The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования в данном проекте являются новые производные пирролидина, которые изучаются как перспективные противоопухолевые агенты, а также их биологическая активность по отношению к различным раковым клеткам

The object of research, development or design (in Kazakh) : Бұл жобадағы зерттеу нысаны перспективті ісікке қарсы агенттер ретінде зерттелетін пирролидиннің жаңа туындылары, сондай-ақ олардың әртүрлі рак клеткаларына қатысты биологиялық белсенділігі болып табылады

Aim of work (in Russian) : Целью настоящего проекта является создание нового подхода к синтезу замещённых пирролидинов, основанного на реакциях производных 2-этокипирролидина и N-винилсульфонилпирролидина с различными биологически активными соединениями. У полученных «гибридных структур» будут изучены противоопухолевая активность.

Aim of work (in Kazakh) : Бұл жобаның мақсаты әртүрлі биологиялық белсенді қосылыстармен 2-этокипирролидин және N-Винилсульфонилпирролидин туындыларының реакцияларына негізделген алмастырылған пирролидиндерді синтездеуге жаңа тәсіл жасау болып табылады. Алынған "гибридті құрылымдарда" ісікке қарсы белсенділік зерттеледі.

Методы исследования (на русском) : Особенно перспективным подходом к разработке лекарственных средств является синтез «гибридных структур». Этот подход открывает перспективу создания более совершенных лекарств для лечения ряда заболеваний, включая онкологические. Так удастся избавиться от тяжёлых побочных эффектов и резистентности к воздействию химиотерапевтических лекарственных средств. Исходя из этого, мы осуществили дизайн серии производных тауринамида, направленный на создание новых агентов, обладающих противораковой активностью. Провели варьирование амидного фрагмента тауринамида, введя в это положение пирролидиновый цикл с фосфорильными и пиразолильными заместителями во втором положении. При этом мы базируемся на Аза-реакция Михаэля, т.е. реакция азотсодержащей компоненты по активированной кратной связи, что позволяет в одну стадию сконструировать тауриновыйкаркас. Данный подход является новым и ранее не был реализован. Строение и состав полученных соединений устанавливался комплексом современных физических методов анализа: ЯМР 1Н, 31Р, 13С-спектроскопии, ИК-спектроскопии и масс-спектрометрии.

Методы исследования (на казахском) : Дәрілік заттарды әзірлеудің әсіресе перспективалы тәсілі - "гибридті құрылымдарды" синтездеу. Бұл тәсіл бірқатар ауруларды, соның ішінде онкологиялық ауруларды емдеуге арналған жетілдірілген дәрі-дәрмектерді құру перспективасын ашады. Осылайша, ауыр жанама әсерлерден және химиотерапиялық препараттардың әсеріне төзімділіктен арылуға болады. Осыған сүйене отырып, біз қатерлі ісікке қарсы белсенділігі бар жаңа агенттерді құруға бағытталған тауринамид туындыларының сериясын жобаладық. Екінші позицияда фосфорил және пиразолил алмастырғыштары бар пирролидин циклін енгізе отырып, тауринамидтің амид фрагментінің өзгеруі жүргізілді. Бұл ретте біз негізделеміз аза-михаэльдің реакциясы, яғни. құрамында азот бар компоненттің белсендірілген еселіктер бойынша реакциясы, бұл бір сатыда тауринді құруға мүмкіндік бередіқорғау. Бұл тәсіл жаңа болып табылады және бұрын іске асырылмаған. Алынған қосылыстардың құрылымы мен құрамы қазіргі заманғы физикалық талдау әдістерінің кешенімен белгіленді: ЯМР 1Н, 31Р, 13С-спектроскопия, ИҚ-спектроскопия және масс-спектрометрия.

