The object of research, development or design (in Russian) : Объекты окружающей среды Кызылординской области

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қызылорда облысының қоршаған орта объектілері

Aim of work (in Russian) : Комплексная оценка влияния предприятий уранодобывающей отрасли на экологию и население Кызылординской области. Для этой цели будут исследованы объекты окружающей среды Кызылординской области с использованием методического комплекса, развитого в ИЯФ МЭ РК.

Aim of work (in Kazakh) : Уран өндіру саласы кәсіпорындарының Қызылорда облысының экологиясы мен халқына әсерін кешенді бағалау. Осы мақсатта ҚР ЭМ ЯФИ-де дамыған әдістемелік кешенді пайдалана отырып, Қызылорда облысының қоршаған орта объектілері зерттелетін болады.

Методы исследования (на русском) : Определение содержаний химических элементов и радионуклидов в образцах питьевой и поливной воды и почвы будет проводиться с использованием методов: гамма-спектрометрии, альфа-спектрометрии, масс-спектрометрического анализа с индуктивно-связанной плазмой и рентгенофлуоресцентного анализа.

Методы исследования (на казахском) : Ауыз су және суару суы мен топырақ үлгілеріндегі химиялық элементтер мен радионуклидтердің құрамын анықтау мынадай әдістерді пайдалана отырып жүргізілетін болады: гамма-спектрометрия, альфа-спектрометрия, индуктивті байланысқан плазмамен масс-спектрометриялық талдау және рентгенфлуоресценттік талдау.

