The object of research, development or design (in Russian) : Социально-экономические процессы в Казахстане

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық үрдістер

Aim of work (in Russian) : Разработка научных основ междисциплинарных исследований социально-экономических процессов с использованием статистико-математических методов на базе компьютерных технологий в контексте интегративного характера методологии и обеспечении научно-методическими материалами (на казахском и русском языках), основанных на реальных данных сложившегося социально-экономического положения Казахстана

Aim of work (in Kazakh) : Әлеуметтік-экономикалық үрдістерді ғылыми пәнаралық зерттеулерде статистика-математикалық әдістерді компьютерлер технологиясымен пайдаланудың интегративті сипаттағы әдіснама тұрғысынан ғылыми негіздерін дайындау және Қазақстанның қазіргі қалыптасқан экономикалық жағдайының ресми деректері негізінде мағыналы талданып түсіндірілген қазақ және орыс тіліндегі ғылыми-әдістемелік материалдармен қамтамасыз ету

Методы исследования (на русском) : Для достижения цели проекта, изучены теоретико-методологические аспекты междисциплинарного исследования, особенности применения математических методов в социально-экономических процессах. В качестве основных методов сбора информации стали официальные статические данные развития экономики регионов Казахстана и мировых стран для сравнительного анализа. Более содержательно использованы статистические методы, используемые в социально-экономических исследованиях, такие как методы вероятностно-статистического, корреляционно-регрессионного и дисперсионного анализа, статистические уравнения зависимостей. Метод статистических уравнений зависимостей совершенствован в контексте сложившихся особенностей экономики страны и разработана методика использования этого метода на реальных данных с экономической интерпретацией. Изучение методологии использования методов проходило в контексте реальных данных согласно официальной статистике страны. Так как в сравнении с другими странами современное развитие национальной экономики Казахстана отличается недостаточностью количества исследуемых объектов и периодов исследования. В связи с этим, использование статистико-математических методов в исследованиях социально-экономических процессов современного Казахстана требует специфического подхода, при этом учитывались все принципы методологии междисциплинарного исследования, обеспечивающие достоверность и надёжность полученных результатов

Методы исследования (на казахском) : Жобаның мақсатына жету үшін пәнаралық зерттеулердің теориялық және әдістемелік аспектілері, әлеуметтік-экономикалық процестерде математикалық әдістерді қолдану ерекшеліктері зерттелді. Салыстырмалы талдау үшін Қазақстан аймақтарының және әлем елдерінің экономикасының ресми статистикалық деректері жинақталды. Ықтималдық-статистикалық, корреляциялық-регрессиялық және дисперсиялық талдау, тәуелділіктердің статистикалық теңдеулері әдістері әлеуметтік-экономикалық зерттеулерде қолданылатын статистикалық әдістер терең мағыналы пайдаланды. Ел экономикасының қалыптасқан ерекшеліктері тұрғысында тәуелділіктердің статистикалық теңдеулері әдісі жетілдірілді және осы әдісті экономикалық интерпретациямен нақты деректерде қолдану әдістемесі әзірленді. Әдістерді қолдану әдістемесін зерделеу Қазақстанның ресми статистикасының нақты деректерін пайдалану контекстінде болды. Қазақстанның ұлттық экономикасының қазіргі дамуы басқа елдермен салыстырғанда зерттелетін объектілер санының және зерттеу периодтарының жеткіліксіздігімен ерекшеленеді. Осыған байланысты қазіргі Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық процестерді зерттеуде статистикалық-математикалық әдістерді қолдану пәнаралық зерттеу әдістемесінің барлық принциптерін ескере отырып, алынған нәтижелердің шынайылығы мен сенімділігін қамтамасыз етуді нақты талап етеді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Были уточнены проблемы использования статистических методов, связанных с особенностями сложившейся официальной статистической базы социально-экономических процессов в Казахстане и подходы преодоления их на реальных примерах при проведении научных исследований. Представлен алгоритм методологии использования статистических методов для анализа социально-экономических процессов в контексте интегративного характера научного познания и создан базовый понятийно-категориальный аппарат таких научных дисциплин как: экономика, статистика и математика. Совершенствован метод прикладной статистики - уравнения статистических зависимостей для особенностей статистической базы Казахстанской экономики и подготовлен научно-методический материал на реальных примерах.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық процестердің қолданыстағы ресми статистикалық базасының ерекшеліктеріне байланысты ғылыми зерттеулерде статистикалық әдістерді қолдану мәселелері және нақты мысалдар арқылы оларды жан-жақты түсіндіру тәсілдері ұсынылды. Ғылыми білімнің интегративті сипаты жағдайында әлеуметтік-экономикалық процестерді талдаудың статистикалық әдістерін қолдану әдістемесінің алгоритмі ұсынылған және ғылыми пәндердің, атап айтқанда экономика, статистика, математиканың негізгі тұжырымдамалық-категориялық аппараты құрылды. Қолданбалы статистика әдістерінің бірі -статистикалық тәуелділік теңдеуі Қазақстан экономикасының статистикалық базасының ерекшеліктеріне жетілдіріліп, нақты мысалдар арқылы ғылыми-әдістемелік материал дайындалды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико-экономические показатели определяются на всех стадиях реализации методологии междисциплинарных научных исследований. Валидность, достоверность и значимость расчётов определяется научно-обоснованными критериями статистических методов, такими как: критерий Иетса, Фишера, Стьюдента и т.д., путём принципов научных исследований через проверяемость и доказуемость.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі конструкторлық және техникалық-экономикалық көрсеткіштер пәнаралық ғылыми зерттеулердің әдістемесін жүзеге асырудың барлық кезеңдерінде анықталды. Есептеулердің негізділігі, сенімділігі және маңыздылығы статистикалық әдістердің ғылыми негізделген критерийлерімен анықталды, мысалы: Иетсе критериі, Фишер критерийі, Стьюдент критерийі және т.б., ғылыми зерттеу принциптері - тексеру және дәлелдеу арқылы жүргізіледі.

