The object of research, development or design (in Russian) : Участки открытой разработки с наличием разрушенного откоса борта, где применяется буровзрывной метод разрушения горных пород

The object of research, development or design (in Kazakh) : Тау жыныстарын қопсытудың бұрғылау жару әдісі қолданылатын орнықты емес жағдау қиябеті бар ашық кен орындары

Aim of work (in Russian) : Исследование влияния буровзрывных работ на прибортовой массив, для обеспечения минимального влияния буровзрывных работ. Установление взаимосвязи между параметрами буровзрывных работ, горно-геологическими условиями и устойчивостью бортов карьера с учетом влияния волновых процессов от воздействия взрыва. Определить наиболее эффективные методы и способы взрывания горной массы, отвечающие требованиям промышленной безопасности, экологическим и экономическим требованиям.

Aim of work (in Kazakh) : Бұрғылау-жару жұмыстарының минималды әсерін қамтамасыз етіп, бұрғылау-жару жұмыстарының жағдаумаңайлық сілемге әсерін зерттеу. Жарылыс толқындарының әсерін ескере отырып, бұрғылау-жару жұмыстарының параметрлері, тау-кен-геологиялық жағдайлары мен карьер жағдауларының орнықтылығы арасындағы өзара байланысты орнату. Өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарына, экологиялық және экономикалық талаптарға жауап беретін тау-кен массасын жару үшін тиімді тәсілдер мен әдістерді анықтау.

Методы исследования (на русском) : Для решения поставленных задач необходим комплексный метод исследования, включающий анализ литературных источников по вопросам обеспечения устойчивости бортов карьера, оптимизации буровзрывных работ на участке. Немаловажным требованием и, соответственно, компонентом методологии исследования буровзрывных работ, является оценка и количественный анализ результатов буровзрывных работ. Применить ряд технологий, которые облегчат этот процесс: - сбор и анализ геомеханических данных; - определение прочности и твердости горных пород; - цифровая фотограмметрия; - система измерения в процессе бурения; - высокоскоростное видео; - мониторинг состояния трещин после взрывных работ на откосах уступов, моделирование взрывных работ. По результатам экспериментальных буровзрывных работ установить причины ослабления массива, а также зоны распространения деформационных процессов. По результатам проведенных исследований технологических взрывов установить и обосновать параметры отработки приконтурных блоков, обеспечивающие снижение динамической нагрузки от взрывных работ на законтурный массив.

