The object of research, development or design (in Russian) : Атмоcферное электрическое поле, вариации космических лучей, атмосферная проводимость.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Атмосфералық электр өрісі, ғарыштық сәулелердің вариациялары, атмосфералық өткізгіштік.

Aim of work (in Russian) : Развитие информационного обеспечения для анализа данных мониторинга космо- и геофизических полей и проведение исследования их воздействия на атмосферные электрические явления.

Aim of work (in Kazakh) : Ғарыш және геофизикалық өрістер мониторингінің деректерін талдау үшін ақпараттық қамтамасыз етуді дамыту және олардың атмосфералық электр құбылыстарына әсерін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Комплексный мониторинг ключевых космофизических и геофизических параметров, характеризующих динамику системы «Солнце-Земля» под воздействием внутренних и внешних источников возмущений. Исполнители проекта имеют оборудование по измерению электрических полей, соответствующее мировым стандартам. При обработке экспериментальной информации применяются статистические методы: математическая фильтрация сигнала, спектральный анализ, метод комплексной демодуляции и другие. В грозовых условиях осуществляется мониторинг квазистатического электрического поля и его высокочастотной составляющей, регистрирующий возвратный молниевой удар (return stroke).

Методы исследования (на казахском) : Ішкі және сыртқы бұзылу көздерінің әсерінен Күн-Жер жүйесінің динамикасын сипаттайтын негізгі космофизикалық және геофизикалық параметрлерді кешенді бақылау. Жобаны жүзеге асырушылардың халықаралық стандарттарға сәйкес келетін электр өрістерін өлшеуге арналған жабдықтары бар. Эксперименттік ақпаратты өңдеу кезінде статистикалық әдістер қолданылады: математикалық сигналдарды фильтрлеу, спектрлік талдау, кешенді демодуляция әдісі және т.б. Найзағай жағдайында квазистатикалық электр өрісі және оның жоғары жиілікті құрамдас бөлігі бақыланады, кері инсульт тіркеледі.

Obtained results and novelty (in Russian) : Была получена обширная информационная система сбора, первичной обработки, анализа и визуализации всех регистрируемых космо- и геофизических параметров, включая атмосферную проводимость и метеопараметры. Проведена модификация установки для измерения атмосферной проводимости, в результате которой был разработан и изготовлен усилитель постоянного тока с высоким входным сопротивлением, учитывающий требования по помехоустойчивости. Установлена WH1080 метеостанция с беспроводными датчиками для непрерывных измерений метеопараметров на Станции космических лучей 3340м. Создана программа регистрации, предназначенная для записи, визуализации и обработки аналоговых сигналов, полученных с помощью модулей АЦП для электрического поля и атмосферной проводимости. Разработаны программы для передачи данных на сервер через интернет и отображения информации регистрируемых параметров космо- и геофизических параметров на сайте. Барометрический коэффициент для медленных нейтронов отражает зависимость интенсивности нейтронного потока от изменений атмосферного давления. На высокогорной станции космических лучей, расположенной на высоте 3340 метров в 40 км от Алматы, необходимо учитывать жесткость геомагнитного обрезания для данной местности. Используя данные жесткости геомагнитного обрезания, был рассчитан барометрический коэффициент, который составил в 2024 году -0,007483. Для корректировки и верификации полученных данных в качестве опорной станции использовался нейтронный монитор в Риме.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Барлық тіркелген ғарыштық және геофизикалық параметрлерді, соның ішінде атмосфералық өткізгіштік пен метеорологиялық параметрлерді жинау, алғашқы өңдеу, талдау және визуализациялау үшін кең ақпараттық жүйе алынды. Атмосфералық өткізгіштікті өлшеуге арналған қондырғының модификациясы жүргізілді, нәтижесінде шуға төзімділікке қойылатын талаптарды ескере отырып, жоғары кіріс кедергісі бар тұрақты ток күшейткіші әзірленді және шығарылды. 3340 м ғарыштық сәулелік станцияда метеорологиялық параметрлерді үздіксіз өлшеу үшін сымсыз сенсорлары бар WH1080 метеостанциясы орнатылды. Электр өрісі мен атмосфералық өткізгіштік үшін ADC модульдері арқылы алынған аналогтық сигналдарды жазу, визуализациялау және өңдеу үшін жазу бағдарламасы жасалды. Интернет арқылы серверге деректерді беру және веб-сайтта ғарыштық және геофизикалық параметрлердің жазылған параметрлері туралы ақпаратты көрсету үшін бағдарламалар әзірленді. Баяу нейтрондар үшін барометрлік коэффициент нейтрондар ағынының қарқындылығының атмосфералық қысымның өзгеруіне тәуелділігін көрсетеді. Алматыдан 3340 метр 40 км биіктікте орналасқан биік таулы ғарыштық сәуле станциясында берілген аумақ үшін геомагниттік кесудің қаттылығын ескеру қажет. Геомагниттік шектік қаттылық деректерін пайдалана отырып, барометрлік коэффициент есептелді, ол 2024 жылы -0,007483 болды. Алынған мәліметтерді түзету және тексеру үшін анықтамалық станция ретінде Римдегі нейтрондық монитор пайдаланылды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Создана обширная информационная система для сбора, обработки, анализа и визуализации всех регистрируемых космо- и геофизических параметров, включая атмосферную проводимость и метеопараметры. Разработано программное обеспечение для регистрации, обработки и передачи данных на сервер с возможностью отображения информации на сайте.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Барлық тіркелген ғарыштық және геофизикалық параметрлерді, соның ішінде атмосфералық өткізгіштік пен метеорологиялық параметрлерді жинау, өңдеу, талдау және визуализациялау үшін кең ақпараттық жүйе құрылды. Сайтта ақпаратты көрсету мүмкіндігі бар деректерді жазу, өңдеу және серверге жіберу үшін бағдарламалық қамтамасыз ету әзірленді.

Level of implementation (in Russian) : На данном этапе реализации проекта (первый год) внедрение не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Жобаның осы кезеңінде (бірінші жылы) іске асыру қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : Результаты, полученные в рамках данного проекта, будут способствовать развитию системы научных исследований, решению актуальных проблем развития систем мониторинга воздействия космической погоды и различных природных процессов (грозовая и сейсмическая активность) на окружающую среду. Проведение исследования воздействия космо- и геофизических полей на атмосферные электрические явления повысит безопасность населения и инфраструктуры. Это позволит снизить риски, связанные с пожароопасностью и выведением из строя систем электронного обеспечения, воздействием на авиацию, а также совершенствованием методов их контроля.

Efficiency (in Kazakh) : Осы жобаны іске асыру шеңберінде алынған нәтижелер ғарыштық ауа райының және әртүрлі табиғи процестердің (найзағай мен сейсмикалық белсенділік) қоршаған ортаға әсерін бақылау жүйесін әзірлеудегі өзекті мәселелерді шешуге, ғылыми зерттеулер жүйесін дамытуға ықпал етеді. Ғарыштық және геофизикалық өрістердің атмосфералық электрлік құбылыстарға әсері бойынша зерттеулер жүргізу халық пен инфрақұрылымның қауіпсіздігін арттырады. Бұл өрт қаупімен және электрондық қолдау жүйелерінің істен шығуымен байланысты тәуекелдерді, авиацияға әсерін азайтуға, сондай-ақ оларды бақылау әдістерін жетілдіруге мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Геофизика, метеорология, физика солнечно-земных связей, сейсмология.

Field of application (in Kazakh) : Геофизика, метеорология, Күн-Жер байланыстары физикасы, сейсмология.