Obtained results and novelty (in Russian) : Согласно плану реализации настоящего проекта мы получили исходные соединения. Так взаимодействием 4,4-диэтоксибутан-1-амина и 2-хлорэтансульфонилхлорида в дихлорметане в присутствии триэтиламина был получен исходный N-(4,4-диэтоксибутил)этенсульфонамид. Полученный ацеталь вступает в реакцию с 1-фенилпиразолидин-3-ном и антипирином в кипящем бензоле в присутствии трифторуксусной кислоты с образованием 1-винилсульфонил-2-гетарилпирролидинов. Впервые мы осуществили взаимодействие коммерчески доступного дифенилхлорфосфина и 2-этоксипирролидина в хлороформе при комнатной температуре, что позволило выделить неописаный ранее 2-фосфорилпирролидин. При этом в процессе всех реакций сохраняется винильный фрагмент, который необходим в следующих этапах реализации проекта. Получив исходные соединения мы осуществили оптимизацию условий реакции ключевой реакции с целью увеличения выхода продукта. Наиболее оптимальным оказалось проведение реакции винилпирролидина с глицином в кипящем этаноле в присутствии триэтиламина в течении 24 часов. Это позволило получить целевое производное таурина с выходом 75%. Найденные оптимальные условия заложили фундамент для работ по проекту в 2025 году. Следует отметить, что нами предложен впервые новый метод синтеза производного таурина содержащего в своём составе сразу фрагменты пирролидина, аминокислоты и 1-фенилпиразолидинона. Таким образом, заявленный объём работ в 2024 году выполнен полностью.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Осы жобаны іске асыру жоспарына сәйкес біз бастапқы қосылыстарды алдық. Сонымен, дихлорметандағы 4,4-диэтоксибутан-1-амин мен 2-хлорэтансульфонилхлоридтің өзара әрекеттесуі арқылы триэтиламиннің қатысуымен бастапқы N-(4,4-диэтоксибутил)этенсульфонамид алынды. Алынған ацетал 1-фенилпиразолидин-3-пен және қайнаған бензолдағы антипиринмен трифторацет қышқылының қатысуымен әрекеттесіп, 1-винилсульфонил-2-гетарилпирролидиндер түзеді. Біз алғаш рет бөлме температурасында хлороформдағы коммерциялық қол жетімді дифенилхлорфосфин мен 2-этоксипирролидиннің өзара әрекеттесуін жүзеге асырдық, бұл бұрын сипатталмаған 2-фосфорилпирролидинді оқшаулауға мүмкіндік берді. Бұл жағдайда барлық реакциялар процесінде винил фрагменті сақталады, ол жобаны іске асырудың келесі кезеңдерінде қажет. Бастапқы қосылыстарды алғаннан кейін біз өнімнің шығымдылығын арттыру мақсатында негізгі реакцияның реакция жағдайларын оңтайландырдық. 24 сағат ішінде триэтиламиннің қатысуымен қайнаған этанолда винилпирролидиннің глицинмен реакциясын жүргізу ең оңтайлы болды. Бұл 75% өнімділікпен мақсатты таурин туындысын алуға мүмкіндік берді. Табылған оңтайлы жағдайлар 2025 жылы жоба бойынша жұмыстардың негізін қалады. Айта кету керек, біз алғаш рет құрамында пирролидин, амин қышқылы және 1-фенилпиразолидинон фрагменттері бар таурин туындысын синтездеудің жаңа әдісін ұсындық. Осылайша, 2024 жылы мәлімделген жұмыс көлемі толығымен орындалды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Получены новые результаты высокого уровня, имеющие большое фундаментальное и практическое значение раскрывающие особенности реакционной способности 1-винилсульфонил-2-гетарилпирролидинов с аминокислотами. Разработан эффективный подход для синтеза новых производных таурина, обладающих хорошей цитотоксичностью по отношению к раковым клеточным линиям человека, что делает их кандидатами для дальнейшего изучения их противоопухолевой активности. По предложенному методу синтезированы новые соединения.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Аминқышқылдары бар 1-винилсульфонил-2-гетарилпирролидиндердің реактивтілігінің ерекшеліктерін ашатын үлкен іргелі және практикалық маңызы бар жоғары деңгейдегі жаңа нәтижелер алынды. Адамның қатерлі ісік жасушаларының линияларына жақсы цитоуыттылығы бар жаңа таурин туындыларын синтездеудің тиімді әдісі әзірленді, бұл оларды ісікке қарсы белсенділігін одан әрі зерттеуге үміткер етеді. Ұсынылған әдіс бойынша жаңа қосылыстар синтезделеді.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : Ендірілмеді

Efficiency (in Russian) : Эффективность проекта можно оценить следующим образом: 1. Научная новизна: Синтезированы новые N-винилсульфонилпирролидины с гетероциклическими фрагментами (1-фенилпиразолидин-3-он, антипирин, дифенилфосфиноксид), что расширяет возможности органического синтеза и создает потенциал для дальнейших исследований их биологической активности. 2. Оптимизация синтеза: Экспериментально определены оптимальные условия реакции. Замена этанола на метанол и увеличение времени до 24 часов позволили повысить выход продукта до 93% (против исходных 15%), что значительно улучшило экономическую и ресурсную эффективность процесса. 3. Экономическая выгода: Высокий выход продуктов позволяет сократить расход реагентов и реактивов, делая синтез более экономичным и устойчивым. Оптимизация процесса снижает время и затраты на реакцию, что полезно для возможного масштабирования. 4. Перспективы использования: Полученные соединения имеют потенциал для применения в разработке биоактивных молекул и в химической промышленности, что подчеркивает практическую значимость проекта. Проект продемонстрировал высокую эффективность, достигнув научной новизны, улучшенной экономичности и перспективности для будущего применения.

Efficiency (in Kazakh) : Жобаның тиімділігін келесідей бағалауға болады: 1. Ғылыми жаңалығы: гетероциклді фрагменттері бар жаңа N-винилсульфонилпирролидиндер (1-фенилпиразолидин-3-он, антипирин, дифенилфосфиноксид) синтезделді, бұл органикалық синтез мүмкіндіктерін кеңейтеді және олардың биологиялық белсенділігін одан әрі зерттеуге мүмкіндік береді. 2. Синтезді оңтайландыру: реакцияның оңтайлы шарттары эксперименталды түрде анықталды. Этанолды метанолға ауыстыру және уақытты 24 сағатқа дейін ұзарту өнімнің өнімділігін 93% - ға дейін арттырды (бастапқы 15% - ға қарсы), бұл процестің экономикалық және ресурстық тиімділігін айтарлықтай жақсартты. 3. Экономикалық пайда: өнімнің жоғары өнімділігі реагенттер мен реагенттердің шығынын азайтуға мүмкіндік береді, бұл синтезді үнемді және тұрақты етеді. Процесті оңтайландыру реакция уақыты мен шығындарын азайтады, бұл мүмкін масштабтау үшін пайдалы. 4. Қолдану перспективалары: алынған қосылыстар биоактивті молекулаларды дамытуда және химия өнеркәсібінде қолдану мүмкіндігіне ие, бұл жобаның практикалық маңыздылығын көрсетеді. Жоба ғылыми жаңалыққа, жақсартылған үнемділікке және болашақта қолдану перспективасына қол жеткізе отырып, жоғары тиімділікті көрсетті.

Field of application (in Russian) : Область применения проекта — разработка новых противоопухолевых препаратов для использования в медицине и фармацевтике.

Field of application (in Kazakh) : Жобаның қолданылу саласы-медицина мен фармацевтикада қолдануға арналған ісікке қарсы жаңа препараттарды әзірлеу.