The object of research, development or design (in Russian) : ОЦК-структурированные V, VNb, среднеэнтропийный сплав (СЭС) VNbTa и высокоэнтропийный сплав (ВЭС) VNbTaTi.

The object of research, development or design (in Kazakh) : ОЦК-құрылымдалған V, VNb, VNbTa орта энтропиялық қорытпа (ОЭҚ) және VNbTaTi жоғары энтропиялық қорытпа (ЖЭҚ).

Aim of work (in Russian) : Установление особенностей эволюции элементного состава и закономерностей структурно-фазовых изменений в ОЦК-структурированных среднеэнтропийных VNbTa, VTaTi и высокоэнтропийных VNbTaTi сплавах, облученных высокоэнергетическими ионами криптона и, низкоэнергетическими ионами гелия

Aim of work (in Kazakh) : Жоғары энергиялы криптон иондарымен және төмен энергиялы гелий иондарымен сәулеленген ОЦК құрылымдық орта энтропиялық VNbTa, VTaTi және жоғары энтропиялық VNbTaTi қорытпаларының құрылымдық-фазалық өзгерістер заңдылықтарын және элементтік құрамының эволюциялық ерекшеліктерін белгілеу.

Методы исследования (на русском) : Основными методами исследований являются: рентгеновский микроанализ, рентгеноструктурный анализ, растровая электронная и атомно-силовая микроскопия, резерфордовское обратное рассеяние.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің негізгі әдістері: рентгендік микроанализ, рентгендік құрылымдық талдау, растрлық электронды және атомдық күштік микроскопия, Резерфордтың кері шашырауы.

Obtained results and novelty (in Russian) : Образцы V, VNb, VNbTa, VNbTaTi были облучены пучками ионов 84Kr с энергией 147 МэВ с флюенсами 1Е13, 1Е14, 1Е15 см-2 при комнатной температуре. При облучении пучками ионов состав оставался близким к эквиатомному. Анализ методом РЭМ не показал значительной эрозии поверхности образцов. РЭМ-ЭДС показал незначительные изменения концентраций составляющих элементов. Наибольшие изменения концентраций были обнаружены в ВЭС VNbTaTi. Согласно XRD фаза твердого раствора образцов не распадается и состав фаз остается стабильным. При облучении ионами гелия, макронапряжения в V, VNbTa, VNbTaTi выросли на 60%, 5% и 25% от исходных соответственно, но уменьшились в VNb на 6%. Микронапряжения были определены методом Холдера–Вагнера. Наибольшие микронапряжения в исходных образцах были обнаружены в VNbTa – они равнялись 1.2 ГПа, а в V, VNb, VNbTaTi они равнялись 0,3 ГПа, 0,7 ГПа, 0,4 ГПа соответственно. Облучение ионами гелия привело к падению микронапряжений в V на 33% от исходного. Образцы V и VNb показали более высокую устойчивость к радиационным повреждениям при комнатной температуре облучения температуре пучками ионов гелия (40 кэВ) и криптона (147 МэВ). Для понимания радиационной устойчивости образцов произведено облучение образцов V, VNb, VNbTa и VNbTaTi пучками ионов 84Kr15+ с энергией 147 МэВ с флюенсами 1Е13,1Е14,1Е15 см-2 при температуре 700°C (около 1000К) и ионами гелия 4He2+ с энергией 40 кэВ и флюенсом 2Е17 см-2 при 700°C. Поданы две статьи в зарубежные издания.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : V,Nb,VNbTa,VNbTaTi үлгілері 147 МэВ энергиялы 84Kr иондарының сәулелерімен 1Е13, 1Е14, 1Е15 см-2 флюенспен бөлме температурасында сәулеленді. Ион сәулелерімен сәулелену кезінде құрамы эквиатомға жақын болды. РЭМ талдауы үлгілердің беткі қабатында айтарлықтай эрозияны көрсетпеді. РЭМ-ЭДС құрамдас элементтердің концентрациясында шамалы өзгерістерді көрсетті. Концентрациялардың ең үлкен өзгерістері VNbTaTi ЖЭҚ-да анықталды. XRDға сәйкес үлгілердің қатты ерітінді фазасы ыдырамайды және фазалық құрамы тұрақты болып қалады. Гелий иондарымен сәулелену кезінде V, VNbTa, VNbTaTi -дағы макрокернеулер сәйкесінше 60%, 5% және 25% өсті, бірақ VNb-де 6% төмендеді. Микрокернеулер Холдер-Вагнер әдісімен анықталды. Бастапқы үлгілердегі ең үлкен микрокернеулер VNbTa–да табылды. Олар 1.2 ГПа, ал V,VNb,VNbTaTi-де олар сәйкесінше 0.3 , 0.7 , 0.4 ГПа болды. Гелий иондарының сәулеленуі V-дегі микрокернеулердің бастапқы кернеуден 33%-ға төмендеуіне әкелді. V және VNb үлгілері бөлме температурасында сәулелену кезінде гелий 40 кэВ және криптон 147 МэВ иондарының сәулелену температурасына радиациялық зақымдануға жоғары төзімділікті көрсетті. Үлгілердің радиациялық тұрақтылығын түсіну үшін V, VNb, VNbTa және VNbTaTi үлгілерін 147 МэВ энергиялы 84Kr иондарының сәулелерімен 1Е13,1Е14,1Е15 см-2 флюенспен 700°C температурада (шамамен 1000К) және 40 кэВ энергиялы 4He2+ гелий иондарының сәулелерімен 2Е17 см-2 флюенспен 700°C температурада сәулелендіру жүргізілді.Шетелдік басылымдарға екі мақала берілді

