The object of research, development or design (in Russian) : Дикорастущие виды рода Allium, произрастающие на территории южного и юго-восточного Казахстана.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстан аумағында өсетін Allium туысының жабайы түрлері.

Aim of work (in Russian) : Изучить генетическое разнообразие дикорастущих видов рода Allium, произрастающих на территории южного и юго-восточного Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстан аумағында өсетін Allium туысының жабайы түрлерінің генетикалық алуантүрлілігін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Сбор популяций, определение видовой принадлежности, выделение ДНК, полимеразная цепная реакция (ПЦР), электрофорез, определение нуклеотидных последовательностей с использованием ДНК-анализатора, полногеномное секвенирование нуклеотидных последовательностей хлоропластного генома с помощью технологии нового поколения. В работе использованы статистические прикладные программы BioEdit, MEGA, GenAlEx и др.

Методы исследования (на казахском) : Популяцияларды жинау, өсімдік түрлерін анықтау, ДНҚ бөлу, полимеразды тізбекті реакция (ПТР), электрофорез, ДНҚ -анализаторын қолдану арқылы нуклеотидтер тізбегін анықтау, жаңа буын технологиясы негізінде хлоропластты геномдардың нуклеотидтер тізбегін толық геномдық секвенирлеу. Жұмыста BioEdit, MEGA GenAlEx және т.б. статистикалық қолданбалы бағдарламалары пайдаланылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Начато осуществление сбора растений популяций дикорастущих видов лука и пополнение коллекции ДНК, собранных на территории южного и юго-восточного Казахстана. В 2024 году были собраны популяции видов Allium montanostepposum N. Friesen & Seregin (Лук горно-степной) – 2 популяции (23 образца), Allium galanthum Kar. & Kir. (Лук молочноцветный) – 1 популяция (11 образцов), Allium atrosanguineum Kar. & Kir. (Лук чёрно-красный) - 1 популяция (10 образцов), Allium korolkowii Regel (Лук Королькова) - 1 популяция (14 образцов), Allium oreoprasum Schrenk (Лук горный) - 1 популяция (11 образцов), Allium tianschanicum Rupr. (Лук тяньшанский) - 1 популяция (10 образцов). Всего было собрано 79 образцов дикорастущих луков, принадлежащих к 6 видам (7 популяций). Начата работа по экстракции и очистке ДНК дикорастущих луков. ДНК была выделена из 79 образцов, представляющих 7 популяций 6 видов Allium, произрастающих на территории южного и юго-восточного Казахстана. Начато определение структуры популяций и изучение внутри- и межвидового генетического разнообразия казахстанских видов дикорастущих луков. В 2024 году были изучены две популяции вида Allium montanostepposum по пяти SSR-маркерам (ACM004, ACM006, ACM013, ACM024, ACM031), два (ACM004 и ACM006) из которых показали полиморфизм для изученных популяций. Осуществлено определение нуклеотидных последовательностей ITS, matK и rbcL образцов видов A. atrosanguineum и A. korolkowii.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстан аумағында жабайы жуа түрлерінің популяциясы өсімдіктерін жинау және ДНҚ коллекциясын толықтыру басталды. 2024 жылы Allium montanostepposum N. Friesen & Seregin (таулы-дала жуасы) - 2 популяция (23 үлгі), Allium galanthum Kar. & Kir. (айғыржуа) - 1 популяция (11 үлгі), Allium atrosanguineum Kar. & Kir. (Қара-қызыл жуа) - 1 популяция (10 үлгі), Allium korolkowii Regel (Корольков жуасы) - 1 популяция (14 үлгі), Allium oreoprasum Schrenk (таужуа) - 1 популяция (11 үлгі), Allium tianschanicum Rupr. (тяньшан жуасы) түрлерінің популяциясы жиналды. Жабайы жуаның 6 түрінің (7 популяция) барлығы 79 үлгісі жиналды. Жабайы жуаның ДНҚ бөлу және тазарту жұмыстары басталды. Оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстанда өсетін 6 Allium түрінің 7 популяциясының 79 үлгісінен ДНҚ бөлінді. Жабайы жуаның қазақстандық түрлерінің популяциялық құрылымын және түр ішілік және аралық генетикалық алуантүрлілігін зерттеу басталды. 2024 жылы Allium montanostepposum түрінің екі популяциясы бес SSR маркерлері (ACM004, ACM006, ACM013, ACM024, ACM031) үшін зерттелді, олардың екеуі (ACM004 және ACM006) зерттелетін популяциялар үшін полиморфизмді көрсетті. ITS, matK және rbcL нуклеотидтер тізбегі A. atrosanguineum және A. korolkowii түрлерінің үлгілері үшін анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Коллекция 6 видов Allium – A. montanostepposum, A. galanthum, A. atrosanguineum, A. korolkowii, A. oreoprasum, A. tianschanicum, произрастающих в южном и юго-восточном Казахстане.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстанда өсетін Allium – A. montanostepposum, A. galanthum, A. atrosanguineum, A. korolkowii, A. oreoprasum, A. tianschanicum 6 түрінің коллекциясы.

Level of implementation (in Russian) : Отложенный. Нуклеотидные последовательности ITS, matK и rbcL будут депонированы в международную базу данных NCBI

Level of implementation (in Kazakh) : Кейінге қалдырылған. ITS, matK және rbcL нуклеотидтер тізбегі халықаралық NCBI деректер базасына сақталады.

Efficiency (in Russian) : Результаты исследований могут быть применимы для сохранения эндемичных и редких видов луков, в решении молекулярной таксономии рода и консенсуса между ботаническими и молекулярно-генетическими подходами.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері эндем және сирек кездесетін жуа түрлерін сақтауда, туыстың молекулалық таксономиясын шешуге және ботаникалық және молекулалық-генетикалық тәсілдер арасындағы консенсусқа қолданылуы мүмкін.

Field of application (in Russian) : Биология, генетика, геномика, молекулярная таксономия, селекция, биохимия.

Field of application (in Kazakh) : Биология, генетика, геномика, молекулалық таксономия, селекция, биохимия.