The object of research, development or design (in Russian) : показатели здоровья населения Восточно-Казахстанской области, анализируемые в контексте их взаимосвязи с экологическим факторами. Исследование охватывает динамику заболеваемости по основным группам заболеваний, а также пространственные данные по экологическим показателям (загрязнение воздуха, воды, почвы и пр.) с учётом временных изменений. Объект исследования включает как количественные данные заболеваемости, так и географическое распределение этих данных на территории области, что позволяет использовать ГИС-технологии для визуализации, анализа и моделирования территориальной и временной зависимости состояния здоровья населения от условий окружающей среды.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Шығыс Қазақстан облысы халқының экологиялық факторлармен өзара байланысы тұрғысынан талданатын денсаулық көрсеткіштері. Зерттеу аурудың негізгі топтары бойынша сырқаттанушылық динамикасын, сондай-ақ уақытша өзгерістерді ескере отырып, экологиялық көрсеткіштер (ауаның, судың, топырақтың және т.б. ластануы) бойынша кеңістіктік деректерді қамтиды. Зерттеу объектісі аурушаңдықтың сандық деректерін де, осы деректердің облыс аумағында географиялық таралуын да қамтиды, бұл ГАЖ технологияларын халықтың денсаулық жағдайының қоршаған орта жағдайларына аумақтық және уақытша тәуелділігін визуализациялау, талдау және модельдеу үшін пайдалануға мүмкіндік береді.

Aim of work (in Russian) : количественно оценить пространственно-временную динамику не только состояния окружающей среды, здоровья в отдельности, но и выявить механизмы и пути их взаимодействия, то есть провести системный анализ их пространственно-временной динамики на уровне Восточно-Казахстанской области.

Aim of work (in Kazakh) : қоршаған ортаның, денсаулықтың жай-күйінің кеңістіктік-уақыттық динамикасын жеке-жеке сандық бағалау, сонымен қатар олардың өзара іс-қимыл тетіктері мен жолдарын анықтау, яғни Шығыс Қазақстан облысы деңгейінде олардың кеңістіктік-уақыттық динамикасына жүйелі талдау жүргізу.

Методы исследования (на русском) : корреляционный анализ; дисперсионный анализ; регрессионный анализ; кластерный анализ; моделирование с помощью ГИС-технологий

Методы исследования (на казахском) : корреляциялық талдау; дисперсиялық талдау; регрессиялық талдау; кластерлік талдау; ГАЖ технологиялары арқылы модельдеу

