The object of research, development or design (in Russian) : Образцы высокоэнтропийных диборидов (TiZrHfNbTa)B2 и диборидов металлов TiB2 ,CrB2.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жоғары энтропиялық диборидтердің (TiZrHfNbTa)B2 және металл диборидтерінің TiB2 ,CrB2 үлгілері.

Aim of work (in Russian) : Исследовать радиационно-стимулированные изменения состава, структуры и механических свойств высокоэнтропийных боридов, обусловленные облучением тяжелыми ионами с энергиями осколков деления.

Aim of work (in Kazakh) : Бөліну жарықшақтарының энергиясымен ауыр иондардың сәулеленуіне байланысты жоғары энтропиялық боридтердің құрамындағы, құрылымындағы және механикалық қасиеттеріндегі радиациялық ынталандырылған өзгерістерді зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Основными методами исследований являются: рентгеновский микроанализ, рентгеноструктурный анализ, растровая электронная и атомно-силовая микроскопия.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің негізгі әдістері: рентгендік микроанализ, рентгендік құрылымдық талдау, растрлық электронды және атомдық күштік микроскопия.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведен аналитический литературный обзор. Получены новые данные об исходных образцах с использованием методов SEM, AFM, XRD, EDX, а также оценка микротвердости образцов. Исследование микроструктуры образцов (TiHfZrNbTa)B2 показало мелкозернистую структуру с равномерным распределением фаз и наличием мелких зерен. Поверхность образца демонстрирует высокую степень однородности. Образцы CrB2 обладают более крупнозернистой структурой, с отчетливыми границами зерен. Образцы TiB2 обладают мелкозернистой структурой, однородная морфология с минимальной пористостью. В образцах наблюдается равномерное распределение элементов с незначительными примесями, вызванные процессом изготовления образцов. Отмечается гексагональная структура с малой шириной пиков, указывающие на высокую кристалличность. С использованием прогрыммы SRIM проведены расчеты повреждающих доз в пересчете смещения на атом (сна) в флюенс. Определены необходимые дозы облучения образцов. Проведены работы по оптимизации режима ускорения пучков ионов на циклотроне ДЦ-60. Для оптимизации режима работы ускорителя измерялись характеристические кривые. Также были установлены оптимальные значения системы развертки пучка ионов и проведена оценка однородности облучения на мишени. Было произведено облучение образцов (TiZrHfNbTa)B2 и диборидов металлов CrB2 и TiB2 пучками ионов криптона с энергией 147 МэВ при наборе доз до 1Е15 см2 при комнатной температуре.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Аналитикалық әдеби шолу жүргізілді. SEM, AFM, XRD, EDX әдістерін қолдана отырып, бастапқы үлгілер туралы жаңа мәліметтер алынды, сонымен қатар үлгілердің микроқаттылығын бағаланды. (TiHfZrNbTa)B2 үлгілерінің микроқұрылымын зерттеу фазалардың біркелкі таралуымен ұсақ түйіршікті құрылымды және ұсақ түйіршіктердің болуын көрсетті. Үлгінің беті біртектіліктің жоғары дәрежесін көрсетеді. CrB2 үлгілері астық шекаралары айқын, ірі түйіршікті құрылымға ие. TiB2 үлгілері ұсақ түйіршікті құрылымды, минималды кеуектілігі бар біртекті морфологияға ие. Үлгілерде үлгілерді жасау процесінен туындаған шамалы қоспалары бар элементтердің біркелкі таралуы байқалады. Жоғары кристалдылықты көрсететін шыңдардың ені аз гексагональды құрылым байқалады. SRIM бағдарламасын пайдалана отырып, атомға ығысудың (сна) флюенске қайта есептеуде зақымдайтын дозаларды есептеу жүргізілді. Үлгілердің қажетті сәулелену дозалары анықталды. ДЦ-60 циклотронындағы ион сәулелерін жеделдету режимін оңтайландыру бойынша жұмыстар жүргізілді. Үдеткіштің жұмыс режимін оңтайландыру үшін сипаттамалық қисықтар өлшенді. Сондай-ақ ион сәулесін сканерлеу жүйесінің оңтайлы мәндері анықталды және нысанадағы сәулеленудің біркелкілігін бағалау жүргізілді. (TiZrHfNbTa)B2 үлгілері мен CrB2 және TiB2 металл диборидтерін бөлме температурасында 1Е15 см2 дейінгі дозалар жиынтығында 147 МэВ энергиялы криптон иондарының сәулелерімен сәулеленді

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Исследована структура и состав исходных образцов высокоэнтропийного диборида (TiZrHfNbTa)B2 и диборидов металлов TiB2, CrB2, результаты анализа которых будут сравнены с теми же образцами, прошедшими радиационную обработку.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Талдау нәтижелері радиациялық өңдеуден өткен үлгілермен салыстырылатын жоғары энтропиялық (TiZrHfNbTa)B2 диборидінің және TiB2 ,CrB2 металл диборидтерінің бастапқы үлгілерінің құрылымы мен құрамы зерттелді.

Level of implementation (in Russian) : Не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : Результаты работы позволят оценить радиационную стойкость высокоэнтропийного диборида (TiZrHfNbTa)B2 и диборидов металлов TiB2, CrB2, которые рассматриваются как перспективные сплавы в качестве конструкционных материалов для реакторов деления нового поколения.

Efficiency (in Kazakh) : Жұмыс нәтижелері жоғары энтропиялық (TiZrHfNbTa)B2 диборидінің және TiB2, CrB2 металл диборидтерінің радиациялық беріктігін бағалайды және олар жаңа буын бөлініс реакторлары үшін құрылымдық материалдар ретінде перспективалы қорытпалар ретінде қарастырылады.

Field of application (in Russian) : Реакторное материаловедение, ядерная энергетика, новые материалы, радиационная физика твердого тела.

Field of application (in Kazakh) : Реакторлық материалтану, ядролық энергетика, жаңа материалдар, қатты дененің радиациялық физикасы.