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Исследована структура и состав облученных образцов V, VNb, NbTa, СЭС VNbTa и VTaTi, ВЭС VNbTaTi.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : V, Nb, NbTa, VNbTa ОЭҚ және VTaTi, VNbTaTi ЖЭҚ сәулеленген үлгілерінің құрылымы мен құрамы зерттелді

Level of implementation (in Russian) : По экспериментальным данным были поданы две статьи в зарубежных журналах: 1. Safronov I.V., Ivanov I.A., Jin K., Uglov V.V., Zlotski S.V., Belov M.M., Chen S., Zhang Q., Kurakhmedov A.E., Amanzhulov B.S., Ryskulov A.E., Sapar A.D., Temir A.M., Mukhamadiyev S.A., Ungarbayev Ye.O., Remnev G.E. Comparative study of irradiation resistance for multicomponent concentrated HfNbTiZr and dilute V-4Cr-4Ti alloys irradiated with He ions / Materialia. – 2024 (в печати) (SCOPUS, наивысший процентиль - 72) 2. Ivanov I.A., Amanzhulov B.S., Uglov V.V., Zlotski S.V., Temir A.M., Koloberdin M.V., Zdorovets M.V., Sapar A.D., Ungarbayev Ye.O., Jin K. Internal stresses and hardness of alloys based on the V-Nb-Ta-Ti system irradiated with helium ions // Russian Physics Journal. – 2024. – №12 (в печати, принята к публикации) (WoS (SCIE) Q4)

Level of implementation (in Kazakh) : Эксперименттік мәліметтерге сәйкес шетелдік журналдарда екі мақала ұсынылды: 1. Safronov I.V., Ivanov I.A., Jin K., Uglov V.V., Zlotski S.V., Belov M.M., Chen S., Zhang Q., Kurakhmedov A.E., Amanzhulov B.S., Ryskulov A.E., Sapar A.D., Temir A.M., Mukhamadiyev S.A., Ungarbayev Ye.O., Remnev G.E. Comparative study of irradiation resistance for multicomponent concentrated HfNbTiZr and dilute V-4Cr-4Ti alloys irradiated with He ions / Materialia. – 2024 (баспада) (SCOPUS, наивысший процентиль - 72) 2. Ivanov I.A., Amanzhulov B.S., Uglov V.V., Zlotski S.V., Temir A.M., Koloberdin M.V., Zdorovets M.V., Sapar A.D., Ungarbayev Ye.O., Jin K. Internal stresses and hardness of alloys based on the V-Nb-Ta-Ti system irradiated with helium ions // Russian Physics Journal. – 2024. – № 12 (баспада, жариялауға қабылданған) (WoS (SCIE) Q4)

Efficiency (in Russian) : Результаты работы позволят оценить радиационную стойкость высокоэнтропийных сплавов на основе V, которые рассматриваются как перспективные сплавы в качестве конструкционных материалов для реакторов деления нового поколения.

Efficiency (in Kazakh) : Жұмыс нәтижелері V негізіндегі жоғары энтропиялық қорытпалардың радиациялық беріктігін бағалауға мүмкіндік береді, олар перспективалы қорытпалармен жаңа буынның бөлініс реакторлары үшін құрылымдық материалдар ретінде қарастырылады.

Field of application (in Russian) : Реакторное материаловедение, ядерная энергетика, новые материалы, радиационная физика твердого тела.

Field of application (in Kazakh) : Реакторлық материалтану, атом энергетикасы, жаңа материалдар, қатты дененің радиациялық физикасы.