The object of research, development or design (in Russian) : Деградация земель на территории Республики Казахстана: эрозия почв, снижение продуктивности сельского хозяйства и социальные проблемы регионов.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстан Республикасының аумағындағы жердің тозуы: Топырақ эрозиясы, ауыл шаруашылығы өнімділігінің төмендеуі және өңірлердің әлеуметтік проблемалары.

Aim of work (in Russian) : Основной целью проекта является разработка дорожной карты устойчивого восстановления земель и управления ими для Казахстана путем количественной оценки деградации земель, оценки ее экономических последствий, выявления горячих точек, анализа потребностей в финансировании и определения приоритетов инвестиций в восстановление.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның негізгі мақсаты жердің тозуын сандық бағалау, оның экономикалық салдарын бағалау, ыстық нүктелерді анықтау, қаржыландыру қажеттіліктерін талдау және қалпына келтіруге инвестициялардың басымдықтарын айқындау арқылы Қазақстан үшін Жерді орнықты қалпына келтірудің және оларды басқарудың Жол картасын әзірлеу болып табылады

Методы исследования (на русском) : Методы исследования включают: Литературный обзор - анализ глобальных и местных исследований, касающихся факторов деградации земель. Сбор и анализ данных - использование дистанционного зондирования (например, спутниковые данные MODIS и NDVI) для мониторинга деградации земель, анализа изменений в землепользовании и оценивания потерь экосистемных услуг. Экономическая оценка - методика полной экономической стоимости (TEV) для учета прямых и косвенных затрат деградации, включая экосистемные услуги. Регрессионный анализ и моделирование - для оценки влияния различных факторов на деградацию земель и анализа сценариев управления землей. Эти методы позволили детально оценить масштабы деградации земель и её экономические последствия в Казахстане.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістеріне мыналар жатады: Әдеби шолу-жердің деградация факторларына қатысты жаһандық және жергілікті зерттеулерді талдау. Деректерді жинау және талдау - жердің деградациясын бақылау, жерді пайдаланудағы өзгерістерді талдау және экожүйе қызметтерінің жоғалуын бағалау үшін қашықтықтан зондтауды (мысалы, modis және NDVI спутниктік деректері) пайдалану. Экономикалық бағалау-экожүйелік қызметтерді қоса алғанда, деградацияның тікелей және жанама шығындарын есепке алу үшін толық экономикалық құн әдістемесі (TEV). Регрессиялық талдау және модельдеу-жердің деградациясына әртүрлі факторлардың әсерін бағалау және жерді басқару сценарийлерін талдау. Бұл әдістер жердің тозу ауқымын және оның Қазақстандағы экономикалық салдарын егжей-тегжейлі бағалауға мүмкіндік берді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Полученные результаты: Среднее хранение углерода над землей составило 43,43 тонны/га, а под землей — 31,77 тонны/га, что подчеркивает роль экосистем в углеродном балансе. Экономическая стоимость пастбищ и мозаик сельхозкультур выше стоимости пашен, что подтверждает потенциал для устойчивых практик землепользования. Кызылорда продемонстрировала значительный прирост TEV (экономической стоимости), в то время как Мангистауская — убытки, требующие восстановления земель. Научная новизна: Применение интегрированного подхода к оценке деградации земель, объединяющего дистанционное зондирование, экономическую оценку и регрессионный анализ. Использование методологии TEV для комплексной оценки экономических последствий деградации земель и экосистемных услуг. Региональный анализ, выявляющий значительную вариабельность влияния деградации земель на экономику различных провинций Казахстана.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алынған нәтижелер: Жер үстіндегі көміртектің орташа сақталуы 43,43 тонна/га, ал жер астында 31,77 тонна/га болды, бұл экожүйелердің көміртегі балансындағы рөлін көрсетеді. Жайылымдар мен ауылшаруашылық дақылдарының мозаикаларының экономикалық құны егістік құнынан жоғары, бұл жерді тұрақты пайдалану тәжірибесінің әлеуетін растайды. Қызылорда TEV (экономикалық құн) айтарлықтай өсімін көрсетті, ал Маңғыстау — жерді қалпына келтіруді талап ететін шығындар. Ғылыми жаңалық: Қашықтықтан зондтауды, экономикалық бағалауды және регрессиялық талдауды біріктіретін жердің деградациясын бағалауға интеграцияланған тәсілді қолдану. Жердің деградациясы мен экожүйелік қызметтердің экономикалық әсерін кешенді бағалау үшін tev әдістемесін қолдану. Қазақстанның түрлі провинцияларының экономикасына жер деградациясының айтарлықтай өзгергіштігін анықтайтын өңірлік талдау.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико-экономические показатели: Масштабы деградации земель – количественная оценка охвата деградированных земель на основе дистанционного зондирования (NDVI, данные MODIS), выявление «горячих точек» деградации. Экономическая стоимость деградации – расчет общих экономических затрат деградации, включая потери экосистемных услуг, снижение продуктивности сельхозугодий и увеличение расходов на восстановление земель. Пример: ежегодные потери от деградации земель в Центральной Азии оцениваются в миллиарды долларов. Сохранение углерода – определение средних показателей хранения углерода над и под землей (43,43 тонны/га и 31,77 тонны/га соответственно), что влияет на климатическое регулирование. Экономическая эффективность восстановления земель – оценка потенциальных выгод от восстановления экосистемных услуг, таких как углеродное накопление и улучшение водного баланса, что способствует повышению стоимости земли. Региональные различия – выявлены значительные различия по экономическим потерям и выгодам восстановления земель между провинциями, например, прирост TEV в Кызылорде и убытки в Мангистау. Эти показатели позволяют оценить технико-экономическую эффективность мер по предотвращению деградации земель

