The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования является состояние традиционного казахского земледелия в начале XIX-XX веков, его изменения и место в системе народного хозяйства казахов.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны – қазақтың дәстүрлі егін шаруашылығының ХІХ-ХХ ғасыр бас кезіндегі жай-күйі, өзгерістері, қазақтың тіршілікқамы жүйесіндегі алатын орны.

Aim of work (in Russian) : Основной целью проекта является изучение земледельческих традиций семиреченских казахов XIX – начала XX вв. По архивным и этнографическим данным. В частности, будут рассмотрены сельскохозяйственные традиции, методы, обычаи казахов в данном регионе и оросительная система региона. Кроме того, изучается влияние политики правительства царской России на сельскохозяйственные традиции коренных народов.

Aim of work (in Kazakh) : XIX-ХХ ғ. басындағы Жетісу қазақтарының егіншілік мәдениетін архив және этнографиялық деректер бойынша зерттеу жобаның негізгі мақсаты болып табылады. Нақты айтқанда, аталмыш өңірдегі қазақтардың егіншілік мәдениеті, әдіс-тәсілдері, әдет-ғұрыптары және өңірдің суландыру жүйесі қарастырылады. Сонымен қатар, патшалық Ресей үкіметінің саясатының жергілікті халықтардың егіншілік мәдениетіне тигізген әсері де зерттеледі.

Методы исследования (на русском) : При реализации проекта используются методы системного, сравнительно-исторического и синхронного анализа. Прежде всего, систематический метод позволяет выявить состояние изученности проблемы, элементы, связывающие их между собой. Кроме того, сравнительно-исторический метод способствует определению обоснования темы, выявлению причинно-следственных связей исторических ситуаций, повлиявших на хозяйственную систему казахов, оценке масштабов рассматриваемой темы, возникновению вопросов, которые ранее игнорировались в этнологической науке. Кроме того, с помощью метода синхронного анализа проводится сравнительное исследование с методами, обычаями и поведением земледельческой культуры народов, чей жизненный строй основан на оседлом образе жизни.

Методы исследования (на казахском) : Жобаны орындау барысында жүйелілік, салыстырмалы-тарихи, синхронды талдау әдістері қолданылады. Ең алдымен, жүйелілік әдіс мәселенің зерттелу жағдайын, оларды өзара байланыстыратын элементтерді анықтауға мүмкіндік береді. Бұдан өзге салыстырмалы-тарихи әдіс тақырыптың негіздемесін айқындауға, қазақтардың шаруашылық жүйесіне әсер еткен тарихи жағдаяттардың себеп-салдарын анықтауға, қарастырылып отырған тақырыптың ауқымын бағамдауға, этнология ғылымында бұрын-соңды назардан тыс қалған сұрақтардың туындауына ықпал етеді. Сонымен қатар, синхронды талдау әдісін қолдана отырып, тіршілік жүйесі отырықшылыққа негізделген халықтардың егіншілік мәдениетіндегі әдіс-тәсілдер, әдет-ғұрыптар және жосын-жоралғылармен салыстырмалы зерттеу жүргізіледі.

Obtained results and novelty (in Russian) : В ходе выполнения проекта, в первую очередь для определения степени изученности темы, были проведены работы по сбору информации о казахской земледельческой культуре из фондов Национальной библиотеки и Центральной научной библиотеки города Алматы. Работы проводились в фонде редких книг, в зале диссертаций и других залах. Ключевым новшеством исследования стало систематизированное собрание архивных материалов о казахах Жетысу из фондов Центрального государственного архива Республики Казахстан и Национального архива Республики Узбекистан. В ходе исследовательской работы были обнаружены остатки каналов, вырытых в XIX веке. Это «Байсейитский канал», «Ажибайский канал», «Калмакский канал», «Уйсинский канал». Большинство этих каналов были вырыты известными богачами, которые организовали местное население. В фондах местных историко-краеведческих музеев были сфотографированы дихантические средства, записана история в журнале. В газете «Ана тілі» была опубликована статья руководителя проекта А.У. Токтабая «О системах орошения и рытья каналов у казахов». Ссылка на статью: https://anatili.kazgazeta.kz/news/63525

