The object of research, development or design (in Russian) : «Мультидисциплинарные исследования полихронологических культур в контексте анализа археологических источников и сохранения достояния прошлых эпох: на примере памятников Шубарат и Молалы»

The object of research, development or design (in Kazakh) : «Полихронологиялық мәдениеттерді археологиялық деректерді сараптау және өткен дәуірлер мұрасын сақтау хақында пәнаралық зерттеу: Шұбарат және Молалы ескерткіштері үлгісінде»

Aim of work (in Russian) : Комплексные междисциплинарные научные исследования сако-уйсунских и этноархеологических памятников Шубарат и Молалы в контексте изучения широкого спектра вопросов истории древних и поздних культур, проведение комплекса охранных мер по спасению и сохранению историко-культурного достояния прошлого.

Aim of work (in Kazakh) : Шұбарат және Молалы сақ-үйсін және этноархеологиялық ескерткіштерін ежелгі және қазіргі заман тарихы мәселелерінің кең көлемін зерделеу аясында пәнаралық сипаттағы ғылыми тұрғыдан зерттеу, тарихи-мәдени мұраны сақтау және құтқару хақында қорғау шараларының кешенін жүзеге асыру.

Методы исследования (на русском) : Методика полевой, камеральной и кабинетной археологии. Ряд методов исторической науки – сравнительно-исторический, историко-типологический и генетический, метод исторической периодизации, метод диахронического анализа. Статистический анализ гендерной, возрастной, инвентарной составляющих погребений и соответствующего характера поселенческих объектов.

Методы исследования (на казахском) : Далалық, камералдық және кабинеттік археология әдістемесі. Тарих ғылымының бірқатар әдістері-салыстырмалы тарихи, тарихи-типологиялық және генетикалық, тарихи кезеңдеу әдісі, диахрондық талдау әдісі. Тиісті қоныстық ипаттағы және жерлеу-аза тұту орындарының гендерлік, жасына сай, заттық құрылымдарын статистикалық сараптау.

