The object of research, development or design (in Russian) : Объекты – пораженные клубни картофеля и плоды томатов в условиях производственных хранилищ, вегетативные органы растений.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны – өндірістік жағдайындағы сақтауда зақымдалған картоп түйнектері мен қызанақ жемістері; сонымен қатар картоптың вегетативті мүшелері пайдаланылды.

Aim of work (in Russian) : Основной целью реализации проекта является разработка экспресс тест-системы для выявления возбудителя альтернариоза в растениеводческой продукции.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның негізгі мақсаты өсімдік шаруашылығы өндірісінде альтернариоз қоздырғышын детекциялау үшін жылдам тест-жүйесін жасау болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Методы – выделение грибных возбудителей из пораженных органов растений, определение фитопатогенной активности штаммов микроорганизмов, хранение микроорганизмов замораживанием при низких температурах, выделение ДНК из фитопатогенных грибов и генотипирование ITS (Internal transcribed spacer) - региона, очистка ПЦР (полимеразная цепная реакция) - продуктов (дефосфорилирование), определение прямой нуклеотидной последовательности, очистка реакционной смеси от не связавшихся компонентов.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері – зақымданған өсімдік мүшелерінен саңырауқұлақ қоздырғыштарын оқшаулау, фитопатогенді микроағзалар штаммдарының белсенділігін анықтау, төмен температурада мұздату арқылы микроағзаларды ұзақ уақыт аралығында сақтау, фитопатогенді саңырауқұлақтардан ДНҚ оқшаулау және ITS аймағын генотиптеу, ПТР өнімін тазарту, тікелей нуклеотидтер тізбегін анықтау, реакциялық қоспаны байланыспаған компоненттерден тазарту.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведена молекулярно-генетическая идентификация 19 образцов, выделенных из картофеля и томатов, собранных в 2019 году. Из исследованных образцов 4 образца были идентифицированы как Alternaria alternata. 9 изолятов были идентифицированы, как грибы, принадлежащие роду Alternaria, которые составили коллекцию активных штаммов возбудителей альтернариоза для разработки ПЦР тест системы. Создана криоколлекция 94 образцов из 13 видов возбудителей болезней картофеля и томата. Подобран и оптимизирован протокол для выделения ДНК возбудителя напрямую из пораженных листьев. Данный протокол является экспресс-методом, не требующий стадию выделения и культивирования фитопатогена. Установили, что наиболее агрессивными были изоляты №4 и №10, где динамика развития болезни на 21-ые сутки на растениях томата составила 561,75 и 505,2 соответственно. На всхожесть семян томата и интенсивный рост проростков отрицательно влияла культуральная жидкость изолята №4 гриба Alternaria alternata, которая выражалась в снижении всхожести семян до 41% и энергии прорастания составило 127,1. Созданы положительные контроли для разрабатываемой ПЦР тест-системы. Образцы, которые были идентифицированы на основе определения прямой нуклеотидной последовательности фрагмента ITS-региона как Alternaria alternatа использовали для создания положительных контролей для разрабатываемой ПЦР-тест-системы.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2019 жылы жиналған картоп пен қызанақтан оқшауланған 19 сынаманың молекулалық-генетикалық сәйкестендірілуі жүргізілді. Зерттелген үлгілердің ішінен 4 үлгі Alternaria alternata ретінде анықталды. ПТР тест жүйесін құру үшін Alternaria тұқымдасына жататын 9 изолят анықталып, картоп пен қызанақ альтернариозының қоздырғыштары болып табылатын белсенді штаммдар жиынтығын құрды. Картоп пен қызанақ ауруларының қоздырғыштары 94 сынамадан тұратын 13 түріне крио-коллекциясы жасалды. ПТР шарттары таңдалып, оңтайландырылды. Патогенді ДНҚ-ны картоптың немесе қызанақтың зардап шеккен жапырақтарынан тікелей оқшаулау үшін әдіс таңдалып, оңтайландырылды. Бұл фитопатогендерді оқшаулау мен өсіруді қажет етпейтін экспресс әдіс болып табылады. Зерттеулер нәтижесінде №4 және №10 изоляттар жоғары агрессивтілікпен сипатталды, 21 күндік бақылау негізінде аурудың даму динамикасы нәтижесінде №4 және №10 изоляттар үшін сәйкесінше 561,75 және 505,2 құрды. Алынған мәліметтерге сәйкес, қызанақ тұқымдарының өнуі мен қарқынды өсуіне №4 Alternaria alternata изолятының культуралық сұйықтығы теріс әсер етті, бұл тұқым өнгіштігінің 41% -ға дейін және өну энергиясының 127,1 деңгейіне төмендетті. ITS аймағының фрагментінің тікелей нуклеотидтер тізбегін анықтау негізінде Alternaria alternata ретінде анықталған үлгілер ПТР тест жүйесіне оң бақылау жасау үшін пайдаланылды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Положительный эффект разработки и внедрения диагностического ПЦР тест-системы заключается в снижении числа случаев развития альтернариоза при ранней диагностики.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : ПТР диагностикалық тест-жүйесін жасау мен енгізудің оң әсері ерте диагноз кезінде альтернариа түрлерінің дамуын азайту болып табылады.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілмеген

Efficiency (in Russian) : В отечественной практике в области сельского хозяйства, в основном, применяются диагностические системы, основанные на микробиологических и иммуноферментных методах анализа. Разработанная диагностическая ПЦР тест-система позволит повысить урожайность культур, возделываемых сельхозпроизводителями и сформировать отечественный рынок качественным и оздоровленным семенным материалом.

Efficiency (in Kazakh) : Отандық ауыл шаруашылығында, көбінесе микробиологиялық және ферменттік-иммундық әдістерге негізделген диагностикалық тест-жүйелері қолданылады. ПТР диагностикалық тест-жүйесі ауыл шаруашылық культураларының өнімділігін арттырады және ішкі нарыққа жоғары сапалы және пайдалы тұқымдық материалмен қамтамасыз етеді.

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы