The object of research, development or design (in Russian) : крупный рогатый скот молочного направления, семя быков-производителей молочных пород

The object of research, development or design (in Kazakh) : сүтті бағыттағы ірі қара мал, сүтті бағыттағы ірі қара малдың ұрығы

Aim of work (in Russian) : разработать и внедрить в практику молочного скотоводства новые и усовершенствованные технологии управления, сохранения и рационального использования генетических ресурсов крупного рогатого скота молочных пород путем селекционно-технологических и молекулярно-генетических методов

Aim of work (in Kazakh) : Селекциялық, технологиялық және молекулалық-генетикалық әдістер арқылы сүтті мал шаруашылығының генетикалық ресурстарын басқарудың, сақтаудың және ұтымды пайдаланудың жаңа және жетілдірілген технологияларын әзірлеу және сүтті мал шаруашылығы тәжірибесіне енгізу

Методы исследования (на русском) : молочная продуктивность коров базовых хозяйств определяется внутрихозяйственным учетом и данными с информационной системы ИАС, линейная оценка экстерьера проведена в соответствии с рекомендациями Международной федерации голштино-фризского скота и патента Республики Казахстан на полезную модель №6878 от 20.08.2021 года «Способ линейной оценки экстерьера коров голштинской породы в молочном скотоводстве», отбор биологических образцов осуществлялся в соответствии с патентом Республики Казахстан на полезную модель №5749 от 08.01.2021 года «Конверт для сбора волос, способ его изготовления и использования». Анализ качества молока и кормов проведен в аккредитованных лабораториях НАО «ЗКАТУ имени Жангир хана», НАО «Торайгыров университет», НАО «КРУ имени Ахмет Байтұрсынұлы». Воспроизводительные качества коров оценивались из данных первичного учета. Оценка роста и развития молодняка проведена по данным ежемесячного взвешивания на скотовесах. Гинекологические обследования проводились ректально.