Методы исследования (на казахском) : Қойылған міндеттерді шешу үшін карьер жағдауларының орнықтылығын қамтамасыз ету және учаскедегі бұрғылау-жару жұмыстарын оңтайландыру мәселелері бойынша әдеби дереккөздерді талдауды қамтитын кешенді зерттеу әдісін қолдану қажет. Бұрғылау-жару жұмыстарының зерттеу әдістемесінің маңызды талабы және тиісінше құрамдас бөлігі болып табылатын бұрғылау және жару жұмыстарының нәтижелерін бағалау және сандық талдау болып табылады. Бұл процесті жеңілдететін бірқатар технологияларды қолдану қажет: - геомеханикалық мәліметтерді жинау және талдау; - тау жыныстарының беріктігі мен қаттылығын анықтау; - цифрлық фотограмметрия ; - бұрғылау кезінде өлшеу жүйесі; - жоғары жылдамдықты бейне; - жарылыс жұмыстарынан кейін кемер қиябеттеріндегі жарықшақтардың жағдайын бақылау, жарылысты модельдеу. Тәжірибелік бұрғылау-жару жұмыстарының нәтижелері бойынша массивтің әлсіреу себептерін, сонымен қатар деформация процестерінің таралу аймақтарын белгілеу. Технологиялық жарылыстарды зерттеу нәтижелері бойынша массивке келетін динамикалық әсерлерді азайту мақсатында контурлық блоктарды өңдеу параметрлерін белгілеу және негіздеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : Определены влияющие факторы на устойчивость бортов карьера такие как: волновые процессы от взрыва, трещиноватость массива, параметры буровых скважин, залегание геологических структур, обводненность массива. Определена необходимость учитывания геомеханического состояния массива, а именно напряженно-деформированное состояние, геолого-структурные особенности и физико-механические свойства вмещающих руд и пород при проектировании буровзрывных блоков. Разработаны наиболее оптимальные рекомендации для ведения БВР для разных горно-геологических условии месторождения. С помощью видеоинспекционного эндоскопа была проведена инспекция скважин с фиксацией на видео и фото. Цель работы определить трещиноватость и обводненность массива. С помощью инструмента «Молоток Шмидта» определены прочностные свойства горных пород на характерных зонах карьера. Проведены испытания кернов на одноосное сжатие, определены их прочностные и деформационные свойства. С помощью геологического компаса определены основные системы трещин на откосах уступов. В программе RS Data выполнены расчеты и построен паспорт прочности. В программе Slide рассчитаны поверхности скольжения и коэффициент запаса устойчивости откоса. В программе Dips определены параметры основных систем трещин. С помощью лазерного сканера проведена фотограмметрия бортов карьера. Определен метод моделирования взрывных работ с учетом влияния на прибортовой массив.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Карьер жағдауларының орнықтылығына ықтимал теріс әсер ететін келесі факторлар анықталды: жарылыс кезіндегі толқындық процестер, массивтің жарылуы, бұрғылау ұнғымаларының параметрлері және тау жыныстарының құрылымы, сілемнің сулануы. Бұрғылау-жару блоктарын жобалау кезінде массивтің геомеханикалық күйін, атап айтқанда, кернеулі-деформациялық күйді, тау жыныстарының геологиялық-құрылымдық ерекшеліктерін және физикалық-механикалық қасиеттерін ескеру қажеттілігі анықталды. Кен орнының әртүрлі тау-кен геологиялық жағдайлары үшін БЖЖ жүргізу үшін ең оңтайлы ұсыныстар әзірленді. Бейне инспекциялық эндоскоптың көмегімен ұңғымаларды бейне және фотоға түсіре отырып тексеру жүргізілді. Жұмыстың мақсаты массивтің жарылуы мен сулануын анықтау. "Шмидт балғасы" құралының көмегімен карьердің тән аймақтарындағы тау жыныстарының беріктік қасиеттері анықталды. Керндерді бір осьті қысу сынағы жүргізілді, олардың беріктігі мен деформациялық қасиеттері анықталды. Геологиялық компастың көмегімен кемер қиябеттеріндегі жарықтардың негізгі жүйелері анықталды. RS data бағдарламасында есептеулер жүргізіліп, беріктік паспорты салынды. Slide бағдарламасында сырғанау беттері және қиябет тұрақтылық қорының коэффициенті есептелінді. Dips бағдарламасында негізгі жарықшақ жүйелерінің параметрлері анықталды. Лазерлік сканердің көмегімен карьер жағдауларының фотограмметриясы жүргізілді. Жағдаумаңайлық сілемге келетін әсерді ескере отырып, жарылыс жұмыстарын модельдеу әдісі анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : При проектировании любого карьера очень важно обеспечить оптимальную конфигурацию контура выемки в плане безопасности, извлечения руды и прибыльности проекта. Инвесторы рассчитывают на такую конструкцию бортов карьера, которая обеспечит их устойчивость в течение всего срока эксплуатации рудника, и, возможно, после закрытия самого карьера. По крайней мере, любая неустойчивость должна быть управляемой, минимизировать негативные влияния буровзрывных работ на устойчивость бортов карьера. Это применимо к бортам карьера в любом масштабе — от отдельных уступов до откоса борта в целом. Важно, чтобы для откосов больших карьеров был обеспечен такой уровень устойчивости, который свел бы к минимуму риски, обеспечивая безопасную работу персонала и оборудования, а также экономические риски, связанные с извлечением запасов полезного ископаемого. В то же самое время для обеспечения экономических интересов владельцев, извлечение полезного ископаемого должно быть увеличено до максимума, а вскрышные работы сведены к минимуму в течение всего срока эксплуатации карьера. Результат представляет собой баланс между разрабатываемой конструкцией, которая может быть безопасной и практически выполнимой в данных условиях эксплуатации, и углом откоса, который должен быть как можно более крутым. Устойчивый, не разрушенный откос бортов карьера обеспечит полную безопасную и прибыльную выемку запасов полезного ископаемого в полном объеме.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Кез келген карьерді жобалау кезінде қауіпсіздік, кенді өндіру және жобаның табыстылығы үшін қазба контурының оңтайлы конфигурациясын қамтамасыз ету өте маңызды. Инвесторлар карьердің істеп тұрған мерзімі бойынша және жұмыс істеп біткеннен кейін де жағдаулардың орнықты болуын қалайды. Кем дегенде, бұрғылау және жару жұмыстарының карьер жағдауларының орнықтылығына теріс әсерін азайту үшін кез келген тұрақсыздықты бақылау керек. Бұл кез келген масштабтағы карьер жағдауларына қатысты - жеке кемерлерден бастап, тұтастай алғандағы жағдаулар бойынша. Ірі карьер жағдауларының орнықтылығы - адамдар мен техниканың қауіпсіз жұмысын қамтамасыз ететін, сондай-ақ пайдалы қазбалар қорын толықтай өндіруге байланысты экономикалық қатерді болдырмау мақсатында қамтамасыз ететін өндірістің бірден бір маңызды процессі. Сонымен қатар, меншік иелерінің экономикалық мүдделерін қамтамасыз ету үшін пайдалы қазбаларды өндіруді барынша ұлғайту және аршу жұмыстарын минимумға дейін азайту мақсатында қажет. Карьер жағдауларының орнықты және бұзылмаған қиябеті - пайдалы қазбалар қорын толық көлемде қауіпсіз және тиімді өндіруді қамтамасыз етеді.

