The object of research, development or design (in Russian) : Дикие и местные виды мировой и национальной флоры, новый коллекционный материал коммерческих сортов и линий сельскохозяйственных культур.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Әлемдік және ұлттық флораның жергілікті және жабайы түрлері, ауылшаруашылық дақылдарының коммерциялық сорттары мен линиялардың жаңа коллекциялық материалы.

Aim of work (in Russian) : Создание селекционно-генетической технологии развития агробиоразнообразия, как базовой основы улучшения национальных селекционных программ РК – развитие систем долгосрочного хранения, восстановления, мониторинга и рационального использования сельскохозяйственных культур (масличные, зернофуражные, кормовые, зернобобовые, технические, зерновые, крупяные, овощные, плодовые).

Aim of work (in Kazakh) : Ауылшаруашылығы дақылдарын толықтыру, ұзақмерзімді сақтау, қалпына келтіру, мониторингілеу және тиімді пайдалануда жүйелерін дамыту үшін селекциялық-генетикалық технологияларды құру.

Методы исследования (на русском) : Методика НИР основана на методических указаниях, стандартах и протоколах по интродукции, изучению, документированию и хранению генетических ресурсов сельскохозяйственных культур (масличные, зернофуражные, кормовые, зернобобовые, технические, зерновые, крупяные, овощные, плодовые) и методам общепринятым и современным в биотехнологии, физиологии растений и растениеводстве.

Методы исследования (на казахском) : ҒЗЖ әдістемесі ауылшаруашылық дақылдарының (масличные, зернофуражные, кормовые, зернобобовые, технические, зерновые, крупяные, овощные, плодовые) генетикалық ресурстарын интродукциялау, зерттеу, құжаттау және сақтау бойынша әдістемелік нұсқауларға, стандарттар мен хаттамаларға және өсімдіктер биотехнологиясында, физиологиясында және өсімдік шаруашылығында жалпы қабылданған және қазіргі заманғы әдістерге негізделген.

Obtained results and novelty (in Russian) : Сбор. За отчетный период 2024 года фактически собрано 1794 образцов, план 100: - экспедиции – 150 образцов кормовых культур; - обмен и участие в Международном сортоиспытании – 1644 обр., в том числе: зерновые – 1282 обр.; зернофуражные - 91 обр.; зернобобовые - 38 обр.; кормовые - 5 обр.; масличные - 68 обр.; технические - 50 обр.; крупяные – 45 образец; плодово-ягодные – 5 обр.; овощные - 60 обр. Мониторинг. Изучено 6090 образцов с.-х. культур: зерновые – 2449 обр.; зернофуражные - 155 обр.; зернобобовые - 181 обр.; кормовые - 505 обр.; масличные - 573 обр.; технические - 130 обр.; крупяные – 370 обр.; плодово-ягодные – 1527 обр.; овощные - 200 обр. Выделено по комплексу хозяйственно-ценных признаков 666 образцов. Хранение. За текущий год НИУ было заложено на хранение 3343 образцов: зерновые – 444 обр.; зернобобовые - 20 обр.; кормовые - 620 обр.; масличные - 150 обр.; технические - 50 обр.; крупяные – 270 обр.; плодово-ягодные – 1527 обр.; овощные - 262 обр. по плану всего - 1000 обр. Документирование. В электронную базу и на твердые носители (журналы) занесены 1314 записей - зерновых 532; зернофуражные – 182обр.; зернобобовые – 35 обр.; кормовые – 130 обр.; масличные – 135 обр.; технические – 130 обр.; крупяные – 100 обр.; овощные – 70 обр.; план 1000 обр. Использование. В НИР в 2024 году было передано 875 образцов (план 100 обр.) сельскохозяйственных культур. Опубликовано 6 статей в журналах рекомендованных ККСОН.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жинау. 2024 жылғы есепті кезеңдегі іс жүзінде 1794 үлгі жиналды, жоспар 100: - экспедициялар -жемшөп дақылдары - 150 үлгі; – халықаралық сорттық сынаққа алмасу және қатысу – 1644 үлгі, оның ішінде: дәнді дақылдар - 1282 үлгі; малазықтық – 91 үлгі, дәнді - бұршақ -38үлгі, жемшөптік – 5 үлгі, майлы дақылдар -68 үлгі, техникалық -50 үлгі, жармалық -45 үлгі; жеміс-жидек – 5 үлгі, көкөніс – 60 үлгі. Мониторинг. Ауыл шаруашылық дақылдардың 6090 үлгілері зерттелді: дәнді дақылдар – 2449 үлгі; малазықтық – 155 үлгі; дәнді бұршақ – 181 үлгі; жемшөп - 505 үлгі; майлы дақылдар – 573 үлгі; техникалық – 130 үлгі; жармалық – 370 үлгі; жеміс-жидек – 1527 үлгі; көкөніс - 200 үлгі. Экономикалық құнды сипаттамалар кешені бойынша 666 үлгі анықталды. Сақтау. Ағымдағы жылы ғылыми-зерттеу мекемелерде 3343 үлгі сақталды: дәнді – 444 үлгі; дәнді бұршақ – 20 үлгі; жемшөп - 620 үлгі; майлы дақылдар – 150 үлгі; техникалық – 50 үлгі; жармалық – 270 үлгі; жеміс-жидек – 1527 үлгі; көкөніс - 262 үлгі. Жоспар бойынша - 1000 үлгі. Құжаттама. 1314 жазбалар электрондық деректер қорына және қатты тасымалдағыштарға (журналдарға) енгізіледі – дәнді – 532 үлгі; малазықтық – 182 үлгі; дәнді бұршақ– 35 үлгі; жемшөп - 130 үлгі; майлы дақылдар – 135 үлгі; техникалық - 130 үлгі; жармалық – 100 үлгі; көкөніс – 70 үлгі. Жоспар бойынша 1000 үлгі. Қолдану.2024 жылы ауыл шаруашылығы дақылдарының 875 үлгі (жоспар 100 үлгі) ҒЗ мекемелеріне жіберілді. ҒЖБССҚК ұсынған журналдарда 6 мақала жарияланды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В качестве стандартов сбора, документирования и хранения ГРРПСХ взяты международные стандарты - Introduction to Collecting (K.A. Painting, IPGRI, 1996); Updated Genebank Standards: Minimum Standards for Conservation of Orthodox Seeds (FAO/IPGRI, 2011); Guidebook for Genetic Resources Documentation (K.A. Painting, M.C. Perry, R.A. Denning, W.G. Ayad., IPGRI, 1995) соответственно. За основные конструктивные и технико-экономические показатели при мониторинге генетических ресурсов сельскохозяйственных культур взят уровень выраженности хозяйственно-ценных признаков стандартных сортов используемых в селекции зерновых, зернобобовых, масличных, кормовых, крупяных и технических культур в различных природно-климатических условиях Казахстана.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : ӨГРАТД жинау, құжаттау және сақтау стандарттары ретінде халықаралық стандарттар пайдаланылды - Introduction to Collecting (K. A. Painting, IPGRI, 1996); Updated Genebank Standards: Minimum Standards for Conservation of Orthodox Seeds (FAO/IPGRI, 2011); Guidebook for Genetic Resources Documentation (K. A. Painting, M. C. Perry, R. A. Denning, W. G. Ayad., IPGRI, 1995), тиісінше. Қазақстанның әртүрлі табиғи-климаттық жағдайларында дәнді, бұршақ, майлы, жемшөп, дәнді және техникалық дақылдарды өсіруде қолданылатын стандартты сорттардың экономикалық құнды белгілерінің көріну деңгейі ауыл шаруашылығы дақылдарының генетикалық ресурстары мониторингтеу кезінде негізгі конструктивті және техникалық-экономикалық көрсеткіштері алынды.

