The object of research, development or design (in Russian) : Деятели движения Алаш поднимали общечеловеческие проблемы не только через свои произведения, но и переводя труды других народов, чтобы способствовать становлению прогрессивной нации. В данном проекте рассматриваются особенности литературных и учебных переводов деятелей Алаш, проводится сопоставление закономерностей литературы и языка народов в оригинальных текстах с закономерностями казахского языка и литературы, выявляются общие термины и названия. Основное внимание уделяется принципам, на которых строили свои переводы алашевские переводчики, а также идеям, которые они перенимали из американской, английской, европейской и русской литературы, переводя через русский язык, и их соответствию оригинальной идее (национальные ценности, традиции, менталитет и т.д.). Проект исследует применяемые переводческие методы деятелей Алаш и сопоставляет их с методами зарубежного переводоведения, уделяя особое внимание расширенному анализу понятия национальной ментальности.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Алаш қайраткерлері алдыңғы қатарлы ел болу үшін өз туындыларымен ғана емес, өзге ұлттың еңбектерін аудару арқылы адамзатқа ортақ мәселелерді көтерді. Аталған жобада алаш оқығандарының әдеби аудармалары мен оқулық аудармаларының ерекшеліктері қарастырылып, түпнұсқа тіліндегі ұлттың әдебиеті мен тілінің заңдылықтары, қазақ тілі мен әдебиетінің заңдылықтарымен салыстырылып, қолданылған ортақ терминдер, атаулар айқындалады. Алаш аудармашыларының аудармаларындағы басты ұстанымын, олардың Америка, Англия, Еуропа, орыс әдебиетінен орыс тілі арқылы аударған еңбектерінің идеясы мен түпнұсқа идеясының (ұлттық құндылықтар, дәстүр, діл т.б.) ортақтығымен ұштастыра зерттеу жобаның негізгі нысаны. Жобада алаш зиялылары аудармаларында қолданылған аударма тәсілдері, шетелдік аударматану ғылымындағы әдіс-тәсілдерімен салыстырылып, ұлттық ментальділік ұғымын кеңінен талдауға назар аударылды.

Aim of work (in Russian) : В 1920-х годах в казахской степи интенсивно развивались литературные и научные направления перевода, были сделаны первые шаги в формировании теории перевода. В казахской литературе накопилось значительное наследие английской литературы, переведенной через русский язык. Однако исследований и мнений, которые бы сравнивали три языка одновременно и определяли качество перевода, встречается крайне мало. Поэтому результаты проекта будут основой для нового взгляда в теории перевода, а также для исследования переводческих работ деятелей Алаш, их подбора эквивалентов и терминов. Основной целью проекта является выявление общечеловеческих ценностей, скрытых в каждом переводе, и демонстрация роли перевода в процессах словотворчества и терминообразования.

Aim of work (in Kazakh) : 1920 жылдары қазақ даласында аударманың әдеби, ғылыми салалары қарқынды дамып, аударма теориясының қалыптасуына алғашқы қадамдар жасалды. Қазақ әдебиетінде орыс тілі арқылы аударылған ағылшын тіліндегі әдебиеттің де мол қазынасы жиналып үлгерді. Бірақ бұл аудармалар жайында үш тілді қатар салыстыра отырып, аударманың сапасын айқындайтын зерттеулер мен пікірлер некен-саяқ. Сондықтан да жоба нәтижелері аударма теориясындағы жаңа көзқарас, алаш қайраткерлерінің аударма еңбектеріндегі сөз баламалары, терминдері зерттеудің тың жұмыс болуына негіз болады. Аударманың сөзжасам, терминжасам үдерісіндегі алатын орнын көрсете отырып, әр аударма мәтіндерінің астарындағы адамзатқа ортақ құндылықтарды айқындау жобаның басты мақсаты.

Методы исследования (на русском) : Методологические подходы к эстетическому восприятию в учебных и художественных переводах деятелей движения Алаш рассматриваются на основе герменевтики, интерпретации и сравнительно-эмпирического метода. Переводы, выполненные с целью формирования национального сознания, анализируются с позиций принципов переводоведения и реализуются на основе сравнительно-сопоставительного метода анализа.

