The object of research, development or design (in Russian) : Оценка экономического воздействия популяций диких животных, в частности сайгаков, на сельскохозяйственную отрасль Казахстана.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жабайы жануарлар популяциясының, атап айтқанда ақбөкендердің Қазақстанның ауыл шаруашылығы саласына экономикалық әсерін бағалау.

Aim of work (in Russian) : Целью исследования в 2024 году является проведение комплексного анализа численности и распространения популяций сайгаков в Казахстане, а также оценка их воздействия на сельскохозяйственные экосистемы.

Aim of work (in Kazakh) : 2024 жылы зерттеудің мақсаты Қазақстандағы ақбөкендер популяциясының саны мен таралуына кешенді талдау жүргізу, сондай-ақ олардың ауыл шаруашылығы экожүйелеріне әсерін бағалау болып табылады.

Методы исследования (на русском) : В 2024 году были исследованы методы управления популяцией сайгаков в Казахстане. Проведен анализ распределения популяций сайгаков в различных регионах страны, что позволяет собрать актуальную информацию о распространенности этих животных и их влиянии на экосистему. Также была дана краткая характеристика популяций, проанализирована динамика их изменений и выявлены основные угрозы. Для анализа данных использовались экономико-статистические методы, учитывающие ключевые факторы, влияющие на изменения в динамике популяций. В ходе исследования было уделено внимание изучению правовых положений и нормативных актов, регулирующих охрану сайгаков. Важной частью работы стал комплексный анализ воздействия популяций сайгаков на сельскохозяйственные угодья, где было установлено, что их присутствие снижает качество растительного покрова пастбищ.

