Inventory number IRN Number of state registration
0219РК00409 BR05236377-OT-19 0118РК01350
Document type Terms of distribution Availability of implementation
Промежуточный Gratis Number of implementation: 0
Not implemented
Publications
Native publications: 69
International publications: 12 Publications Web of science: 0 Publications Scopus: 0
Number of books Appendicies Sources
2 2 38
Total number of pages Patents Illustrations
125 0 17
Amount of funding Code of the program Table
190000000 Ф.0903 20
Code of the program's task under which the job is done
01
Name of work
Разработка научно-лингвистической базы модернизации казахского письма на основе нового национального латинографического алфавита.
Report title
Type of work Source of funding The product offerred for implementation
Fundamental Материалы
Report authors
Қажыбек Ерден Задаұлы , Уәли Нұргелді , Жүнісбек Әлімхан , Базарбаева Зейнеп Муслимовна , Жұбанов Асқар Құдайбергенұлы , Манкеева Жамал Айткалиевна , Малбаков Мырзаберген Малбакович , Мамынова Бағдан Қатайқызы , Алдаш Айманкүл , Кудеринова Куралай Бимолдиновна , Рысберген Қыздархан Кұрмашқызы , Жанабекова Айман Абдильдаевна , Айдарбек Қарлығаш Жамалбекқызы , Фазылжанова Анар Муратовна , Аманбаева Айсауле Жантемировна , Хабиева Алмагуль Алтаевна , Мамырбек Гүлфар Мәжитқызы , Сейтбекова Айнур Аташбековна , Амирбекова Айгул Байдебековна , Амиржанова Назира Сериковна , Кулманов Сарсенбай Куантаевич , Жонкешов Бауыржан Сейсенбекович , Ғабитханұлы Қайрат , Утебаева Эльмира Абдугалиевна , Исаева Гульсинай Сайлауовна , Жумабаева Жанара Толендиевна , Ашимбаева Нагима Масимакунова , Пашан Дана Мұсабекқызы , Солтанбекова Альфия Абдыкеновна , Каршигаева Айнур Аралбековна , Шуленбаев Нурлан Кунпияевич , Дүйсен Қуатбек Қонысбайұлы , Садырбаева Зубайра Боранбековна , Кожахметова Актоты Кожахметкызы , Карбозова Булбул Давлетханкызы , Пиязбаева Акмарал Бейсенкуловна , Казакбаева Шахло Шавкатовна , Маралбек Ермұхамет , Тургинбаева Жазира Досымбековна , Таубалдиев Мейрамбек Ерланұлы , Рамазанов Талгат Бекбулатович ,
0
0
0
0
Customer МНВО РК
Information on the executing organization
Short name of the ministry (establishment) МНВО РК
Full name of the service recipient
Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного пользования "Институт языкознания имени А.Байтурсынова"
Abbreviated name of the service recipient РГП на ПХВ "ИЯ им. А.Байтурсынова" КН МОН РК
Abstract

казахский алфавит на основе латинской графики, новые орфографические правила и ортодологические средства, акустико-артикуляционное описание гласных и согласных звуков, слог, слово, словосочетание, предложение, корпус текстов казахского языка, омонимы, топонимы, антропонимы, экзонимы, эргонимы, термины, древнетюркское письменное наследие, этнографизмы и др.

латын графикасы негізіндегі қазақ әліпбиі, жаңа емле ережелері және ортологиялық құралдары, дауысты және дауыссыз дыбыстардың акустика-артикуляторлық сипаты, буын, сөз, сөз тіркесі, сөйлем, қазақ тілінің мәтіндер корпусы, омоним, топоним, антропоним, экзоним, эргоним, терминдер, көне түркі жазба мұралары, этнографизмдер және т.б.

разработка научно-теоретических, научно-практических лингвистических проблем модернизации казахского алфавита на основе единого национального стандарта казахского латинографического алфавита и др.

қазақ жазуын қазақы латынграфикалық әліпбидің бірыңғай ұлттық стандарты негізінде жаңғыртудың ғылыми-теориялық, ғылыми-практикалық лингвистикалық мәселелерін әзірлеу және т.б.

