The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются местные и импортные породы мясного и молочного крупного рогатого скота и овец различного направления продуктивности; природные популяции перспективных растений Казахстана, полифенольные комплексы, полученные из растений.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі – өнімділігі әртүрлі бағыттағы етті және сүтті ірі қара мал мен қойдың жергілікті және импорттық тұқымдары; Қазақстанның перспективті өсімдіктерінің табиғи популяциялары, өсімдіктерден алынған полифенолды комплекстер.

Aim of work (in Russian) : Целью Программы является разработать инновационные способы повышения продуктивности крупного и мелкого рогатого скота и оценить их заболеваемость с использованием современных физиолого-генетических подходов для снижения экономических рисков.

Aim of work (in Kazakh) : Бағдарламаның мақсаты – экономикалық тәуекелдерді азайту үшін заманауи физиологиялық және генетикалық тәсілдерді пайдалана отырып, ірі қара және ұсақ малдардың өнімділігін арттырудың инновациялық әдістерін әзірлеу және олардың аурушаңдығын бағалау.

Методы исследования (на русском) : Зоотехнические, эпизоотологические, серологические, микробиологические, молекулярно-генетические, биохимические, цитогенетические, физиологические и биотехнологические.

Методы исследования (на казахском) : Зоотехникалық, эпизоотологиялық, серологиялық, микробиологиялық, молекулалық-генетикалық, биохимиялық, цитогенетикалық, физиологиялық және биотехнологиялық әдістер.

Obtained results and novelty (in Russian) : Осуществлена экспедиция в 6 животноводческих хозяйств Акмолинской, Северо-Казахстанской и Жамбылской областей. Собран биоматериал: 42 образца от больных животных, 112 — от мясного скота, 142 — от молочного скота, 245 — от овец казахской тонкорунной, курдючной грубошерстной и гемпширской пород. У мясного скота и овец измерена живая масса, у молочного скота — среднесуточный удой и жирность молока. Из 288 образцов КРС и 240 образцов МРС выделена ДНК, проведён её качественный и количественный анализ. Установлен нозологический профиль болезней, зарегистрированных на территории Акмолинской, Северо-Казахстанской и Жамбылской областей, и определена эпизоотическая ситуация по изучаемым инфекционным болезням. Собраны биоматериалы у 37 овец и 16 голов КРС разного пола и возраста. Определены биохимические и электролитные показатели крови у здоровых животных, а также фоновые показатели цитогенетических нарушений в эритроцитах и буккальных эпителиоцитах. Проведено фитохимическое исследование наиболее перспективных представителей растений, содержащих антрахиноны и флавоноиды. Оптимизированы условия получения асептической культуры in vitro флаваноидсодержащих растений. Разработана партия биологически активных добавок, проведены доклинические испытания на крысах.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Ақмола, Солтүстік Қазақстан және Жамбыл облыстарындағы 6 мал шаруашылығына экспедиция ұйымдастырылды. Биоматериалдар жиналды: ауру малдан – 42 қан үлгілері, етті ірі қара малдан – 112, сүтті ірі қара малдан – 142, сондай-ақ қазақтың биязы жүнді, қылшық жүнді құйрықты және гемпшир тұқымдарынан – 245 қан үлгілер алынды. Етті ірі қара мал мен қойлардың тірі салмағы өлшеніп, сүтті ірі қара малдың орташа тәуліктік сүті мен сүттің майлылығы анықталды. Жиналған биоматериалдардан (288 – ірі қара және 240 – ұсақ мал) ДНҚ бөлініп, оның сапалық және сандық талдауы жүргізілді. Ақмола, Солтүстік Қазақстан және Жамбыл облыстары аумағында тіркелген аурулардың нозологиялық профилі анықталып, зерттелген инфекциялық аурулар бойынша эпизоотикалық жағдай бағаланды. Әр жыныс және жас санатындағы 37 қой мен 16 ірі қара малдан биологиялық үлгілер жиналды. Сау ауыл шаруашылығы жануарларының қанындағы биохимиялық және электролиттік көрсеткіштер, сондай-ақ әртүрлі жыныс-жас топтарындағы қойлар мен ірі қара малдың перифериялық қанындағы эритроциттер мен ауыз қуысы эпителиоциттеріндегі цитогенетикалық бұзылулардың фоны анықталды. Антрахинондар мен флавоноидтары бар перспективалы өсімдіктердің фитохимиялық зерттеулері жүргізілді. Флавоноидтары бар өсімдіктердің in vitro асептикалық дақылдарын алу шарттары оңтайландырылды. Биологиялық белсенді қоспалардың тәжірибелік партиясы дайындалып, олардың егеуқұйрықтарға клиникаға дейінгі сынақтары жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Продуктивность животных: среднесуточный удой у молочного скота; живая масса у мясного скота и овец; устойчивость к заболеваниям. Генетическое разнообразие и изменчивость: оценка генетического разнообразия среди различных пород КРС и МРС; выявление генетической предрасположенности к заболеваниям; результаты широкогеномного SNP-типирования и анализа гаплотипов. Инновационные методы: широкогеномное SNP-типирование и генетический анализ с использованием микрочипов; разработка и внедрение новых биотехнологических методов для улучшения продуктивности и здоровья животных.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жануарлардың өнімділігі: сүтті малдың орташа тәуліктік сауымы; етті мал мен қойлардың тірі салмағы; ауруларға төзімділігі. Генетикалық әртүрлілік және өзгергіштік: әртүрлі ірі қара және ұсақ мал тұқымдарының генетикалық әртүрлілігін бағалау; ауруларға генетикалық бейімділікті анықтау; кең геномдық SNP-типтеу және гаплотиптер талдауының нәтижелері. Инновациялық әдістер: кең геномдық SNP-типтеу және микрочиптер қолдану арқылы генетикалық талдау; жануарлардың өнімділігі мен денсаулығын жақсарту үшін жаңа биотехнологиялық әдістерді әзірлеу және енгізу.

