The object of research, development or design (in Russian) : Агрометеорологические условия, сельскохозяйственные культуры (зерновые, зернобобовые, масличные, кормовые культуры)

The object of research, development or design (in Kazakh) : Агрометеорологиялық жағдайлар, ауылшаруашылық дақылдары (дәнді, дәнді-бұршақты, майлы, жемшөп дақылдары)

Aim of work (in Russian) : Разработать рекомендации по адаптации и устойчивости сельскохозяйственных культур к изменению климата в различных почвенно-климатических зонах Северного Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Солтүстік Қазақстанның әртүрлі топырақ-климаттық аймақтарында ауыл шаруашылығы дақылдарының климаттың өзгеруіне бейімделуі және орнықтылығы жөнінде ұсынымдар әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : В процессе реализации проекта были использованы следующие методы исследования: - наблюдение за погодой, влажностью почвы и состоянием сельскохозяйственных культур; - обработка и анализ материала, полученного в результате наблюдений за ростом и развитием, биомассой и продуктивностью сельскохозяйственных культур. - статистическая обработка и анализ многолетних метеорологических данных и данных урожайности сельскохозяйственных культур; - графический анализ динамики изменения в течение вегетационного периода метеорологических показателей, запасов влаги в почве и биомассы растений. - расчетные методы оценки теплообеспеченности, влагообеспеченности и засушливости вегетационного периода; - динамическая модель прогноза урожайности сельскохозяйственных культур проф. А.Н. Полевого.

Методы исследования (на казахском) : Жобаны іске асыру барысында келесі зерттеу әдістері қолданылды: - ауа-райын, топырақтың ылғалдылығын және ауылшаруашылық дақылдарының жай-күйін бақылау; - ауылшаруашылық дақылдарының өсуі мен дамуын, биомассасы мен өнімділігін бақылау нәтижесінде алынған материалды өңдеу және талдау; - көпжылдық метеорологиялық деректерді және ауылшаруашылық дақылдарының өнімділік деректерін статистикалық өңдеу және талдау; - метеорологиялық көрсеткіштердің, топырақ ылғал қорының және өсімдіктер биомассасының вегетациялық кезең бойында өзгеру динамикасын графикалық талдау; - вегетациялық кезеңнің жылуқамтамасыздығын, ылғалқамтамасыздығын және қуаңшылдығын бағалаудың есептік әдістері; - проф. А.Н. Полевойдың ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігін болжаудың динамикалық моделі.