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі сындарлы және техникалық-экономикалық көрсеткіштер: Жердің тозу ауқымы-қашықтықтан зондтау негізінде тозған жерлерді қамтуды сандық бағалау (NDVI, modis деректері), деградацияның "ыстық нүктелерін" анықтау. Деградацияның экономикалық құны-экожүйелік қызметтердің жоғалуын, ауылшаруашылық жерлерінің өнімділігінің төмендеуін және жерді қалпына келтіру шығындарының ұлғаюын қоса алғанда, деградацияның жалпы экономикалық шығындарын есептеу. Мысал: Орталық Азиядағы жердің деградациясынан жыл сайынғы шығындар миллиардтаған долларға бағаланады. Көміртекті сақтау-Климаттық реттеуге әсер ететін жер үстіндегі және астындағы көміртекті сақтаудың орташа көрсеткіштерін анықтау (сәйкесінше 43,43 тонна/га және 31,77 тонна/га). Жерді қалпына келтірудің экономикалық тиімділігі – көміртекті сақтау және су балансын жақсарту сияқты экожүйелік қызметтерді қалпына келтірудің ықтимал пайдасын бағалау, бұл жер құнының өсуіне ықпал етеді. Аймақтық айырмашылықтар-провинциялар арасындағы жерді қалпына келтірудің экономикалық шығындары мен пайдасы бойынша айтарлықтай айырмашылықтар анықталды, мысалы, Қызылордадағы TEV өсімі және Маңғыстаудағы шығындар. Бұл көрсеткіштер жердің тозуын болдырмау жөніндегі шаралардың техникалық-экономикалық тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілмеген

Efficiency (in Russian) : Эффективность проекта: Экологическая устойчивость: Проект способствует снижению деградации земель через внедрение устойчивых методов землепользования и восстановление экосистемных услуг, таких как углеродное накопление и улучшение водного баланса. Экономическая выгода: Оценка полной экономической стоимости (TEV) показывает, что восстановление деградированных земель приносит значительные экономические выгоды, включая увеличение продуктивности сельхозугодий и снижение затрат на восстановительные меры в долгосрочной перспективе. Социальное влияние: Сохранение плодородия почв и улучшение экосистемных услуг способствует повышению качества жизни населения, особенно в сельских районах. Региональный эффект: Проект учитывает специфику каждого региона, что позволяет оптимизировать использование ресурсов и добиться наибольшей эффективности в регионах с наиболее выраженной деградацией, как Кызылорда и Мангистауская области. Проект демонстрирует высокую эффективность благодаря комплексному подходу, учитывающему экологические, экономические и социальные аспекты, и способствует устойчивому развитию земельных ресурсов в Казахстане.

Efficiency (in Kazakh) : Жобаның тиімділігі: Экологиялық тұрақтылық: жоба тұрақты жерді пайдалану тәжірибесін енгізу және көміртекті сақтау және су балансын жақсарту сияқты экожүйелік қызметтерді қалпына келтіру арқылы жердің деградациясын азайтуға ықпал етеді. Экономикалық пайда: толық экономикалық құнды бағалау (TEV) деградацияға ұшыраған жерлерді қалпына келтіру айтарлықтай экономикалық пайда әкелетінін көрсетеді, соның ішінде ауылшаруашылық жерлерінің өнімділігін арттыру және ұзақ мерзімді перспективада қалпына келтіру шараларының құнын төмендету. Әлеуметтік әсер: топырақ құнарлылығын сақтау және экожүйелік қызметтерді жақсарту халықтың, әсіресе ауылдық жерлерде өмір сүру сапасын жақсартуға ықпал етеді. Өңірлік әсер: жоба әрбір өңірдің ерекшелігін ескереді, бұл ресурстарды пайдалануды оңтайландыруға және Қызылорда мен Маңғыстау облыстары сияқты ең айқын деградациясы бар өңірлерде барынша тиімділікке қол жеткізуге мүмкіндік береді. Жоба экологиялық, экономикалық және әлеуметтік аспектілерді ескеретін кешенді тәсілдің арқасында жоғары тиімділікті көрсетеді және Қазақстанда жер ресурстарының тұрақты дамуына ықпал етеді.

Field of application (in Russian) : Применимость полученных научных результатов распространяется на потенциальные возможности коммерциализации, особенно в области экологического консалтинга, услуг по восстановлению и устойчивых методов ведения сельского хозяйства. Полученные данные могут использовать как частные предприятия, так и государственные органы для разработки и реализации проектов восстановления земель.

Field of application (in Kazakh) : Алынған ғылыми нәтижелердің қолданылуы коммерцияландырудың әлеуетті мүмкіндіктеріне, әсіресе экологиялық консалтинг, қалпына келтіру қызметтері және ауыл шаруашылығының тұрақты әдістері саласында қолданылады. Алынған деректерді жеке кәсіпорындар да, мемлекеттік органдар да жерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу және іске асыру үшін пайдалана алады.