фонетико-фонологический анализ, артикуляционное описание, графемный анализ, орфограммовый анализ, ортологический анализ, метод дифференцирования, метод трансформации, метод контент-анализа, сравнительный метод, лексико-семантический анализ, ономастический анализ, семасиологический анализ, лингвостатический и структурный анализ, метод описания, индукция, дедукция, методы систематизации, компьютерно-корпусные методы, методы обработки природного языка, методы программирования и др.

фонетика-фонологиялық талдау, артикуляциялық сипаттау, графемдік талдау, орфограммалық талдау, ортологиялық талдау, дифференциялау әдісі, трансформация әдісі, контент-талдау әдісі, салыстырмалы әдіс, лексика-семантикалық талдау, ономасиологиялық талдау, семасиологиялық талдау, лингвостатистикалық және құрылымдық талдау әдістері, сипаттау әдісі, индукция, дедукция, жүйелеу әдістері, компьютерлік-корпустық әдістер, табиғи тілді өңдеу әдістері, бағдарламалау әдістері және т.б.

Научная новизна и значимость проекта заключаются в том, что разработка научно-теоретических, научно-практических лингвистических проблем модернизации казахского письма будет осуществлена на основе единого национального стандарта казахского латинографического алфавита, разработанного во исполнение поручения Президента РК в программной статье «Взгляд в будущее: модернизация общественного сознания» от 12.04.2017 г. В результате: 4 справочников, 5 словарей, разработан корпус текстов казахского языка в новой латинской графике объемом 2 млн. словоупотреблений, опубликованы более 50 статей в РК и зарубежом, даны интервью и опубликованы статьи в СМИ и массмедиа; 1 публикация в отечественном научном журнале с ненулевым импакт-фактором, 1 статья в рецензируемом журнале «Opcion», 1 статья в рецензируемом журнале с открытым доступом к статьям International Journal of Innovative Technologies in Social Science, 1 статья в рецензируемом, в международном журнале с открытым доступом, прикрепленный к платформе G-global «European Science Review», 1 статья в международном журнале с открытым доступом, прикрепленный к платформе G-global «European Journal of Literature and Linguistics», 1 статья в зарубежном рецензированном журнале с ненулевым импакт-фактором» и 1 публикация в зарубежном рецензированном журнале с ненулевым импакт-фактором.

Жобаның ғылыми жаңалығы мен маңыздылығы қазақ жазуын жаңғыртудың ғылыми-теориялық, ғылыми-практикалық лингвистикалық мәселелерін зерттеу ҚР Президентінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында (12.04.2017 ж.) көрсетілген тапсырманы орындау мақсатында әзірленген қазақ латынграфикалық әліпбиінің бірыңғай ұлттық стандартының негізінде жүзеге асуымен ерекшеленеді. Нәтижесінде: 4 анықтағыш, 5 сөздік, жаңа латынграфикалы әліпби негізді көлемі 2 млн. сөзқолданыстан тұратын қазақ тілінің мәтіндер корпусы, шетелдік және отандық басылымдарда 50-ден аса мақала жарық көрді, БАҚ-та және массмедиада сұхбаттар берілді және мақалалар жарияланды; нөлдік емес импакт-факторы бар отандық ғылыми журналда 1 мақала, рецензияланатын «Opcion» журналында 1 мақала, «International Journal of Innovative Technologies in Social Science» рецензияланатын журналда 1 мақала, рецензияланатын G-global платформасына бекітілген «European Science Review» халықаралық журналында 1 мақала, «European Journal of Literature and Linguistics» G-global платформасына тіркелген халықаралық журналда 1 мақала, нөлдік емес импакт-факторы бар шетелдік рецензияланатын журналда 1 мақала және шетелдік нөлдік емес импакт-факторы бар рецензияланатын журналда 1 мақала жарияланды.

Проект является значимым не только в национальном, но и международном масштабах, особенно в тюркоязычном языковом пространстве. Научно-теоретические результаты проекта внесут вклад в модернизацию казахского письма, в развитие отечественной лингвистической мысли. Научно-практические разработки, полученные в результате проекта, обогатят казахскую и общетюркскую лексикографическую и ортологическую базу. Поскольку задачи, выдвинутые в проекте, рассматриваются впервые, ожидается, что теоретические и практические результаты исследования будут иметь широкий социальный спрос, так как решение важной идеологической задачи по модернизации общественного сознания, поставленной перед современным казахстанским обществом Президентом страны Н.А. Назарбаевым, невозможно реализовать без использования идентифицирующей, консолидирующей и структурирующей функции языка. Идентифицирующая и консолидирующая функции языка связаны с его модернизирующей функцией. Результаты проекта обеспечат новыми знаниями и практиками лингвистическое сопровождение всех проектов и подпрограмм, реализуемых в рамках патриотического акта «Мәңгілік ел» и программы «Взгляд в будущее: модернизация общественного сознания».

