The object of research, development or design (in Russian) : Петроглифы Восточного Казахстана

The object of research, development or design (in Kazakh) : Шығыс Қазақстанның петроглифтері

Aim of work (in Russian) : Цель проекта - цифровая реконструкция древнейших писаниц Восточного Казахстана на основе междисциплинарных исследований

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты-пәнаралық зерттеулер негізінде Шығыс Қазақстанның ең көне жазбаларын цифрлық қайта құру.

Методы исследования (на русском) : В отчетном периоде применялись следующие методы: • Топографическая съемка каждого местонахождения изображений осуществлялась методом воздушной цифровой фотограмметрии с использованием беспилотных летательных аппаратов, в разрешении, достаточным для учета ключевых морфологических особенностей ландшафта. Абсолютная привязка съемки выполнялась с использованием высокоточного ГНСС оборудования с применением с технологий RTK (real time kinematic) и PPP (precise point position). • Трехмерное документирование гротов с росписями, а также окружающего их ландшафта выполнено с использованием наземного лазерного сканирования и наземной цифровой фотограмметрии по принципу SfM (structure from motion). • Для первичного определения состава композиции рисунков проводился анализ фотоснимков всей скальной поверхности, в том числе и тех участков, где нет различимых изображений. Анализ проведён методами декорреляционного растяжения изображений и методом модификации цветовых пространств , позволяющими разглядеть плохо различимые изображения.

Методы исследования (на казахском) : Есепті кезеңде келесі әдістер қолданылды: • Әрбір бейнеленген орынның топографиялық түсірілімі ұшқышсыз ұшатын аппараттарды пайдаланып, әуе сандық фотограмметрия әдісімен жүргізілді. Бұл түсірілім ландшафттың негізгі морфологиялық ерекшеліктерін есепке алуға жеткілікті ажыратымдылықта орындалды. Абсолютті байлау жоғары дәлдіктегі ГНСС жабдығы арқылы RTK (real-time kinematic) және PPP (precise point position) технологияларын қолдана отырып орындалды. • Суреттері бар үңгірлер мен оларды қоршаған ландшафттың үш өлшемді құжаттамасы жердегі лазерлік сканерлеу және SfM (қозғалыстан құрылым) принципіне негізделген жердегі сандық фотограмметрия әдістерін қолдану арқылы орындалды. • Суреттер композициясының бастапқы құрамын анықтау үшін барлық тас бетінің фотосуреттеріне талдау жүргізілді, соның ішінде көрінетін бейнелері жоқ бөліктер де қамтылды. Талдау суреттерді декорреляциялық созу және түс кеңістіктерін өзгерту әдістері арқылы жүргізілді, бұл нашар көрінетін бейнелерді анықтауға мүмкіндік берді.

Obtained results and novelty (in Russian) : • Создана база данных по писаницам Восточного Казахстана, включающая все известные ранее и открытые в ходе реализации настоящего проекта скопления рисунков, выполненных охрой. В базу данных к настоящему моменту внесены сведения о 49 гротах с рисунками, выполненных минеральными красителями. Наибольшее количество гротов с рисунками находится в горном массиве Кокентау, где нами учтено 10 известных ранее и открыто 28 новых гротов с росписями. • Для всех обследованных местонахождений с рисунками созданы топопланы и трехмерные модели местности (6 гротов в гранитном массиве Боритастаган, 38 гротов в горном массиве Кокентау, гроты Сартынбет и Акбаур). • Разработана и апробирована методика визуализации наскальных изображений, выполненных минеральными красителями, плохой сохранности

Obtained results and novelty (in Kazakh) : • Шығыс Қазақстанның тас жазбалары бойынша база деректері құрылды, оған бұрыннан белгілі және осы жобаны жүзеге асыру барысында ашылған суреттермен салынған барлық тас жазбалар жинақталды. База деректеріне қазіргі уақытта минералды бояулармен салынған суреттері бар 49 үңгір туралы мәліметтер енгізілді. Суреттері бар үңгірлердің ең көп саны Көкентау таулы массивінде орналасқан, мұнда біз 10 бұрыннан белгілі және 28 жаңа суреттері бар үңгірді анықтадық. • Барлық зерттелген суреттері бар орындар үшін топографиялық жоспарлар мен үш өлшемді жер моделдері жасалды (Боритастаған гранитті массивінде 6 үңгір, Көкентау таулы массивінде 38 үңгір, Сартынбет және Акбаур үңгірлері). • Минералды бояулармен салынған, сақталуы нашар петроглифтерді визуализациялау әдістемесі әзірленіп, сынақтан өткізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В ходе реализации первого года проекта в Восточном Казахстане были открыто 32 неизвестных ранее гротов с рисунками, выполненными охрой. В процессе камеральной обработки фотографий плоскостей с рисунками методом пигментных карт и с помощью плагина Dstretch уточнены контуры рисунков плохой сохранности и выявлено более 150 фигур и знаков, практически не видимых человеческим глазом.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның алғашқы жылында Шығыс Қазақстанда бұрын белгісіз 32 үңгір табылып, оларда охрамен салынған суреттер анықталды. Суреттері бар жазықтықтардың фотосуреттерін пигментті карталар әдісімен және Dstretch плагинінің көмегімен камеральды өңдеу барысында сақталуы нашар суреттердің контурлары нақтыланып, адам көзіне practically көрінбейтін 150-ден астам фигуралар мен белгілер анықталды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Полученные цифровые реконструкции гротов с рисунками будут включены в экспозиции Восточно-Казахстанского областного историко-краеведческого музея и музея Алтын Алтай Восточно-Казахстанского технического университета им. Д. Серикбаева.

Field of application (in Kazakh) : Осылайша, қалпына келтірілген цифрлық көшірмелер бүкіл әлемдегі алғашқы өнер зерттеушілеріне қол жетімді болады және ұрпақтар үшін жойылып бара жатқан қайталанбас өнерді сақтауға мүмкіндік береді. Алынған суреттері бар үңгірлердің цифрлық реконструкциялары Шығыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейі мен Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университетінің Алтын Алтай музейінің экспозицияларына енгізілетін болады