгирующим, флокулирующим, пенообразующим действием. Композиционные смеси ПАВ-ВРП и синтезированные ВМПАВ биоразлагаемы, так как состоят из биоразлагаемого полимера и ПАВ с линейными молекулами. Отличительной особенностью данного исследования является обогащение полимерной матрицы дифильными молекулами ПАВ с длинными углеводородными радикалами, что позволяет управлять гидрофобно-гидрофильным балансом полученных ВПАВ, что, в свою очередь, расширяет возможности практического применения полученных композиционных ПАВ. Технико-экономический уровень результатов заключается в доступности исходного сырья природного происхождения и ее сравнительно низкой стоимости.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қымбат жабдықты және оны жүзеге асыруға шығындарды талап етпейтін композициялық полимерлі БАЗ алу тәсілінің қарапайымдылығымен, эмульгирлеуші, флокуляциялаушы, көбік түзуші әсері бар өнеркәсіптік мономерлер негізінде тиімді поли-БАЗ синтездеу мүмкіндігімен қамтамасыз етіледі. БАЗ-СЕП және синтезделген ЖМБАЗ композициялық қоспалары биологиялық ыдырайды, өйткені олар биологиялық ыдырайтын полимерден және сызықтық молекулалары бар БАЗ-дардан тұрады. Бұл зерттеудің айрықша ерекшелігі полимер матрицасын ұзын көмірсутекті радикалдары бар БАЗ-дардың дифильді молекулаларымен байыту болып табылады, бұл алынған ЖМБАЗ-дардың гидрофобты-гидрофильді балансын басқаруға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде алынған композициялық БАЗ-дардың практикалық қолдану мүмкіндіктерін кеңейтеді. Нәтижелердің техникалық-экономикалық деңгейі табиғи шикізаттың қол жетімділігі және оның салыстырмалы түрде төмен құны болып табылады.

Level of implementation (in Russian) : Производство новых высокомолекулярных поверхностно-активных веществ имеет большое значение для различных отраслей промышленности Казахстана. Реализация программы позволит наладить производство практически важных высокомолекулярных ПАВ, ликвидируя зависимость Республики Казахстан от импорта подобной продукции.

Level of implementation (in Kazakh) : Жаңа жоғары молекулалық беттік-активті заттардың өндірісі Қазақстан өнеркәсібінің түрлі салалары үшін үлкен маңызға ие. Бағдарламаны іске асыру Қазақстан Республикасының осындай өнімнің импортына тәуелділігін жоя отырып, іс жүзінде маңызды жоғары молекулалық БАЗ өндірісін жолға қоюға мүмкіндік береді.

Efficiency (in Russian) : Эффективность исследований заключается в относительно легком регулировании свойств композиций ПАВ-полимер путем смешения растворов и изучения их поведения на различных границах раздела фаз для решения многих практических задач с использованием широкодоступных и сравнительно дешевых реагентов отечественного производства. Природа ПАВ и полимеров, варьирование их соотношения обусловливают их межфазные свойства, биоразлагаемость. Такие композиции способны образовать на границах раздела фаз структурированные наноразмерные слои, что дает возможность для целенаправленного регулирования свойств дисперсных материалов, что является перспективным для различных отраслей технологии.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеудің эффективтілігі БАЗ-полимер композицияларының ерітінділерін араластыру және олардың әртүрлі фазалардың бөліну шекараларында құлқын зерттеу арқылы қасиеттерін салыстырмалы түрде оңай реттеу болып табылады, бұл отандық өндірістің кең қол жетімді және салыстырмалы түрде арзан реагенттерін қолдана отырып, көптеген практикалық мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. БАЗ-дар мен полимерлердің табиғаты, олардың арақатынасының өзгеруі олардың фазааралық қасиеттерін, биоыдырауын анықтайды. Мұндай композициялар фазалардың бөліну шекараларында құрылымдық наноөлшемді қабаттарды құра алады, бұл дисперсті материалдардың қасиеттерін мақсатты түрде реттеуге мүмкіндік береді, бұл технологияның әртүрлі салалары үшін перспективті болып табылады.

Field of application (in Russian) : Министерство экологии и природных ресурсов РК, компании по производству и использованию пенообразователей для пожаротушения и пенобетона, иммобилизаторов лекарственных средств, структурообразователей почв, эмульгаторов и деэмульгаторов нефтяных эмульсий, флокулянтов для очистки сточных вод, а также акиматы, научные исследовательские институты, ВУЗы, население и общественность.

Field of application (in Kazakh) : Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігі, өрт сөндіруге және көбікті бетонға арналған көбіктүзгіштерды, топырақ құрылымтүзгіштерді, дәрілік заттарды иммобилизаторларды, ағынды суларды тазартуға арналған флокулянттарды, мұнай эмульсияларының эмульгаторларын және деэмульгаторларын өндіретін және пайдаланатын компаниялар, сондай-ақ әкімдіктер, ғылыми-зерттеу институттары, жоғары оқу орындары, халық және қоғам.