Жоба тек ұлттық қана емес, сол сияқты халықаралық ауқымда да, әсіресе түркітілдес кеңістікте, аса маңызды болып табылады. Жобаның ғылыми-теориялық нәтижелері қазақ жазуын жаңғыртуға, отандық лингвистикалық ойды дамытуға зор үлес қосады. Жоба нәтижесінде алынатын ғылыми-практикалық әзірлемелер қазақ және жалпытүркілік лексикографиялық және ортологиялық базаны байыта түседі. Жобада белгіленіп отырған міндеттер алғаш рет сөз болып отырғандықтан, зерттеудің теориялық және практикалық нәтижелері зор әлеуметтік сұранысқа ие болады деп күтілуде, өйткені Елбасы Н.Ә.Назарбаев заманауи қазақстандық қоғамның алдына қойған қоғамдық сананы жаңғыртуға қатысты маңызды идеологиялық міндетті тілдің сәйкестендірушілік, тұтастырушылық және құрылымдық қызметтерін пайдаланбай іске асыру мүмкін емес. Тілдің сәйкестендірушілік және тұтастырушылық қызметі оның жаңғыртушы қызметімен тікелей байланысты. Жобаның нәтижелері «Мәңгілік ел» патриоттық актісі мен «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасының аясында жүзеге асырылатын барлық жобалар мен шағын бағдарламаларды жаңа білімдермен және практикалармен қамтамасыз ете отырып, оларға лингвистикалық қолдау көрсетеді.

Потенциальными потребителями результатов проекта будут ученые и специалисты сферы языковой политики, лингвисты, социолингвисты, IT-специалисты, учащиеся средней и высшей школ, магистранты и докторанты, политики и журналисты, а также широкая масса населения, использующая казахский язык как национальный и государственный, в том числе, в первую очередь, все госслужащие. В связи с широким кругом потенциальных потребителей результатов исследования предполагается, что влияние полученных результатов на развитие науки будет иметь высокий социальный и экономический эффект.

Жоба нәтижелерінің әлеуетті тұтынушылары тіл саясаты саласындағы мамандар мен ғалымдар, лингвистер, әлеуметтік тілтанушылар, IT мамандары, орта және жоғары мектеп оқушылары, магистранттар мен докторанттар, саясаткерлер мен журналистер, қазақ тілін ұлттық және мемлекеттік тіл ретінде тұтынатын жалпы қалың жұртшылық, сондай-ақ барлық мемлекеттік қызметкерлер болып саналады. Зерттеу нәтижелерін әлеуетті тұтынушылар қатарының мол болуына орай, алынған нәтижелердің ғылымды дамытуға тигізетін ықпалы және күтілетін әлеуметтік-экономикалық әсері жоғары болады деп болжамдалады.

UDC indices
811.512
International classifier codes
16.21.31;
Readiness of the development for implementation
Key words in Russian
ЯЗЫКОВАЯ РЕФОРМА; ЛАТИНСКАЯ ГРАФИКА; ПРАВИЛА ПРАВОПИСАНИЯ; ИСТОРИЯ ЯЗЫКА; ЛИНГВИСТИКА;
Key words in Kazakh
ТІЛДІК РЕФОРМА; ЛАТЫН ӘЛІПБИІ; ЕМЛЕ ЕРЕЖЕЛЕРІ; ТІЛ ТАРИХЫ; ЛИНГВИСТИКА;
Head of the organization Қажыбек Ерден Задаұлы Доктор филологических наук / профессор, член-корреспондент НАН РК
Head of work Қажыбек Ерден Задаұлы Доктор филологических наук / академик
Native executive in charge Таубалдиев Мейрамбек Ерланұлы Гуманитарлық ғылымдарының магистрі