The object of research, development or design (in Russian) : Различные сорта вольфрама.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Вольфрамның әртүрлі сорттары.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта: исследование влияния облучения гелиевой плазмой на удержание изотопов водорода в различных сортах вольфрама, перспективных для термоядерных установок, а также изучение накопления дейтерия в вольфраме в зависимости от степени зарождения и роста гелиевых пузырьков.

Aim of work (in Kazakh) : Цель проекта: Гелий плазмасының сәулеленуінің термоядролық қондырғыларға перспективалы вольфрамның әртүрлі сорттарындағы сутегі изотоптарын ұстап қалуына әсерін зерттеу, сондай-ақ, гелий көпіршіктерінің түзілуі мен өсу дәрежесіне байланысты вольфрамда дейтерийдің жиналуын зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Проект направлен на экспериментальное изучение закономерности накопления изотопов водорода в различных сортах вольфрама, предварительно облученных гелиевой плазмой, а также изучение влияния гелиевых пузырьков на процессы захвата и удержания дейтерия в вольфраме. Для изучения зависимости удержания D от степени повреждения вольфрама ионами He будут проведены эксперименты по предварительному облучению вольфрама гелиевой плазмой с различными флюенсами (уровень повреждений) с последующим облучением D плазмой. Облучение гелиевой, водородной и дейтериевой плазмой будет осуществляться на имитационной линейной плазменной установке. Глубинные распределения D и He будут измерены методом оптической эмиссионной спектроскопии в тлеющем разряде (GD-OES). Динамика десорбции D будет определена методом термической десорбционной спектроскопии (ТДС). Среди основных экспериментальных методик планируется использование методов SEM, TEM, XRD, TDS.

Методы исследования (на казахском) : Жоба гелий плазмасымен алдын ала сәулеленген вольфрамның әртүрлі сорттарында сутегі изотоптарының жиналу заңдылығын эксперименттік зерттеуге, сондай-ақ, вольфрамдағы дейтерийді ұстап қалу процестеріне гелий көпіршіктерінің әсерін зерттеуге бағытталған. D изотоптарын ұстаудың He иондары арқылы вольфрамның зақымдану дәрежесіне тәуелділігін анықтау мақсатында әртүрлі флюенстермен (зақымдану деңгейлері) гелий плазмасымен алдын ала сәулеленген вольфрам үлгілерін кейін D плазмасымен сәулелендіру тәжірибелері жүргізіледі. Гелий, сутегі және дейтерий плазмаларымен сәулелендіру имитациялық сызықтық плазмалық қондырғыда іске асырылады. D және He изотоптарының тереңдік бойынша таралуын солғын разрядтағы оптикалық эмиссиялық спектроскопия (GD-OES) әдісімен өлшейді. D десорбциясының динамикасы термиялық десорбциялық спектроскопия (ТДС) әдісі арқылы анықталады. Негізгі эксперименттік әдістер арасында SEM, TEM, XRD және TDS әдістерін пайдалану жоспарлануда.

Obtained results and novelty (in Russian) : Предлагается провести комплексные исследования накопления дейтерия в вольфраме в зависимости от степени зарождении и роста гелиевых пузырьков. В рамках данных исследований будет установлена роль гелиевых пузырьков, формирующихся при воздействии гелиевой плазмой, на захват и удержание изотопов водорода в вольфраме. Предлагается установить основные механизмы, ответственные за удержание изотопов водорода в вольфраме, в зависимости от его структурно-фазового состояния и от степени повреждения ионами гелия. Облучение гелиевой, водородной и дейтериевой плазмой будет осуществляться на линейной плазменной установке, которая позволяет имитировать условия работы дивертора. Получение надежной базы данных для материалов и других элементов термоядерных установок, контактирующих с плазмой на основе экспериментальных исследований взаимодействия плазмы с материалом с помощью имитационных плазменных установок, являются весьма актуальной материаловедческой задачей в создании крупномасштабных термоядерных реакторов. Научная новизна проекта основана на том, что впервые будут установлены основные механизмы, ответственные за удержание изотопов водорода в вольфраме, в зависимости от его структурно-фазового состояния и от степени повреждения ионами гелия.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Дейтерийдің вольфрамда жиналуын гелий көпіршіктерінің түзілу және өсу дәрежесіне байланысты кешенді зерттеулер жүргізу ұсынылады. Осы зерттеулер аясында гелий плазмасының әсерінен түзілетін гелий көпіршіктерінің вольфрамда сутегі изотоптарын ұстап қалу мен ұстау процесіне әсері анықталады. Вольфрамда сутегі изотоптарын ұстап қалуға жауапты негізгі механизмдерді оның құрылымдық-фазалық күйіне және гелий иондарының зақымдану дәрежесіне байланысты орнату ұсынылады. Гелий, сутегі және дейтерий плазмаларының сәулеленуі дивертор жұмысын имитациялайтын сызықтық плазмалық қондырғыда жүзеге асырылады. Плазмалық қондырғылар арқылы плазманың материалмен өзара әрекеттесуін эксперименттік зерттеулер негізінде материалдар және плазмамен жанасатын термоядролық қондырғылардың басқа да элементтері үшін сенімді деректер базасын қалыптастыру – ауқымды термоядролық реакторлар жасаудағы өзекті материалтанулық мәселе болып табылады. Жобаның ғылыми жаңалығы – алғаш рет сутегі изотоптарын вольфрамда ұстап қалуға жауапты негізгі механизмдердің құрылымдық-фазалық күйге және гелий иондарының зақымдану дәрежесіне тәуелділігін анықтау болып табылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Данный проект внесет весомый вклад в пополнение надежной базы данных по материалам и другим элементам термоядерных установок, контактирующих с плазмой, а также по экспериментальному моделированию эффектов воздействия плазмы на поверхности конструкционных материалов ТЯР.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Бұл жоба термоядролық қондырғыларда плазмамен жанасатын материалдар мен басқа элементтер бойынша сенімді деректер базасын толықтыруға, сондай-ақ, құрылымдық материалдардың беттеріне плазманың әсер ету әсерлерін эксперименттік модельдеуге айтарлықтай үлес қосады.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілмеген.

Efficiency (in Russian) : Полученные новые результаты позволят пополнить базы данных по диверторным материалам и другим элементам термоядерных установок, контактирующих с плазмой, а также по экспериментальному моделированию эффектов воздействия плазмы на материалы ТЯР.

Efficiency (in Kazakh) : Алынған жаңа нәтижелер дивертор материалдары мен плазмамен жанасатын термоядролық реакторлардың басқа элементтері бойынша деректер базасын, сондай-ақ термоядролық реакторлар материалдарына плазманың әсер ету әсерлерін эксперименттік модельдеу жөніндегі деректерді толықтыруға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Ядерная энергетика.

Field of application (in Kazakh) : Ядролық энергетика.