Obtained results and novelty (in Russian) : Анализированы метеорологические показатели на 4 МС Северного Казахстана: МС Смирново, Костанай Шортанды, Красноармейка. Погодные условия вегетационного периода были благоприятными. Анализирована изменение ЗПВ. На 3 МС были хорошие ЗПВ, на МС Красноармейка – удовлетворительные. Анализированы рост и развитие культур по фенологическим фазам на НПЦ ЗХ им. А.И. Бараева, СХОС «Заречное», Павлодарской СХОС и Северо-Казахстанской СХОС. Также анализирована динамика изменения биомассы и структура урожая культур. Оценено влияние агрометеорологических показателей на продолжительность вегетации и урожайность пшеницы, ячменя, гороха, чечевицы и льна. Установлены необходимые суммы эффектиных температур. Продолжительность вегетационного периода сокращается в жаркие годы, а в прохладные годы увеличивается. В прохладные годы увеличивается продолжительность периода развития генеративных органов. Продолжительность вегетационного периода сокращается при поздних сроках сева, а при ранних сроках сева увеличивается. Разработана расчетная схема на Excel для прогноза ЗПВ в почве. Прогноз выполняется в 3 этапа на основе фактических и прогнозных метеорологических данных. ЗПВ рассчитывается автоматически. Адаптирована динамическая модель А.Н. Полевого для прогноза средней областной урожайности пшеницы, подсолнечника, гороха и кукурузы на корм по 4 северным областям. Составлен прогноз температуры воздуха и осадков на 2030, 2040 и 2050 годы по 64 МС северных областей.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Солтүстік Қазақстанның 4 МС-да метеорологиялық көрсеткіштердің өзгеруі талданды: МС Смирново, Костанай, Шортанды, Красноармейка. Вегетациялық кезеңнің ауа-райы қолайлы болды. ӨЫҚ өзгеруі талданды. 3 МС ӨЫҚ жақсы болды, ал Красноармейкада - қанағаттанарлық. А.И. Бараев АШ ҒӨО, "Заречное" АШТС, Павлодар АШТС және Солтүстік-Қазақстан АШТС дақылдардың фенологиялық фазалары бойынша өсуі мен дамуы талданды. Сонымен қатар дақылдардың биомассасының өзгеру динамикасы және өнімдер құрылымы талданды. Агрометеорологиялық көрсеткіштердің бидайдың, арпаның, бұршақтың, жасымық пен зығырдың вегетация ұзақтығы мен өнімділігіне әсері бағаланды. Дақылдарға қажетті тиімді температуралар жинағы мәні анықталды. Дақылдардың вегетациялық кезеңінің ұзақтығы ыстық жылдары қысқарады, ал салқын жылдары ұзарады. Салқын жылы генеративті органдар даму кезеңі ұзарады. Вегетациялық кезеңнің ұзақтығы кеш себу кезінде қысқарады, ерте себу кезінде ұлғаяды. Топырақтағы ӨЫҚ болжау үшін Excel-де есептеу схемасы жасалды. Болжам нақты және болжамдық метеорологиялық деректер негізінде 3 кезеңде орындалады. ӨЫҚ автоматты түрде есептеледі. 4 солтүстік облыс бойынша бидайдың, күнбағыстың, бұршақ пен жемдік жүгерінің орташа облыстық өнімділігін болжау үшін А.Н. Полевойдың динамикалық моделі бейімделді. Солтүстік облыстардың 64 МС бойынша ауа температурасы мен жауын-шашынның 2030, 2040 және 2050 жылдарға болжамы жасалды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : 1. Разработана модель (расчетная схема на Excel) для расчета и прогноза запасов продуктивной влаги (ЗПВ) в почве. 2. Адаптирована (калибрована) динамическая модель проф. А.Н. Полевого для прогноза средней областной урожайности яровой пшеницы, подсолнечника, гороха и кукурузы на корм по 4 северным областям Казахстана. 3. Составлен прогноз вероятного изменения температуры воздуха и количества осадков на 2030, 2040 и 2050 годы по 64 МС Костанайской, Северо-Казахстанской, Акмолинской и Павлодарской областей.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 1. Топырақтағы өнімді ылғал қорларын (ӨЫҚ) есептеу және болжау үшін модель (Excel-де есептеу схемасы) жасалды. 2. Қазақстанның 4 солтүстік облысы бойынша жаздық бидайдың, күнбағыстың, бұршақ пен жемге арналған жүгерінің орташа облыстық өнімділігін болжау үшін проф. А.Н. Полевойдың динамикалық моделі бейімделді (калибровка жасалды). 3. Қостанай, Солтүстік-Қазақстан, Ақмола және Павлодар облыстарының 64 МС бойынша ауа температурасы мен жауын-шашын мөлшерінің 2030, 2040 және 2050 жылдарға ықтимал өзгеруінің болжамы жасалды.

Level of implementation (in Russian) : Во втором году исследования внедрение не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеудің екінші жылында енгізу қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : Разработанная Модель прогноза ЗПВ в почве, адаптированная для прогноза урожайности культур Модель А.Н. Полевого, а также прогнозные на 2030, 2040, и 2050 годы метеорологические данные могут быть использованы в НПЦ ЗХ им. А.И. Бараева, СХОС «Заречное» Костанайской области, Павлодарской СХОС и Северо-Казахстанской СХОС.

Efficiency (in Kazakh) : Дайындалған топырақтағы ӨЫҚ болжамы Моделі, дақылдардың өнімділігін болжаға бейімделген А.Н. Полевой Моделі, сондай-ақ 2030, 2040 және 2050 жылдарға арналған болжамдық метеорологиялық деректер А.И. Бараев АШ ҒӨО, "Заречное" АШТС, Павлодар АШТС және Солтүстік-Қазақстан АШТС-да қолданылуына болады.

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы