The object of research, development or design (in Russian) : Коллекция, состоящая из 276 зарубежных и отечественных образцов двурядного ярового ячменя

The object of research, development or design (in Kazakh) : Екі қатарлы жаздық арпаның 276 шетелдік және отандық үлгілерінен тұратын коллекция

Aim of work (in Russian) : Поиск и генетическое картирование новых локусов количественных признаков, связанных с устойчивостью ячменя к сетчатой пятнистости и ринхоспориозу.

Aim of work (in Kazakh) : Арпаның тролы дақ пен ринхоспориозға төзімділігімен байланысты жаңа сандық белгі локустарды іздеу және генетикалық карталау.

Методы исследования (на русском) : Оценка устойчивости ячменя к сетчатой пятнистости и ринхоспориозу на естественном и искусственном инфекционных фонах, выделение ДНК, SNP генотипирование по технологии Illumina, полногеномный анализ ассоциаций (ПГАА), маркер-опосредованная селекция. В работе использованы статистические прикладные программы IBM SPSS Statistics 22, GenAlEx, GAPIT, TASSEL, R statistical platform, MapChart и др.

Методы исследования (на казахском) : Табиғи және жасанды инфекциялық жағдайда арпаның торлы дақ пен ринхоспориозға төзімділігін бағалау, ДНҚ бөлу, Illumina технологиясын қолданып SNP генотиптеу, ассоциацияларды толық геномдық талдау (АТГТ), маркер-жанама селекциясы. Жұмыста IBM SPSS Statistics 22, GenAlEx, GAPIT, TASSEL, R статистикалық платформасы, MapChart және т.б. статистикалық қолданбалы бағдарламалар пайдаланылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Коллекция ячменя изучена на устойчивость к сетчатой пятнистости и ринхоспориозу на стадиях проростков и взрослого растения. Образцы оценены по устойчивости к расам 100 и 500 сетчатой пятнистости на ювенильной стадии: для расы 100 выявлены иммунные и устойчивые типы, для расы 500 – устойчивые, среднеустойчивые и восприимчивые образцы. На стадии взрослого растения выявлено пять типов реакции на сетчатую пятнистость и три на ринхоспориоз. Генотипирование коллекции на SNP-чипе Illumina выявило 31834 полиморфных SNP-маркера, позволив обнаружить генетическую структуризацию. Образцы объединились в 2 кластера согласно их географическому происхождению: кластер-1 включал 66,7% образцов (большинство из из США), в том числе половина европейских и 1/3 образцов из Казахстана. Кластер включал оставшиеся 2/3 образцов из Казахстана, половину европейских, а также все африканские и ближневосточные образцы. Было выявлено генетическое родство европейских и казахстанских образцов в коллекции ячменя, а также относительно большое генетическое расстояние между образцами из США и Африки. Выделена ДНК из 81 образца ячменя казахстанской селекции в трехкратной повторности, проведена оптимизация ПЦР для 12 SSR маркеров и генотипирование по маркерам HVLEU и Bmac181, ассоциированным с устойчивостью к сетчатой пятнистости. В результате ПГАА было выявлено 7 локусов количественных признаков (ЛКП), связанных с устойчивостью к сетчатой пятнистости, и 6 ЛКП – к ринхоспориозу. Работа будет продолжена.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Арпа коллекциясы өскін және ересек өсімдік кезеңдерінде торлы дақ пен ринхоспориозға төзімділігі зерттелді. Үлгілердің ювенильді сатысында торлы дақтардың 100 және 500 расаға төзімділігі бағаланды: 100 раса үшін иммундық және төзімді типтер анықталды, ал 500 раса үшін төзімді, орташа төзімді және сезімтал үлгілер анықталды. Ересек өсімдік кезеңінде торлы даққа реакцияның бес түрі және ринхоспориумға үш түрі анықталды. Illumina SNP чипіндегі коллекцияны генотиптеу 31 834 полиморфты SNP маркерлерін анықтады және генетикалық құрылымды анықтауға мүмкіндік берді. Үлгілер географиялық шығу тегі бойынша 2 кластерге топтастырылды: 1-кластерге барлық үлгілердің 66,7%-ы кірді, олардың көпшілігі АҚШ-тан, соның ішінде еуропалықтардың жартысы және Қазақстаннан алынған үлгілердің 1/3 бөлігі. 2-кластерге Қазақстаннан алынған сынамалардың қалған 2/3 бөлігі, еуропалықтардың жартысы, сонымен қатар Африка мен Таяу Шығыстың барлық үлгілері кірді. Арпа коллекциясындағы еуропалық және қазақстандық үлгілер арасындағы генетикалық байланыс, сондай-ақ АҚШ пен Африкадан алынған үлгілер арасындағы салыстырмалы үлкен генетикалық қашықтық анықталды. ДНҚ қазақстандық селекцияның 81 арпа үлгісінен үш қайталанымда бөлінді, ПТР 12 SSR маркерлері үшін оңтайландырылды және торлы даққа төзімділікпен байланысты HVLEU және Bmac181 маркерлері арқылы генотиптелді. АТГТ нәтижесінде торлы даққа төзімділікке байланысты 7 сандық белгі локустары (QTL) және ринхоспориозға 6 QTL анықталды. Жұмыс жалғасады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Полученные результаты могут быть применены для быстрого выявления образцов ярового ячменя. устойчивых к сетчатой пятнистости и ринхоспориозу в различных коллекциях, а также для создания новых сортов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алынған нәтижелерді әртүрлі коллекциялардағы торлы дақ пен ринхоспориозға төзімді жаздық арпа үлгілерін жылдам анықтауға, сонымен қатар жаңа сорттар жасауға пайдалануға болады.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілмеді.

Efficiency (in Russian) : Выделены сорта и линии двурядного ярового ячменя. обладающие высокой устойчивостью к ринхоспориозу и сетчатой пятнистости на ювенильной и взрослой стадиях развития растения. Обнаружены новые генетические локусы, ассоциированные с устойчивостью ячменя к ринхоспориозу и сетчатой пятнистости.

Efficiency (in Kazakh) : Екі қатарлы жаздық арпаның өсімдік дамуының ювенильді және ересек кезеңдерінде ринхоспориозға және торлы даққа төзімділігі жоғары сорттары мен линиялары анықталды. Арпаның ринхоспориозға және торлы даққа төзімділігімен байланысты жаңа генетикалық локустар ашылды.

Field of application (in Russian) : Фитопатология, генетика, геномика и селекция ячменя.

Field of application (in Kazakh) : Фитопатология, генетика, геномика және арпа селекциясы.