Obtained results and novelty (in Russian) : В 2024 году исследования на памятниках Шубарат и Молалы дали важные результаты, проливающие свет на культурные и этнографические особенности региона Жетысу, охватывая период от сако-уйсуньского времени до XX века. Были проведены раскопки ряда памятников, в том числе подверженных угрозе разрушения из-за природных и антропогенных факторов, что позволило сохранить данные объекты для науки. При полевых исследованиях обнаружены различные артефакты, развалы строений и зафиксированы особенности конструкций погребальных сооружений. Эти находки дополнили представления о хозяйственной жизни и культовой практике древних жителей, а также о стационарных местах проживания казахов в XIX-XX веках. Кроме того, проведены лабораторные анализы, включая радиоуглеродное датирование, что помогло установить точные даты создания некоторых объектов и подтвердить их культурную и историческую значимость.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Шұбарат және Молалы ескерткіштеріндегі 2024 жылғы зерттеулер Жетісу өңірінің мәдени және этнографиялық ерекшеліктеріне жарық түсіріп, сақ-Үйсін дәуірінен ХХ ғасырға дейінгі кезеңді қамтитын маңызды нәтижелер берді. Бірқатар ескерткіштер, соның ішінде табиғи және антропогендік факторлардың салдарынан қирау қауіпіндегі ескерткіштер қазылды, бұл осы нысандарды ғылым үшін сақтауға мүмкіндік берді. Далалық зерттеулер кезінде әртүрлі олжалар, құрылым қирандылары табылды және жерлеу құрылыстары конструкцияларының ерекшеліктері тіркелді. Бұл олжалар ежелгі тұрғындардың шаруашылық өмірі мен ғұрыптық тәжірибесі туралы, сондай-ақ XIX-XX ғасырлардағы қазақтардың тұрақты тұратын жерлері туралы түсініктерді толықтырды. Сонымен қатар, зертханалық зерттеулер жүргізілді, соның ішінде радиокөміртекті сараптама, бұл кейбір нысандардың нақты жасалған күндерін анықтауға және олардың мәдени және тарихи маңыздылығын растауға септігін тигізді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико-экономические показатели исследований на памятниках Шубарат и Молалы в 2024 году включают междисциплинарные полевые исследования и защитные мероприятия. Проект направлен на комплексное изучение погребальных и этнографических памятников, находящихся под угрозой разрушения из-за антропогенных и природных факторов. Важными техническими аспектами стали: 1. Полевая работа — спасательные раскопки, направленные на спасение памятников, в том числе крупных курганов и поселений сако-уйсуньского периода. 2. Рекогносцировка и идентификация памятников — систематизированная работа по обнаружению ранее неучтённых объектов и составлению полной археологической карты территории с фиксацией всех периодов и культурных пластов. 3. Лабораторные исследования — проведение сравнительных анализовл для точной хронологической и иной привязки памятников. Эти анализы важны для определения этнической и культурной принадлежности исследуемых объектов. 4. Экономическая эффективность — проект дал возможность создать временные рабочие места для местного населения, что в определенной степени положительно повлияло на социально-экономическую ситуацию региона, а также имело место активное использование местных ресурсов, включая аренду оборудования и закупку материалов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Шұбарат және Молала ескерткіштеріндегі 2024 жылғы зерттеулердің негізгі сындарлы және техникалық-экономикалық көрсеткіштеріне аймақтың мәдени мұрасын сақтау үшін пәнаралық далалық зерттеулер мен қорғау шаралары кіреді. Жоба антропогендік және табиғи факторлардың салдарынан жойылу қаупі төнген жерлеу және этнографиялық ескерткіштерді кешенді зерттеуге арналған. Маңызды техникалық аспектілер: 1. Далалық жұмыс - ескерткіштерді құтқаруға бағытталған шұғыл қазба жұмыстары, соның ішінде ірі қорғандар мен қонысты археологиялық қазуға ерекше назар аударылады. 2. Ескерткіштерді барлау және сәйкестендіру — бұрын есепке алынбаған нысандарды табу және барлық кезеңдер мен мәдени қабаттарды белгілей отырып, аумақтың толық археологиялық картасын жасау бойынша жүйеленген жұмыс. 3. Зертханалық зерттеулер - ескерткіштердің дәл мерзімін және т.б. айқындау үшін салыстырмалы сараптамаларды жүргізу. Бұл талдаулар зерттелудегі нысандардың этникалық және мәдени байланысын анықтауда маңызды. 4. Экономикалық тиімділік - жоба жергілікті тұрғындар үшін уақытша жұмыс орындарын құруға мүмкіндік берді, бұл белгілі бір дәрежеде аймақтың әлеуметтік-экономикалық жағдайына оң әсер етті, сонымен қатар жабдықты жалға алу мен материалдарды сатып алуды қоса алғанда, жергілікті ресурстарды белсенді пайдалану орын алды.

Level of implementation (in Russian) : Полученные результаты будут использованы в образовательном процессе для подготовки специалистов исторического профиля. Уже на данный момент исполнитель проекта, магистрант ЕНУ им. Л.Н. Гумилева Омаров А.Г. в процессе подготовки диссертационной работы по некрополям Шубарат и Молалы

Level of implementation (in Kazakh) : Алынған нәтижелер тарих саласында бойынша кәсіби мамандарды дайындауда пайдаланылады. Қазіргі таңның өзінде жобаның орындаушысы, Л.Н. Гумилев ат. ЕҰУ-нің магистранты А.Ғ. Омаров Шұбарат және Молалы қорымдары бойынша диссертациялық жұмыс жазуда.

Efficiency (in Russian) : Исследования на памятниках Шубарат и Молалы в 2024 году показали высокую эффективность, направленную на сохранение культурного наследия и расширение научных знаний о сако-уйсуньском периоде и этнографическом времени. Основные показатели эффективности включают: 1. Сохранение памятников: Осуществлены аварийно-спасательные и превентивные меры для защиты объектов от разрушения. 2. Научная ценность и публикации: Полученные данные легли в основу научных публикаций и докладов на международных конференциях, в журналах, рекомендованных КОКСНВО и др. Публикации способствуют вводу результатов в научный оборот и повышают доступность данных для широкой аудитории. 3. Междисциплинарный подход: Исследования включали археологические, этноархеологические, этнографические и иные методы, что позволило получить более точные данные о культурных особенностях и структуре древних обществ. 4. Социально-экономический эффект.