Level of implementation (in Russian) : нет

Level of implementation (in Kazakh) : жоқ

Efficiency (in Russian) : Селекционное использование генетических ресурсов дает значительный экономический эффект - от 30 до 60% в достигаемом приросте урожая. Доля оптимально подобранного исходного материала в создании нового сорта оценивается до 20-30% и увеличивается с рационализацией селекционного процесса В результате НИОКР: 1) сокращен процесс селекции продуктивных сортов с/х. культур адаптированных к конкретным экологическим нишам и агротехнологиям; 2) расширено видовое и генетическое разнообразие редких и уязвимых местных дикорастущих видов - сородичей сельскохозяйственных культур - собраны для внедрения в селекцию дикорастущие сородичи природной флоры Казахстана; 3) восстановлены и сохранены семенные коллекций, как для диверсификации, так и адаптации к новым требованиям агрономии, питания и климата; 5) развиты информационные системы анализа Базы данных созданного генофонда; 6) проведен трансферт новых ценных форм с высокими адаптивными свойствами селекционным программам улучшения культур.

Efficiency (in Kazakh) : Генетикалық ресурстарды іріктеп пайдалану өнімділікті 30-дан 60%-ға дейін арттыруда айтарлықтай экономикалық тиімділік береді. Жаңа сортты жасауда оңтайлы таңдалған бастапқы материалдың үлесі 20-30% деп бағаланады және селекциялық процесті рационализациялау кезінде артады. ҒЗТКЖ нәтижесінде: 1) нақты экологиялық тауашалар мен агротехнологияларға бейімделген ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімді сорттарын іріктеу процесі қысқартылды; 2) сирек және осал жергілікті жабайы өсетін түрлердің – ауыл шаруашылығы дақылдарының туыстарының түрлері мен генетикалық әртүрлілігі кеңейтілді, селекцияға интродукциялау үшін Қазақстанның табиғи флорасының жабайы туыстары жинақталды; 3) әртараптандыру үшін, агрономияның, қоректену мен климаттың жаңа талаптарына бейімдеу үшін тұқым коллекциялары қалпына келтірілді және сақтауға алынды; 5) құрылған гендік қорының деректер базасын талдаудың ақпараттық жүйелері дамытылды; 6) ауыл шаруашылығы дақылдарын жақсарту бойынша селекциялық бағдарламаларға жоғары бейімділік қасиеттері бар жаңа бағалы формаларды әкелу жүзеге асырылды.

Field of application (in Russian) : Потенциальные потребители – селекционеры, научные исследователи в области биотехнологии, генетики, физиологии, фермеры

Field of application (in Kazakh) : Әлеуетті тұтынушылар - селекционерлер, биотехнология, генетика, физиология саласындағы ғылыми зерттеушілер, фермерлер.