Obtained results and novelty (in Russian) : на основании проведенных исследований разработана концепция эколого-медицинского мониторинга, макет индикативной системы маркеров (критериев) эколого-медицинского мониторинга, а также создан макет цифровой модели оценки влияния неблагоприятной экологии на здоровье населения ВКО. Разработанная концепция, учитывающая состояние здоровья населения и экологические факторы в пространственно-временном разрезе, позволяет выявить более точные и детализированные причинно-следственные связи. Применение ГИС-технологий для пространственно-временного анализа и моделирования обеспечивает глубокое понимание влияния экологических факторов на различные группы заболеваний в регионе. В разработанной системе индикативных маркеров для эколого-медицинского мониторинга чётко выделены ключевые критерии (заболеваемость по группам заболеваний, показатели загрязнения и демографии). Такой подход обеспечивает структурированное наблюдение за состоянием здоровья населения и экологической обстановкой, позволяя более точно учитывать специфические экологические риски, характерные для ВКО, а также выявлять зоны и группы населения, требующие особого внимания и профилактических мер. Впервые предложена цифровая модель, позволяющая количественно оценивать влияние экологических факторов на здоровье населения, что открывает возможности не только для текущей оценки рисков, но и для их прогнозирования.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : жүргізілген зерттеулер негізінде экологиялық-медициналық мониторинг тұжырымдамасы, экологиялық-медициналық мониторинг маркерлерінің (критерийлерінің) индикативтік жүйесінің макеті әзірленді, сондай-ақ ШҚО халқының денсаулығына қолайсыз экологияның әсерін бағалаудың цифрлық моделінің макеті жасалынды. Кеңістіктік-уақыттық кезеңіндегі халықтың денсаулық жағдайы мен экологиялық факторларды ескеретін әзірленген тұжырымдама егжей-тегжейлі себеп-салдарлық байланыстарды анықтауға мүмкіндік береді. Кеңістіктік-уақыттық талдау және модельдеу үшін ГАЖ технологияларын қолдану аймақтағы аурулардың әртүрлі топтарына экологиялық факторлардың әсерін терең түсінуді қамтамасыз етеді. Экологиялық-медициналық мониторинг үшін құрылған индикативтік маркерлер жүйесінде негізгі критерийлер (аурулар топтары бойынша сырқаттанушылық, ластану және демография көрсеткіштері) нақты айқындалған. Бұл тәсіл ШҚО-ға тән ерекше экологиялық тәуекелдерді дәлірек ескеруге және ерекше назар аударуды және алдын алу шараларын қажет ететін аймақтар мен халық топтарын анықтауға мүмкіндік беретін халықтың денсаулығы мен экологиясының жай-күйін құрылымдық бақылауды қамтамасыз етеді. Алғаш рет ұсынылған цифрлық модель экологиялық факторлардың халықтың денсаулығына әсерін сандық бағалауға мүмкіндік береді, бұл тәуекелдерді ағымдағы бағалауға ғана емес, оларды болжауға да мүмкіндік береді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Интерактивный картографический Атлас, разработанный и обоснованный в рамках проекта, даст возможность проводить эколого-медицинский мониторинг, выявить основные закономерности взаимодействия человека и окружающей среды, оценить адаптационные возможности организма, дать научно-обоснованный прогноз риска заболеваемости при воздействии неблагоприятных антропогенных (техногенных) факторов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жоба шеңберінде әзірленген және негізделген интерактивті картографиялық Атлас экологиялық-медициналық мониторинг жүргізуге, адам мен қоршаған ортаның өзара іс-қимылының негізгі заңдылықтарын анықтауға, ағзаның бейімделу мүмкіндіктерін бағалауға, қолайсыз антропогендік (техногендік) факторлардың әсерінен сырқаттану қаупінің ғылыми негізделген болжамын беруге мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Предлагаемый нами интерактивный картографический Атлас эколого-медико-биологического мониторинга позволит значительно повысить точность анализа и прогнозирования показателей здоровья населения. Атлас обеспечивает в 1,5 раза более точное определение зон риска и позволяет более детально выявлять корреляции между экологическими факторами и уровнем заболеваемости. Данная разработка сокращает трудозатраты на обработку и анализ данных в 2-3 раза, что соответствует критериям современных инновационных технологий для анализа и управления данными.

Efficiency (in Kazakh) : Біз ұсынатын экологиялық-медициналық-биологиялық мониторингтің интерактивті картографиялық атласы халықтың денсаулық көрсеткіштерін талдау мен болжаудың дәлдігін едәуір арттыруға мүмкіндік береді. Атлас тәуекел аймақтарын 1,5 есе дәл анықтауға мүмкіндік береді және қоршаған орта факторлары мен ауру деңгейі арасындағы корреляцияны егжей-тегжейлі анықтауға мүмкіндік береді. Бұл деректерді өңдеу мен талдауға кететін еңбек шығындарын 2-3 есе азайтады және деректерді талдау мен басқарудың заманауи инновациялық технологияларының өлшемдеріне сәйкес келеді.

Field of application (in Russian) : в области медицинской географии, инженерной экологии, биологии и здравоохранения, природоохранной деятельности региона и страны

Field of application (in Kazakh) : медициналық география, инженерлік экология, биология және денсаулық сақтау, аймақ пен елдің табиғатты қорғау қызметі саласында