Efficiency (in Kazakh) : Шұбарат пен Молала ескерткіштеріндегі 2024 жылғы зерттеулер мәдени мұраны сақтауға және сақ-үйсін кезеңі мен этнографиялық уақыт туралы ғылыми білімді кеңейтуге бағытталған жоғары тиімділікті көрсетті. Тиімділіктің негізгі көрсеткіштеріне мыналар жатады: 1. Ескерткіштерді сақтау: объектілерді қираудан қорғау үшін апаттық-құтқару және алдын алу шаралары жүзеге асырылды. 2. Ғылыми құндылық және жарияланымдар: алынған мәліметтер халықаралық конференциялардағы, КОКСНВО ұсынған журналдардағы және т.б. ғылыми жарияланымдар мен баяндамалардың негізін құрады. Жарияланымдар нәтижелерді ғылыми айналымға енгізуге ықпал етеді және кең аудитория үшін деректердің қолжетімділігін арттырады. 3. Пәнаралық тәсіл: зерттеулер археологиялық, этноархеологиялық, этнографиялық және басқа әдістерді қамтыды, бұл ежелгі қоғамдардың мәдени ерекшеліктері мен құрылымы туралы дәлірек мәліметтер алуға мүмкіндік берді. 4. Әлеуметтік-экономикалық әсер.

Field of application (in Russian) : Результаты исследований на памятниках Шубарат и Молалы в 2024 году имеют обширное применение: 1. Научная база для дальнейших исследований: Полученные археологические и этнографические данные позволяют расширить знания о сако-уйсуньском периоде и культуре казахов XIX–XX веков. Это способствует разработке новых научных теорий о социальной структуре, хозяйстве, верованиях и военном деле древних обществ региона Жетысу, с возможностью их сравнительного анализа с культурами соседних территорий. 2. Образование и просвещение:итоги исследований могут быть включены в программы вузов, использованы для подготовки учебных пособий, а также для проведения лекций и образовательных мероприятий для школьников, студентов и местных жителей, способствуя популяризации исторического и культурного наследия Казахстана. 3. Музеефикация и сохранение культурного наследия: полученные артефакты и данные могут быть использованы для создания музейных экспозиций, что поможет повысить туристический интерес и обеспечить долговременную сохранность объектов культурного наследия. 4. Охрана и популяризация памятников: исследования однозначно положительно влияют на сохранность историко-культурных объектов, а также могут быть использованы при разработке рекомендаций для компетентных госорганов по защите и сохранению археологических памятников от антропогенных и природных угроз.

Field of application (in Kazakh) : Шұбарат және Молала ескерткіштеріндегі 2024 жылғы зерттеу нәтижелері кең қолданысқа ие бола алады: 1. Одан әрі зерттеу үшін ғылыми база: алынған археологиялық және этнографиялық деректер XIX-XX ғасырлардағы сақ–үйсін кезеңі мен қазақ мәдениеті туралы білімді кеңейтуге мүмкіндік береді. Бұл Жетісу өңірінің ежелгі қоғамдарының әлеуметтік құрылымы, экономикасы, нанымдары мен әскери ісі туралы жаңа ғылыми теорияларды әзірлеуге, оларды көрші аумақтардың мәдениеттерімен салыстырмалы талдау мүмкіндігімен ықпал етеді. 2. Білім беру және ағарту: зерттеу қорытындылары жоғары оқу орындарының бағдарламаларына енгізілуі, оқу құралдарын дайындау үшін, сондай-ақ оқушыларға, студенттерге және жергілікті тұрғындарға арналған дәрістер мен білім беру іс-шараларын өткізу үшін пайдаланылуы, Қазақстанның тарихи және мәдени мұрасын танымал етуге ықпал етуі мүмкін. 3. Мұражайландыру және мәдени мұраны сақтау: алынған артефактілер мен деректерді мұражай экспозицияларын құру үшін пайдалануға болады, бұл туристік қызығушылықты арттыруға және мәдени мұра нысандарының ұзақ мерзімді сақталуын қамтамасыз етуге көмектеседі. 4. Ескерткіштерді қорғау және танымал ету: зерттеулер тарихи-мәдени объектілердің сақталуына біржақты оң әсер етеді, сондай-ақ археологиялық ескерткіштерді антропогендік және табиғи қауіптерден қорғау және сақтау бойынша құзыретті мемлекеттік органдар үшін ұсынымдар әзірлеу кезінде пайдаланылуы мүмкін.