Методы исследования (на казахском) : Алаш қайраткерлерінің оқулық аудармалары мен көркем аудармаларындағы эстетикалық қабылдаудың методологиялық ұстанымдары: герменевтика, интерпретация, салыстырмалы эмпирикалық әдіс негізінде қарастырылады. Ұлттық сананы қалыптастыру мақсатында жасаған аудармалары аударматану принциптері тұрғысынан пайымдалып, салыстырмалы-салғастырмалы әдіс талдау негізінде жүзеге асырылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результаты проекта: • Тусупова Г., Дауренбекова Л., Солтанаева Е. "Принципы художественного перевода Турагула Абая" была опубликована в журнале "Вестник Евразийского гуманитарного института" и включена в перечень научных изданий, рекомендованных КОКСНОВО МНВО РК (2, 2024, стр. 181-191).https://doi.org/10.55808/1999-4214.2024-2.18 • Международных конференций: 1. Адаева Е. С., Дауренбекова Л. Н. "А. С. Пушкин и Алаш" // XIV Международная конференция по русскому языку и культуре перевода. МГУ им. М. В. Ломоносова, 2024, стр. 8-21. 2. Солтанаева Е. "Особенности перевода отраслевых текстов Х. Досмұхамедұлы" // ХХVІІ Международные «Ахановские чтения», КазНУ им. Аль-Фараби, 2024, стр. 357-361. 3. Дауренбекова Л., Солтанаева Е. "Принципы алашевцев в создании терминологии тюркских народов" // Университет узбекского языка и литературы им. А. Науаи, 2024, стр. 461-467. • В научных и общественных изданиях были опубликованы одна статьи: 1. Дауренбекова Л. "Использование терминов в статьях Жұмагали Тилеулина" // Терминологический вестник №1, 2024, стр. 74-81. Л.Дәуренбекова, Е.Солтанаева, Г.Түсіпова, Е.Адаева, Г.Райнбекова «Алаш қайраткерлерінің аударма мұрасындағы пән сөздері» электронный словарь

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жоба бойынша төмендегідей нәтижелерге қол жеткізілді: Тусупова Г., Дәуренбекова Л., Солтанаева Е. “Тұрағұл Абайұлының көркем аудармадағы ұстанымы” атты мақаласы ҚР ҒЖБССҚК ұсынатын ғылыми басылымдар тізбесіне енген. /Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы журналына жарияланды. ( – 2, 2024. Б – 181-191. https://doi.org/10.55808/1999-4214.2024-2.18 Халықаралық конференция: 1. Адаева Е.С., Дауренбекова Л.Н. А.С. Пушкин и Алаш. //Русский язык и культура в зеркале перевода: XIV Международная научная конференция: Москва: Издательство Московского университета имени М.В. Ломоносова. – 2024. 8-21 с. 2. Солтанаева Е. Х.Досмұхамедұлының салалық мәтіндерді аудару ерекшелігі. //Түркі әлемі: тіл, тарих және мәдениет» атты ХХVІІ Халықаралық «Аханов оқулары». Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ. – 2024. 357-361 б. 3. 3. Дəуренбекова Л., Солтанаева Е. Түркі халықтарының терминологиясын жасаудағы алаш қайраткерлерінің ұстанымы. // Өзбек тілі және халықаралық байланыс. А.Науаи атындағы Ташкент мемлекеттік өзбек тілі мен әдебиеті университеті. – 2024. 461-467 б. Қоғамдық және ғылыми басылымдарға 1 (бір) мақала жарияланды. 1. Дәуренбекова Л. Жұмағали Тілеулиннің мақалаларындағы термин сөздердің қолданысы.//Терминологиялық хабаршы №1, 2024. - 74-81б. https://termincom.kz/books/?id=191 Л.Дәуренбекова, Е.Солтанаева, Г.Түсіпова, Е.Адаева, Г.Райнбекова «Алаш қайраткерлерінің аударма мұрасындағы пән сөздері» электронды сөздік