Методы исследования (на казахском) : базалық шаруашылықтардағы сиырлардың сүт өнімділігі шаруашылықішілік есеп арқылы және АТЖ ақпараттық жүйесіндегі деректермен айқындалды, экстерьерді желілік бағалау халықаралық голштин-қара-ала малдарының Федерациясы ұсынымдарына және Қазақстан Республикасының патентінің 2021 жылғы 20.08. №6878 "Сүтті мал шаруашылығындағы голштин тұқымы сиырларының экстерьерін сызықтық бағалау тәсілі" пайдалы моделіне, биологиялық үлгілер Қазақстан Республикасының патентінің 2021 жылғы 08.01. №5749 "Шаш жинауға арналған конверт, оны жасау және пайдалану тәсілі " пайдалы моделіне сәйкес жүзеге асырылды. Сүт пен жемшөп сапасына талдау «Жәңгір хан атындағы БҚАТУ» КеАҚ, «Торайғыров университеті» КеАҚ, «Ахмет Байтұрсынұлы атындағы КРУ» КеАҚ аккредиттелген зертханаларында жүргізілді. Сиырлардың репродуктивті қасиеттері бастапқы есеп деректерінен бағаланды. Жас малдың өсуі мен дамуын бағалау мал фермаларында ай сайынғы өлшеу деректері бойынша жүргізілді. Гинекологиялық тексерулер тік ішек арқылы жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Определены селекционируемые признаки коров голштинской породы (n=1011), проведена линейная оценка экстерьера коров голштинской породы по 18 показателям (n=1011), разработаны методы расчета индексов племенной ценности для молочного скота по селекционируемым признакам и их весовые экономические коэффициенты методом BLUP АМ. Проведен мониторинг состояния алатауской, аулиеатинской и красной степной пород крупного рогатого скота. Определены качественные показатели спермиев отечественных и зарубежных быков-производителей. Получена новая генерация алатауской, аулиеатинской и красно-степной пород крупного рогатого скота. Разработаны технологии прогноза ценности быков-производителей голштинской породы. Проведен мониторинг молочно-товарных ферм с современной инфраструктурой, расположенных в различных регионах Казахстана, а также проведен анализ имеющихся кормовых ресурсов, молочной продуктивности и химического состава молока. Изучен учет роста и развития телок. Проведен мониторинг гинекологического состояния коров в базовых хозяйствах.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Голштинн сиырларының селекцияланатын белгілері анықталды (N=1011), голштинн сиырларының сырт келбетінің 18 көрсеткіші бойынша желілік бағалау жүргізілді (n=1011), селекцияланатын белгілер бойынша сүтті мал үшін асыл тұқымдық құндылық индекстерін және олардың BLUP АМ әдісімен салмақтық экономикалық коэффициенттерін есептеу әдістері әзірленді. Ірі қара малдың алатау, әулиеата және қырдың қызыл тұқымдарының жағдайына мониторинг жүргізілді. Отандық және шетелдік асыл тұқымды бұқалардың спермийлерінің сапалық көрсеткіштері анықталды. Алатау, әулиеата және қырдың қызыл ірі қара тұқымдарының жаңа ұрпағы алынды. Голштин тұқымының бұқаларының құндылығын болжау технологиялары жасалды. Қазақстанның түрлі өңірлерінде орналасқан заманауи инфрақұрылымы бар сүт-тауар фермаларына мониторинг жүргізілді, сондай-ақ қолда бар жемшөп ресурстарына, сиырлардың сүт өнімділігіне және сүттің химиялық құрамына талдау жүргізілді. Қашарлардың өсуі мен дамуын есепке алу зерттелді. Базалық шаруашылықтардағы сиырлардың гинекологиялық жағдайына мониторинг жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Определены селекционируемые признаки для голштинской породы: средняя молочная продуктивность по первой лактации составила 8 147-9 800 кг, 3,5-3,7% жира, 3,1-3,6%, для коров 2-4 лактации удой составил 8 320-11 882 кг, жирность молока 3,4-4,1% жира, 3,1-3,4% белка. Проведена линейная оценка экстерьера коров первой лактации базовых хозяйств (n=1011), средний комплексный балл за экстерьер по ТОО «АФ «Родина» составил 69,1 балл, ТОО «АЙС» - 84,8, ТОО «Байсерке-Агро» - 68,4, ТОО «РЗА-Асыл тулик» - 69,4.Проведен мониторинг алатауской породы в КТ «Хильниченко и К» (823 гол.), аулиеатинской породы в КХ «Узбекова» (159 гол) и КХ «Умрали ата» (89 гол.), красной степной породы в КХ «Есбол» (150 гол.), КХ «Жантай» (124 гол.).Произведен отбор биологических образцов от коров голштинской породы в количестве 1011 образцов: ТОО «АФ «Родина» - 311, ТОО «АЙС» - 102, ТОО «Байсерке-Агро» - 244 и ТОО «РЗА-Асыл тулик» - 354.Проведена акушерско-гинекологическая диспансеризация молочного поголовья 1945 голов: у 10,8% животных выявлены патологии. Частота гипофункции и фолликулярной кисты составила 5,2% и 4,2% соответственно. 1,7% животных не соответствовали требованиям искусственного осеменения и были выбракованы.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Голштин тұқымының селекциялық белгілері зерттелді: бірінші сауымы бойынша сиырлардың орташа сүт өнімділігі 8147-9800 кг, майлылығы 3,5-3,7%, ақуызы 3,1-3,6%, 2-4 сауым маусымдары үшін сүт өнімділігі 8320-11882 кг, майлылығы 3,4-4,1%, ақуызы 3,1-3,4% құрады.Базалық шаруашылықтардың бірінші сауым сиырларының экстерьеріне желілік бағалау жүргізілді (n=1011), орташа кешенді балл: «Родина» АФ» ЖШС бойынша 69,1 балл, «АЙС» ЖШС - 84,8, «Байсерке-Агро» ЖШС - 68,4, «РЗА-Асыл тулик» ЖШС - 69,4 балл құрады. Ірі қара малдың жергілікті тұқымдарын сақтау мен ұтымды пайдалану мақсатында алатау тұқымы – «Хильниченко и К» КС (823 бас), әулиеата тұқымы – «Узбекова» ШҚ (159 бас) және «Умрали ата» ШҚ (89 бас), қырдың қызыл тұқымы – «Есбол» ШҚ (150 бас), «Жантай» ШҚ (124 бас.) шаруашылықтарында мониторинг жүргізілді.Голштин сиырларынан 1011 үлгі биологиялық үлгі іріктелді: «Родина» АФ» ЖШС –311, «АЙС» ЖШС – 102, «Байсерке-Агро» ЖШС – 244, «РЗА-Асыл тулик» ЖШС – 354.1945 бас сиырға акушерлік-гинекологиялық диспансерлеу жүргізілді, жануарлардың 10,8%-да репродуктивті органдардың патологиялар анықталды. Гипофункция және фолликулярлық кисталары 5,2% және 4,2% жиілікпен кездеседі. Жануарлардың 1,7%-ы қолдан ұрықтандыру талаптарына сәйкес келмеді және жойылды.

Level of implementation (in Russian) : не внедрены

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілген жоқ

Efficiency (in Russian) : Реализация проекта будет способствовать обеспечению населения основными продуктами питания, в соответствии с национальными нормами, а, значит, продовольственной безопасности Республики Казахстан, и значительному экономическому эффекту за счет реализации генетического потенциала в молочном скотоводстве.

Efficiency (in Kazakh) : Бағдарламаны іске асыру халықты ұлттық нормаларға, яғни, Қазақстан Республикасының азық-түлік қауіпсіздігіне сәйкес негізгі азық-түлікпен қамтамасыз етуге және сүтті мал шаруашылығындағы генетикалық әлеуетті арттыру есебінен елеулі экономикалық тиімділікке ықпал ететін болады.

Field of application (in Russian) : Животноводство, молочное скотоводство, молекулярная генетика, биотехнология

Field of application (in Kazakh) : Мал шаруашылығы, сүтті бағытты мал шаруашылығы, молекулалық генетика, биотехнология