Методы исследования (на казахском) : 2024 жылы Қазақстандағы ақбөкендер популяциясын басқару әдістері зерттелді. Елдің әртүрлі аймақтарында ақбөкендер популяциясының таралуына талдау жүргізілді, бұл осы жануарлардың таралуы және олардың экожүйеге әсері туралы өзекті ақпаратты жинауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, популяцияларға қысқаша сипаттама берілді, олардың өзгеру динамикасы талданды және негізгі қауіптер анықталды. Деректерді талдау үшін популяция динамикасының өзгеруіне әсер ететін негізгі факторларды ескеретін экономикалық және статистикалық әдістер қолданылды. Зерттеу барысында ақбөкендерді қорғауды реттейтін құқықтық ережелер мен нормативтік актілерді зерттеуге назар аударылды. Жұмыстың маңызды бөлігі ақбөкен популяцияларының ауылшаруашылық жерлеріне әсерін кешенді талдау болды, онда олардың болуы жайылымдардың өсімдік жамылғысының сапасын төмендететіні анықталды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Полученные результаты исследования включают получение актуальных данных о расположении и распределении популяций сайгаков в Казахстане, которые позволяют оценить эффективность текущих методов управления их присутствием и их воздействием на экосистему и локальную среду обитания. Выявлены основные угрозы для популяций сайгаков, а также проведена оценка правовых норм и процедур регулирования их положения. Исследование показало, что существующая система управления имеет ключевые слабые места и пробелы, которые снижают ее эффективность при регулировании популяций сайгаков. Новизна исследования заключается в комплексной агроэкологической оценке воздействия сайгаков на пастбищные экосистемы. Выяснено, что присутствие сайгаков является одной из причин низкой продуктивности пастбищ и отрицательного качества растительного покрова, что выражается в снижении уровня переваримого протеина в пастбищном корме со 105 до 58 г и снижении обменной энергии с 1,98 до 0,60 ГДж/га. Эти результаты обуславливают необходимость появления подходов к управлению популяцией сайгаков для минимизации их негативного воздействия на состояние хозяйства и обеспечение безопасности.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері Қазақстандағы ақбөкендер популяциясының орналасуы мен таралуы туралы өзекті деректерді алуды қамтиды, бұл олардың болуын және олардың экожүйеге және жергілікті мекендеу ортасына әсерін басқарудың ағымдағы әдістерінің тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Ақбөкендердің популяциясы үшін негізгі қауіптер анықталды, сондай-ақ олардың жағдайын реттеудің құқықтық нормалары мен рәсімдері бағаланды. Зерттеу көрсеткендей, қолданыстағы басқару жүйесінде ақбөкендердің популяциясын реттеу кезінде оның тиімділігін төмендететін негізгі әлсіз жақтары мен олқылықтары бар. Зерттеудің жаңалығы ақбөкендердің жайылымдық экожүйеге әсерін кешенді агроэкологиялық бағалауда жатыр. Ақбөкендердің болуы жайылымдардың төмен өнімділігі мен өсімдік жамылғысының теріс сапасының себептерінің бірі болып табылатыны анықталды, бұл жайылымдық жемшөптегі сіңімді ақуыз деңгейінің 105-тен 58 г-ға дейін төмендеуінен және метаболикалық энергияның 1,98-ден 0,60 ГДж/га-ға дейін төмендеуінен көрінеді. Бұл нәтижелер ақбөкендердің популяциясын басқаруға олардың теріс әсерін азайту үшін тәсілдердің пайда болуын қажет етеді шаруашылықтың жағдайы және қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Покрытие растительности пастбищ: На пастбищах с регулируемым выпасом сельскохозяйственных животных уровень покрытия растительности составил 70%. Однако на участках с вольным выпасом сайгаков этот показатель снизился до 40%, что демонстрирует значительное влияние сайгаков на состояние пастбищ. Высота травостоя: На пастбищах с регулируемым выпасом средняя высота травостоя весной составила 30,7 см, тогда как на участках с вольным выпасом сайгаков — 20,2 см. Урожайность травостоя: В весенний сезон урожайность на пастбищах с регулируемым выпасом достигла 6,15 ц/га, в то время как на участках с вольным выпасом сайгаков — 2,15 ц/га, что на 41,8% ниже.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жайылымдық өсімдік жамылғысы: ауыл шаруашылығы жануарларының жайылымы реттелетін жайылымдарда өсімдік жамылғысының деңгейі 70% құрады. Алайда, ақбөкендер еркін жайылатын жерлерде бұл көрсеткіш 40% - ға дейін төмендеді, бұл ақбөкендердің жайылым жағдайына айтарлықтай әсерін көрсетеді. Шөптің биіктігі: жайылымы реттелетін жайылымдарда көктемде шөптің орташа биіктігі 30,7 см, ал ақбөкендердің еркін жайылымы бар жерлерде 20,2 см болды. Шөптің өнімділігі: көктемгі маусымда реттелетін жайылымдық жайылымдардағы өнімділік 6,15 ц / га-ға жетті, ал ақбөкендерді еркін жаю учаскелерінде-2,15 ц / га, бұл 41,8% - ға төмен.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Получение актуальных данных о распространенности сайгаков и оценка текущих методов управления обеспечивает более точный контроль за их численностью и минимизацию негативного воздействия на сельскохозяйственные угодья.

Efficiency (in Kazakh) : Ақбөкендердің таралуы туралы өзекті деректерді алу және басқарудың қазіргі әдістерін бағалау олардың санын дәл бақылауды және ауылшаруашылық жерлеріне теріс әсерді азайтуды қамтамасыз етеді.

Field of application (in Russian) : Полученные данные об изменениях в кормовой ценности и продуктивности пастбищного травостоя свидетельствуют, что сельскохозяйственным предприятиям и фермерам необходимо эффективно планировать использование пастбища для выпаса скота, минимизируя потери в качестве корма из-за воздействия сайгаков. Результаты исследования помогают в разработке природоохранных мер и стратегий, направленных на устойчивое управление популяциями сайгаков и уменьшение конфликта между их территориальной и сельскохозяйственной территорией.

Field of application (in Kazakh) : Жайылымдық шөптің жемшөп құндылығы мен өнімділігінің өзгеруі туралы дәлелдер ауылшаруашылық кәсіпорындары мен фермерлер ақбөкендердің әсерінен жем ретінде шығынды азайта отырып, жайылымды мал жаю үшін пайдалануды тиімді жоспарлауы керек екенін көрсетеді. Зерттеу нәтижелері ақбөкендердің популяциясын тұрақты басқаруға және олардың аумақтық және ауылшаруашылық аумақтары арасындағы қақтығысты азайтуға бағытталған табиғатты қорғау шаралары мен стратегияларын әзірлеуге көмектеседі.