The object of research, development or design (in Russian) : Сорта и гибриды картофеля с окрашенной мякотью

The object of research, development or design (in Kazakh) : Түрлі-түсті картоптың сорттары мен будандары

Aim of work (in Russian) : Провести экологическое сортоиспытание селекционного материала картофеля с окрашенной мякотью, разработать биологизированную систему его защиты и рекомендовать для возделывания в условиях Северного Казахстана перспективные образцы картофеля, устойчивые к основным фитопатогенам, обладающие высокими вкусовыми свойствами, антиоксидантной активностью, продуктивностью и лежкоспособностью.

Aim of work (in Kazakh) : Түсті-түсті картоптың селекциялық материалына экологиялық сорт сынамасын жүргізу, оны қорғаудың биологиялық жүйесін жасау және негізгі фитопатогендерге төзімді, жоғары дәмдік, белсенді антиоксиданттық қасиеттері бар өнімділігі мен сақталуы жақсы Солтүстік Қазақстан жағдайында өсіруге перспективті картоп үлгілерін ұсыну.

Методы исследования (на русском) : Методы проведения исследований: полевые, биотехнологические, иммунологические, молекулярно-биологические, молекулярно-генетические, лабораторные, агрохимические.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері: далалық, биотехнологиялық, иммунологиялық, молекулярлық-биологиялық, молекулярлық-генетикалық, зертханалық, агрохимиялық.

Obtained results and novelty (in Russian) : В соответствии с утвержденным календарным планом проведено сортоиспытание отечественного и зарубежного сортообразцов картофеля с окрашенной мякотью в картофелеводческом хозяйстве Костанайской области КХ «Терра». Изучены следующие хозяйственно-полезные признаки 12 отечественных и зарубежных сортов и гибридов картофеля, выращиваемых в коллекции КАТИУ им. С. Сейфуллина: фено- и морфологическая оценка, характеристика урожайности, лежкоспособности, столово-кулинарные свойства, биохимический состав, антиоксидантная активность; осуществлен поиск молекулярных маркеров генов устойчивости к XВК и YВК; изучена устойчивости образцов к фитопатогенным микроорганизмам (Phytophtora infestans, Alternaria solani, Fusarium spp.); тестирование методами ИФА, ИХА и ОТ-ПЦР; отбор и размножение безвирусных клонов in vitro. Новизна: успешное адаптация и внедрение в производство генотипов цветного картофеля в суровых климатических условиях Северного Казахстана; отбор сортообразцов с окрашенной мякотью с высокой лежкоспособностью и антиоксидантной активностью, а также вирусоустойчивых сортов (к PVY и PVX).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Күнтізбелік жоспарға сәйкес Қостанай облысындағы «Терра» шаруа қожалығының картоп шаруашылығында отандық және шетелдік түрлі-түсті картоптың сорт үлгілеріне сортсынау жүргізілді. С.Сейфуллина атындағы ҚазАТЗУ коллекциясында өсірілген картоптың 12 отандық және шетелдік сорттары мен будандарының келесі экономикалық пайдалы қасиеттері зерттелді: фено- және морфологиялық белгілерін, өнімділікпен сақталуын, асханалық-аспаздық қасиеттері, биохимиялық құрамы және антиоксиданттық белсенділігі; X, Y вирустарына төзімділік гендерінің ДНҚ маркерлерін анықталды; картоп сорттары мен будандарының фитопатогенді микроорганизмдерге (Phytophtora infestans, Alternaria solani, Fusarium spp.) төзімділігі сыналды; фитопатогендерді генотиптеу, ИХТ және КТ-ПТР әдістерімен тестілеу жүргізілді; in vitro-да вируссыз клондар іріктелінді. Жаңалығы: Солтүстік Қазақстанның қатал климаттық жағдайында түрлі-түсті картоп генотиптерін бейімдеу; сақтау сапасы және антиоксиданттық белсенділігі жоғары түрлі-түсті сорттарды таңдау, сондай-ақ вирусқа төзімді сорттар (PVY және PVX) өндіріске енгізу.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : К основным критериям и технологическим/экономическим показателям относятся: устойчивость селекционного материала картофеля к основным вирусам; урожайность (количество клубней на единицу площади и их масса), содержание антиоксидантов (полезные соединения, такие как антоцианы, флавоноиды, фенольные соединения, витамин С и др.); влияющих на здоровье потребителей содержание крахмала (процентное соотношение крахмала в клубнях и содержание сухого вещества, что влияет на пищевую ценность и технологические свойства).

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі технологиялық және экономикалық көрсеткіштерге мыналар жатады: селекциялық материалдардың фитопатогендерге төзімділігі: фитофторозға, вирустар, нематодаларға; өнімділігі (аудан бірлігіндегі түйнектер саны және олардың салмағы), антиоксиданттық құрамы (антоцианиндер, флавоноидтар, фенолды қосылыстар, С витамині және т.б. сияқты пайдалы қосылыстар); крахмал мөлшері (қоректік құндылығы мен технологиялық қасиеттеріне әсер ететін түйнектердегі крахмалдың пайызы және құрғақ заттардың мөлшері).

Level of implementation (in Russian) : Степень внедрения высокая, охарактеризованные перспективные отечественные и зарубежные сорта и гибриды картофеля с окрашенной мякотью по вирусо-, фузариозо-, альтернариозо- фитофторозоустойчивости, обладающие высокими вкусовыми свойствами, антиоксидантной активностью, продуктивностью и лежкоспособностью будут внедрены в селекционную практику.

Level of implementation (in Kazakh) : Орындалу дәрежесі жоғары, картоптың вирусқа, фузариозға, альтернариозға және фитофторозға төзімділігі және асханалық-аспаздық қасиеттері, антиоксиданттық белсенділігі, өнімділік пен сақталуы жоғары перспективті түрлі-түсті картоптың отандық және шетелдік сорттар мен гибридтер сипатталып, селекциялық практикаға енгізіледі.

Efficiency (in Russian) : Эффективность будет проявляться в снижении химической нагрузки и повышении экологической безопасности, а также послужит стимулом для развития отечественного органического земледелия.

Efficiency (in Kazakh) : Жұмыстың тиімділігі отандық органикалық егіншілікті дамытуға түрткі болуымен қатар, химиялық жүктемені төмендетуге және экологиялық қауіпсіздіктерді арттырумен көрінеді.

Field of application (in Russian) : Селекционные программы по картофелю

Field of application (in Kazakh) : Картоп өсіру бойынша селекциялық бағдарламалар