The object of research, development or design (in Russian) : Коллекционные образцы различного эколого-географического происхождения в количестве 109 экземпляров и межсортовые гибриды, полученные при скрещивании отечественных образцов с сортами зарубежной селекции в количестве 12 комбинации

The object of research, development or design (in Kazakh) : 109 дана көлеміндегі әртүрлі экологиялық-географиялық жататын коллекциялық үлгілері және шетелдік селекция сорттарымен отандық үлгілерді будандастыру арқылы алынған сортаралық будандардың 12 комбинациясы қолданылды.

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является улучшение яровой мягкой пшеницы на основе молекулярно-генетической оценки, ассоциированной с фенотипическими признаками продуктивности при применении метода SNP-маркирования QTL и целевых генов элементов урожайности, выявление эффективных полиморфизмов и получение семян высокопродуктивных дигаплоидных линий растений для ускорения селекционного процесса.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты өнімділіктің фенотиптік белгілерімен байланысты молекулярлық-генетикалық бағалау негізінде жаздық жұмсақ бидайының өнімділігі элементтеріне бағытталған QTL және мақсатты гендерді SNP-таңбалау әдісін қолдану арқылы жақсарту, тиімді полиморфизмдерді анықтау және селекция процесін жеделдету үшін өнімділігі жоғары дигаплоидты өсімдіктердің тұқымдарын алу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : В проекте использовано два типа исследований – полевые испытания сортов и гибридов яровой пшеницы и лабораторные: молекулярно-генетические исследования с молекулярными маркерами; культура пыльников и микроспор пшеницы.

Методы исследования (на казахском) : Жобада зерттеудің екі түрі қолданылды - жаздық бидай сорттары мен будандарын далалық сынау және зертханалық сынау: молекулалық маркерлермен молекулалық-генетикалық зерттеулер; бидайдың тозаңдары мен микроспоралардың жасуша өсіндісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : По результатам структурного анализа полевых испытании яровой мягкой пшеницы в двух географических точках Северного и Центрального Казахстана отобраны перспективные сорта и гибридные номера по признаку продуктивности колоса. Проведен биоинформатический анализ целевых генов, ассоциированных с продуктивностью колоса GNI1, WFZP, TaAPO-A1 и TaKAO-4A и выделены наиболее перспективные из них, на основе сравнения их нуклеотидных последовательностей представленных в Базах данных (NСBI, MASWHEAT, BMCGENOMDATA, CerealsDB, PlantBioinfoPF). Проведено секвенирование фрагментов целевых генов у родительских форм наиболее удачных комбинации скрещиваний Xn-08 x Карабалыкская 90 и Xn-02 x Карагандинская 31. По результатам проведенного секвенирования разработана предварительная структура SNP маркеров на основе обнаруженных полиморфизмов в нуклеотидной последовательности фрагментов исследуемых генов, ассоциированных с продуктивностью колоса (GNI1, WFZP, TaAPO-A1 и TaKAO-4A) с целью вовлечения их в генотипирование исходного материала. Для введения растений яровой мягкой пшеницы в культуру in vitro на незрелых зародышах и определение регенерационной способности образцов: оптимизирована 4-х этапная схема стерилизации - мыльным раствором, перманганатом калия, гипохлоридом натрия, 70% спиртом; оптимизирован состав питательной среды - МС с 2 мкг/мл 2,4-Д для образования каллуса; для регенерации - МС с 1 мкг/мл 6-БАП и 0,5 мкг/мл НУК.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Солтүстік және Орталық Қазақстанның екі географиялық аумақта жаздық жұмсақ бидайдың егістік сынауының құрылымдық талдауының нәтижелері бойынша масақ өнімділігімен байланысты перспективті сорттар мен будандар саны нөмірлері. GNI1, WFZP, TaAPO-A1 және TaKAO-4A масақ өнімділігімен байланысты мақсатты гендердің биоинформатикалық талдауы жүргізілді және олардың ең перспективтілері Дерекқорларда (NСBI, MASWHEAT, BMCGENOMDATA, CerealsDB, PlantBioinfoPF) ұсынылған нуклеотидтер тізбегін салыстыру негізінде анықталды. Xn-08 x Карабалыкская 90 және Xn-02 x Карагандинская 31 будандастырылған ең сәтті комбинациялардың ата-аналық формаларында мақсатты гендердің фрагменттерін секвенирлеу жүргізілді. Секвенирлеу нәтижелері бойынша бастапқы материалды генотиптеуге қолдану үшін масақ өнімділігімен байланысты зерттелетін гендердің (GNI1, WFZP, TaAPO-A1 и TaKAO-4A) фрагменттерінің нуклеотидтік тізбегіндегі анықталған полиморфизмдер негізінде SNP маркерлерінің алдын ала құрылымы әзірленді. Жаздық жұмсақ бидай өсімдіктерінің жетілмеген эмбриондарын in vitro культурасына енгізу және үлгілердің регенеративті қабілетін анықтау үшін: 4 сатылы зарарсыздандыру сызбасы оңтайландырылды - сабын ерітіндісі, калий перманганаты, натрий гипохлориді, 70% спирт; қоректік ортаның құрамы оңтайландырылған - каллус түзілу үшін 2 мкг/мл 2,4-Д бар МС; регенерация үшін – 1 мкг/мл 6-БАП және 0,5 мкг/мл НУК бар МС.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Разработаны предварительные структуры SNP маркеров для анализа наиболее перспективных генов, ассоциированных с продуктивностью колоса для проведения генотипирования исходного материала яровой мягкой пшеницы.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жаздық жұмсақ бидайының бастапқы материалын генотиптеу үшін масақ өнімділігімен байланысты ең перспективті гендерді талдау үшін SNP маркерлерінің алдын ала құрылымдары әзірленді.

Level of implementation (in Russian) : Научные исследования находятся на стадии разработки и к внедрению не предусмотрены.

Level of implementation (in Kazakh) : Ғылыми зерттеулер әзірлеу сатысында және енгізуге көзделмеген.

Efficiency (in Russian) : В рамках научных исследовании получены нуклеотидные последовательности фрагментов генов, ассоциированных с продуктивностью колоса (GNI1, WFZP, TaAPO-A1 и TaKAO-4A). На основе обнаруженных полиморфизмов разработаны предварительные структуры SNP маркеров для анализа целевых генов. Таким образом, применение молекулярного маркирования позволяет повысить эффективность работы селекционера с признаком до 100%, так как отбор проводится непосредственно на основе генотипа.

Efficiency (in Kazakh) : Ғылыми зерттеулер аясында масақ өнімділігімен байланысты ген фрагменттерінің нуклеотидтік тізбегі (GNI1, WFZP, TaAPO-A1 және TaKAO-4A) алынды. Анықталған полиморфизмдер негізінде мақсатты гендерді талдау үшін SNP маркерлерінің алдын ала құрылымдары әзірленді. Осылайша, молекулалық таңбалауды қолдану селекционердің тиімділігін 100% - ға дейін арттыруға мүмкіндік береді, өйткені іріктеу тікелей генотип негізінде жүзеге асырылады.

Field of application (in Russian) : Селекция яровой пшеницы с применением молекулярного маркирования по направлению продуктивности колоса.

Field of application (in Kazakh) : Жаздық бидайды масақ өнімділігі бағытында молекулалық маркерлеу арқылы іріктеу.