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаны орындау барысында, ең алдымен, тақырыптың зерттелу деңгейін анықтау үшін Алматы қаласында орналасқан Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы мен Орталық ғылыми кітапхана қорларынан қазақтың егіншілік мәдениетіне қатысты мәліметтер жинақтау жұмыстары жүргізілді. Сирек кездесетін кітаптар қорында, диссертациялар залында т.б. залдарда жұмыстар атқарылды. Жұмыстың басты жаңалығы Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік және Өзбекстан Республикасының Ұлттық архивтеріндегі Жетісудағы қазақтарға қатысты деректер жинақталды. Зерттеу жұмыстары барысында ХІХ ғасырда қазылған тоғандардың сілемдері табылды. Олар «Байсейіт тоғаны», «Әжібай тоғаны», «Қалмақ тоғаны», «Үйсін тоғаны». Бұл тоғандардың көпшілігін атақты байлар жергілікті тұрғындарды ұйымдастыра отырып қаздырған. Жергілікті тарихи-өлкетанулық музейлердің қорларындағы диханшылық құралдары фотоға түсіріліп, журналдағы тарихы жазылып алынды. Жоба жетекшісі А.У. Тоқтабайдың «Қазақтың тоған қазу-суландыру жүйелері туралы» атты мақаласы «Ана тілі» газетіне жарияланды. Мақалаға сілтеме: https://anatili.kazgazeta.kz/news/63525

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В рамках проекта путём возрождения древних методов земледелия у казахов можно предоставить агрономам, работающим в сельском хозяйстве, и местным фермерам возможность внедрять новые идеи и инициативы в земледелие. Само по себе одно из новшеств, достигнутых в результате проекта, вполне может дать новый импульс современному земледелию. В XXI веке, когда население планеты стремительно растёт, осваиваются свободные земли, а технологии развиваются с космической скоростью, существует немало проблем, требующих решения. Среди них особо остро стоит вопрос продовольственной безопасности, необходимый для повышения уровня жизни населения с экономической точки зрения, сохранения экологически чистой природной среды и обеспечения социальной стабильности. В связи с этим результаты проекта могут внести свой вклад в развитие сельскохозяйственной науки в нашей стране, повысить интерес к земледелию среди населения посредством публикации статей в СМИ и на интернет-порталах, способствовать повышению социально-экономического уровня жизни семей. Кроме того, в рамках проекта планируется провести исследования на берегах рек и озёр Жетысу, привлекая внимание к экологической ситуации в регионе.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жоба аясында ертедегі қазақтың егіншілік мәдениетіндегі көне әдіс-тәсілдерді жаңғырту арқылы ауыл шаруашылығында қызмет ететін агрономдарға, жергілікті жердегі фермерлерге егін шаруашылығында тың идеялар мен жаңа бастамаларды енгізуге мүмкіндік тудыруға болады. Жобаның нәтижесінде қол жеткізілген бір жаңалықтың өзі қазіргі таңда егін шаруашылығына тың серпін беруі бек мүмкін. ХХІ ғасырда дүние жүзінде халық саны күрт артып, бос жерлер игеріліп, технология ғарыштық жылдамдықпен дамып жатқан уақытта кері кетіп жатқан бағыттар да жетерлік. Бұлардың ішінде халықтың экономикалық тұрғыда әл-ауқаты, экологиялық тұрғыда таза табиғи ортада өмір сүруі, әлеуметтік жағдайды тұрақты ұстап тұру үшін аса қажет азық-түлік қауіпсіздігі т.б. бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып табылады. Осы орайда аталмыш жобаның нәтижелері еліміздегі ауыл шаруашылығы ғылымына БАҚ беттерінде және интернет порталдарда мақалалалар жариялау арқылы халықты егіншілікпен айналысып, әлеуметтік-экономикалық тұрғыда отбасылық тұрмыс деңгейін көтеруге ықпал етуге болады. Сондай-ақ, аталмыш жоба аясында Жетісу өңіріндегі өзен-көлдердің бойында зерттеулер жүргізу арқылы елдің назарын өңірдің экологиялық ахуалына назар аударту да көзделген.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Результаты проекта предназначены для историков, этнологов, археологов и других специалистов в области гуманитарных наук. Кроме того, он будет интересен учёным в области сельского хозяйства, местным фермерам, агрономам и широкому кругу читателей, интересующихся земледелием. Результаты проекта в будущем будут использованы для создания учебников и учебных пособий, а также монографических работ для студентов, магистрантов, докторантов и слушателей курсов по этнографии.

Field of application (in Kazakh) : Жобаның нәтижелері тарихшы-ғалымдарға, этнологтарға, археологтарға және өзге де гуманитарлық ғылымдар саласының мамандарына бағытталған. Сонымен қатар, ауыл шаруашылығы саласының ғалымдарына, жергілікті өңірдегі фермерлерге, агрономдарға, жалпы егіншілікке қызыққан көпшілік оқырманға арналады. Аталмыш жобаның нәтижелері болашақта студенттерге, магистранттарға, докторанттарға, этнография бойынша курс оқитындарға оқулықтар мен оқу құралдарын, монографиялық еңбектер жазуға пайдаланылады