Obtained results and novelty (in Russian) : Для целей и задач проекта адаптированы методы индуктивно-связанной плазмой масс-спектрометрии (ИСП МС), атомно-эмиссионной спектрометрии (АЭС) и рентген-флуоресцентного анализа (РФА). Для методов ИСП МС и РФА рассчитаны пределы обнаружения химических элементов при анализе проб воды и почвы. Для РФА экспериментально определены условия проведения анализа почвы. Проведена адаптация методов радионуклидного анализа для определения гамма- и альфа-излучающих радионуклидов в пробах воды и почвы. С использованием Map Info Professional 17.0 создана картографическая основа местности расположения уранодобывающих рудников в Шиелийском и Жанакорганском районах Кызылординской области, включая с. Шиели на севере и песчаный массив Кызылкум на западе и юге. Территорию пересекает река Сырдарья. На карту нанесены месторождения, прилегающие территории и точки отбора проб воды и почвы. С 30 сентября по 2 октября 2024 г. в запланированных точках проведен отбор 66 проб почвы и 44 проб воды. Во время отбора проб фиксировались GPS-координаты и проводилось фотодокументирование. Все пробы доставлены в ИЯФ для анализа.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаның мақсаттары мен міндеттері үшін индуктивті байланысқан плазмамен масс-спектрометрия (ИСП МС), атомдық-эмиссиялық спектрометрия (АЭС) және рентген-флуоресцентті талдау (РФА) әдістері бейімделді. ИСП МС және РФА әдістері үшін су мен топырақ сынамаларын талдау кезінде химиялық элементтерді анықтау шектері есептелді. РФА үшін топырақты талдау шарттары эксперименттік жолмен анықталды. Жобада радионуклидтік талдау әдістері су мен топырақтағы гамма- және альфа-сәуле шығаратын радионуклидтерді анықтауға бейімделді. Map Info Professional 17.0 бағдарламасы арқылы Қызылорда облысының Шиелі және Жаңақорған аудандарындағы уран өндіруші кеніштердің орналасқан картографиялық негізі жасалды. Бұл аймаққа солтүстікте Шиелі ауылы, батыста және оңтүстікте Қызылқұм құмды массиві кіреді, ал орталық арқылы Сырдария өзені өтеді. Картада кен орындары, іргелес аумақтар және су мен топырақ сынамалары алынған нүктелер көрсетілген. 2024 жылдың 30 қыркүйегі мен 2 қазаны аралығында жоспарланған нүктелерде 66 топырақ пен 44 су сынамасы алынды. Сынамалар алуда GPS-координаттар тіркеліп, фотодокументтер жүргізілді. Барлық сынамалар ИЯФ-ге талдауға жіберілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Проведена адаптация для целей и задач проекта методов элементного и радионуклидного анализа для целей и задач проекта. Эти методы в рамках выполнения проекта будут использованы для получения данных об элементном и радионуклидном составах проб почвы, питьевой и поливной воды. В период с 30 сентября по 02 октября 2024 г. проведены работы по отбору проб почвы и воды в запланированных точках исследования. Всего было отобрано 66 почвы и 44 пробы воды. Пробы были доставлены в аналитическую лабораторию ИЯФ. С помощью геоинформационных технологий на базе специализированного программного обеспечения Map Info Professional 17.0 создана картографическая основа исследуемой местности. На картографическую основу нанесены горные отводы рудников, прилегающие территории, а также выбранные места отбора проб воды и почвы.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның мақсаттары мен міндеттері үшін элементтік және радионуклидтік талдау әдістері бейімделу жүргізілді. Бұл әдістер жобаны орындау шеңберінде топырақ, ауыз су және суару су сынамаларының элементтік және радионуклидтік құрамдары туралы деректерді алу үшін пайдаланылатын болады. 2024 жылдың 30 қыркүйегі мен 02 қазаны аралығында жоспарланған зерттеу нүктелерінде топырақ пен су сынамаларын алу жұмыстары жүргізілді. Барлығы 66 топырақ пен 44 су сынамасы алынды. Сынамалар ЯФИ аналитикалық зертханасына жеткізілді. Геоақпараттық технологиялардың көмегімен Map Info professional 17.0 мамандандырылған бағдарламалық қамтамасыз ету негізінде зерттелетін жердің картографиялық негізі құрылды. Картографиялық негізде кеніштердің тау-кен бұрмалары, іргелес аумақтар, сондай-ақ су мен топырақ сынамаларын іріктеу орындары таңдалды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Задачи проекта МНВО РК АР23485997 «Комплексная оценка влияния предприятий уранодобывающей отрасли на экологию и население Кызылординской области» на 2024 год полностью выполнены в соответствии с календарным планом. В рамках проекта в выбранных местах отобраны пробы почвы, питьевой и поливной воды. Пробы доставлены в ИЯФ для проведения аналитических исследований.

Efficiency (in Kazakh) : ҚР ҒЖБМ AR23485997 «Уран өндіру өнеркәсібі кәсіпорындарының Қызылорда облысының қоршаған ортаға және халыққа әсерін кешенді бағалау» жобасының 2024 жылға арналған міндеттері күнтізбелік жоспарға сәйкес толығымен орындалды. Жоба аясында таңдалған жерлерден топырақ, ауыз су және суару суларының үлгілері алынды. Үлгілер аналитикалық зерттеулер үшін ЯФИ-ге жеткізілді.

Field of application (in Russian) : Разработанный комплекс ядерно-физических методов может быть использован для оценки качества объектов окружающей среды в разных регионах Казахстана, особенно в местах добычи и переработки урана. Целевыми потребителями получаемых с использованием комплекса результатов могут быть РГП «Казгидромет» РК, природоохранные организации, местные органы власти и правительство Республики Казахстан.

Field of application (in Kazakh) : Ядролық-физикалық әдістердің әзірленген кешені Қазақстанның әртүрлі өңірлеріндегі, әсіресе уран өндіру және қайта өңдеу орындарындағы қоршаған орта объектілерінің сапасын бағалау үшін пайдаланылуы мүмкін. Кешенді пайдалана отырып алынатын нәтижелердің нысаналы тұтынушылары ҚР "Қазгидромет" РМК, табиғат қорғау ұйымдары, жергілікті билік органдары және Қазақстан Республикасының Үкіметі бола алады.