Level of implementation (in Russian) : По проблемам использования статистических методов в научных исследованиях проведены семинары для докторантов и молодых исследователей Университета Нархоз (г. Алматы), Университета Туран (г. Алматы), Института экономики (г. Алматы), ЕНУ им. Л.Н. Гумилёва (г. Астана) и КарГУ им. Е. Букетова (г. Караганда). На семинаре рассматривались вопросы методологии междисциплинарных исследований о необходимости использования статистических методов; правильно ли их используют исследователи; о проблемах использовании данных методов в научных исследованиях Казахстанской экономики; о направлениях статистико-математических методов, используемых в экономических исследованиях. Семинары проводились в рекомендательном характере с обеспечением методическими материалами и ответами на вопросы докторантов по использованию статистико-математических методов в научных исследованиях.

Level of implementation (in Kazakh) : Еліміздің жоғары оқу орындарының докторанттары мен жас ғалымдарына, оның ішінде, Алматы қаласында Нархоз Университетінде, Туран университетінде және Экономика институтында, Астана қаласында Л.Гумелев атындағы ЕҰУ, Қарағанды қаласында Е.Букетов атындағы КарМУ ғылыми зерттеулердегі статистикалық әдістерді қолдану мәселелері жайлы семинар өткізілді. Семинар жалпы пәнаралық зерттеулер методологиясына, статистикалық әдістерді қолданудың қажеттілігіне; математикалық әдістерді қолданудағы қателіктер; Қазақстан экономикасының деректер базасының ерекшеліктері мен кедергілері; кеңінен қолданылатын статистика-математикалық әдістердің бағыттарына тоқталды. Семинар әдістемелік материалдармен қамтамасыз етіліп, ғылыми зерттеулерде математикалық әдістерді қолдану бойынша докторанттардың сұрақтарына жауап беру арқылы ұсыныстық сипатта өтті.

Efficiency (in Russian) : В рамках проведённых семинаров и встреч соискателям и докторантам были даны ответы на вопросы по проблемам использования статистических методов в научных исследованиях, что характеризует эффективность полученных результатов реализации научного проекта. Представленные алгоритмы методологии использования методов прикладной статистики для анализа социально-экономических процессов в контексте интегративного характера научного познания позволят улучшить уровень соискателей по использованию статистических методов в научных исследованиях

Efficiency (in Kazakh) : Өткізілген семинарлар мен кездесулерде ізденушілер мен докторанттардың ғылыми зерттеуде статистикалық әдістерді қолдану мәселелері бойынша олардың сұрақтарына жауап беруі ғылыми жобаны жүзеге асыруда алынған нәтижелердің тиімділігін сипаттайды. Ғылыми білімнің интегративті сипаты жағдайында әлеуметтік-экономикалық процестерді талдау үшін қолданбалы статистика әдістерін қолдану әдістемесінің ұсынылған алгоритмдері ғылыми зерттеулерде статистикалық әдістерді қолдануда ізденушілердің деңгейін жоғарылатады.

Field of application (in Russian) : Методическая рекомендация по методологии междисциплинарных исследований и методике использования метода прикладной статистики уравнения статистических зависимостей на реальных примерах могут быть использованы работниками научных центров, НИИ, научным сообществом, соискателями и докторантами вузов страны

Field of application (in Kazakh) : Пәнаралық зерттеу әдістемелері және қолданбалы статистика әдісі статистикалық тәуелділіктер теңдеулерінің нақты мысалдар арқылы қолдану әдістемелік ұсыныстарды ғылыми орталықтар мен ғылыми-зерттеу институттарының қызметкерлері, ғылыми қоғамдастық және республикадағы жоғары оқу орындарының ізденушілері мен докторанттары пайдалана алады.