Level of implementation (in Russian) : нет

Level of implementation (in Kazakh) : жоқ

Efficiency (in Russian) : Комплексный эпизоотологический мониторинг позволяет отслеживать расширение или сокращение ареала распространения болезней в некоторых регионах РК, а также контролировать динамику развития заболеваний и методически планировать противоэпизоотические мероприятия. Снижение экономических рисков благодаря использованию генетически устойчивых и высокопродуктивных животных. Оценка влияния генетических предрасположенностей на общие затраты на лечение и профилактику заболеваний. Разработка биологически активных добавок для повышения продуктивности и улучшения здоровья животных.

Efficiency (in Kazakh) : Кешенді эпизоотологиялық мониторинг ҚР кейбір өңірлерінде аурулардың таралу аймағының кеңеюін немесе қысқаруын бақылауға, сондай-ақ аурулардың даму динамикасын бақылауға және эпизоотияға қарсы іс-шараларды әдістемелік жоспарлауға мүмкіндік береді. Генетикалық тұрғыдан тұрақты және жоғары өнімді жануарларды қолдану арқылы экономикалық тәуекелдерді азайту. Ауруларды емдеу мен алдын алудың жалпы шығындарына генетикалық бейімділіктің әсерін бағалау. Жануарлардың өнімділігін арттыру және денсаулығын жақсарту үшін биологиялық белсенді қоспаларды әзірлеу.

Field of application (in Russian) : Ветеринария, государственные и частные ветеринарные структуры, животноводческие хозяйства, научно-исследовательские учреждения ветеринарного профиля.

Field of application (in Kazakh) : Ветеринария, мемлекеттік және жеке ветеринариялық құрылымдар, мал шаруашылығы кәсіпорындары, ветеринарлық профильдегі ғылыми-зерттеу мекемелері.