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Результаты проекта внесут вклад в отечественную и мировую науку о переводе, а также обогатят фонд национальных и общечеловеческих ценностей новым, инновационным знанием. Научные статьи и переводческий словарь, подготовленные на основе результатов исследования, будут способствовать развитию науки и литературы Казахстана и повышению их конкурентоспособности. Все эти результаты создадут возможности для формирования новых социальных и экономических инициатив. Кроме того, исследования привлекут внимание читателей к трудам деятелей движения Алаш, помогут глубже понять их наследие, обогатят мышление, укрепят основы нравственности и позволят лучше осознавать общечеловеческие ценности (традиции, менталитет, знания и др.). Исследование также окажет содействие молодым учёным в проведении сравнительных исследований.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жоба нәтижелері отандық және әлемдік аударматану ғылымындағы, сондай-ақ ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар қорындағы жаңа, инновациялық білім болмақ. Зерттеу нәтижелері негізінде дайындалған ғылыми мақалалар мен аударма сөздігі Қазақстан ғылымы мен әдебиетінің дамуына ықпалын тигізіп, бәсекеге қабілеттілігін арттырады. Бұл нәтижелердің барлығы дерлік жаңа әлеуметтік және экономикалық бастамалар қалыптастыруға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, зерттеу нәтижелері тұтынушылардың алаш қайраткерлерінің еңбектерін оқуға деген қызығушылықтарын арттырады, олардың болмысын таныта түседі, ойын байытады, адамгершілік негізін нығайтады, адамзатқа ортақ құндылықтарды (дәстүр, діл, білім, т.б) тани түседі. Сонымен қатар жас ғалымдар үшін салыстырмалы зерттеу жұмыстарын жүргізуге ықпал етеді.

Level of implementation (in Russian) : Результаты проекта активно способствуют выполнению задач, обозначенных в программной статье Президента РК К. Токаева «Тәуелсіздік бәрінен қымбат» («Независимость превыше всего»), а также в других программных статьях и документах, таких как государственная программа «Обновление учебных программ в Республике Казахстан, поддержка науки и электронное ЕНТ», «Цифровой Казахстан» и других программных документах.

Level of implementation (in Kazakh) : Жоба бойынша алынатын нәтижелер ҚР Президенті Қ. Тоқаевтың «Тәуелсіздік бәрінен қымбат» мақаласы, басқа да бағдарламалық мақалаларында, «Қазақстан Республикасында оқу бағдарламаларын жаңарту, ғылымды қолдау және электронды ҰБТ» мемлекеттік бағдарламасында, «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы мен басқа да бағдарламалық құжаттарда көрсетілген міндеттердің орындалуына белсенді үлес қосады.

Efficiency (in Russian) : Ожидаемые результаты проекта имеют социальное, экономическое, научно-техническое и другие воздействия. Поскольку результаты проекта представляют новый подход в теории перевода, исследование эквивалентов слов и терминов в переводческих работах деятелей движения Алаш станет основой для инновационной работы. Граждане Республики Казахстан смогут использовать это в различных сферах своей деятельности (социальной, общественной, образовательной, деловом общении). Это внесёт вклад в развитие государственного языка. На основе изучения работ по тематике перевода будет эффективно исследовать общие мировые проблемы переводоведения.

Efficiency (in Kazakh) : Күтілетін жоба нәтижелерінің әлеуметтік, экономикалық, ғылыми-техникалық тағы басқа да әсері бар. Себебі, жоба нәтижелері аударма теориясындағы жаңа көзқарас, алаш қайраткерлерінің аударма еңбектеріндегі сөз баламалары, терминдері зерттеудің тың жұмыс болуына негіз болады. ҚР азаматтары қызметтерінің түрлі саласында (әлеуметтік, қоғамдық, білім беру, іскерлік қарым-қатынас) қолдана алады. Мемлекеттік тілді дамытуға үлес қосады. Аударма тақырыбындағы еңбектерді зерттеу негізінде жалпы әлемдік аударматану мәселелерін зерттеуде тиімді болмақ.

Field of application (in Russian) : Научные продукты, разработанные на основе проекта, рекомендованы для прямого использования в курсах, проводимых в вузах, таких как «Алаштану», «Переводоведение», «Теория перевода», «Практика художественного перевода», «Компаративистика», «Сравнительное литературоведение» на республиканском и региональном уровнях. Также материалы будут полезны для студентов на всех трёх уровнях образования (бакалавриат, магистратура, докторантура) по образовательным программам филологии, казахского языка и литературы, а также по направлению перевода.

Field of application (in Kazakh) : Жоба негізіндегі ғылыми өнімдер жоғары оқу орындарында жүргізілетін: «Алаштану», «Аударматану», «Аударма теориясы», «Көркем аударма тәжірибесі», «Компаративистика», «Салыстырмалы әдебиеттану» курстарында республикалық, өңірлік масштабтарда тікелей пайдалануға ұсынылады. Сондай-ақ, филология және қазақ тілі мен әдебиеті, аударма ісі білім беру бағдарламалары бойынша білім алушылардың 3 сатысында да (бакалавриат, магистратура, докторантура) пайдаланылады.