Level of implementation (in Russian) : в 2024 году внедрение не планировалось

Level of implementation (in Kazakh) : 2024 жылы енгізу жоспарланбаған

Efficiency (in Russian) : Внедрение методики при проектировании и ведении буровзрывных работ позволит эффективно управлять с не устойчивым откосом борта карьера. Контролировать риски внезапного обрушения бортов. В свою очередь это позволит оптимизировать такие факторы как: факторы безопасности (уменьшение смертельных случаев или травм, потеря дохода персонала рудника, потеря доверие персонала рудника, потеря корпоративной репутации, как за пределами компании, так и среди акционеров), экономические факторы (срыв графика работ, потеря руды, потеря оборудования, увеличение объема вскрышных пород, затраты на зачистку уступов, потеря рынков), экологические / нормативно-правовые факторы ( воздействие на окружающую среду, повышение степени надзора, соображения связанные с закрытием рудника).

Efficiency (in Kazakh) : Бұрғылау жару жұмыстарын жобалау және жүргізу кезінде әдістемені енгізу карьер жағдауының орнықсыз қиябетін тиімді басқаруға мүмкіндік береді. Жағдаудың кенеттен құлау қаупін азайту. Бұл өз кезегінде келесі факторларды оңтайландырады: қауіпсіздік факторлары (өлім мен жарақат алуды азайту, шахта қызметкерлерінің табысын жоғалту, шахта қызметкерлерінің сенімін жоғалту, компаниядан тыс жерде де, акционерлер арасында да корпоративтік беделді жоғалту), экономикалық факторлар ( жұмыс кестесінің кешігуі, пайдалы қазба көлемінің жоғалуы, жабдықтың жоюлыуы, аршу жұмыстарының артуы, кемерлер бермаларын тазарту шығындары, нарықтардың жоғалуы), қоршаған орта/реттеу факторлары (қоршаған ортаға әсерлер, бақылаудың жоғарылауы, ашық кен орнының жабылуын қарастыру).

Field of application (in Russian) : При проектировании и производстве буровзрывных работ.

Field of application (in Kazakh) : Бұрғылау-жару жұмыстарын жобалау және өндіру кезінде.