The object of research, development or design (in Russian) : Геофизические поля, ионосфера, литосфера-атмосфера-ионосфера-магнитосфера, гамма-кванты, теллурический ток, доплеровский сдвиг частоты, землетрясение, геомагнитные бури.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Геофизикалық өрістер, ионосфера, литосфера-атмосфера-ионосфера-магнитосфера, гамма-сәулелер, теллурлық ток, Доплер жиілігінің ығысуы, жер сілкінісі, геомагниттік дауылдар.

Aim of work (in Russian) : Комплексный мониторинг геофизических полей вблизи очагов катастрофических землетрясений и создание интерактивной базы массива данных для исследования возмущений в системе литосфера-атмосфера-ионосфера-магнитосфера при сейсмогенных и геоэффективных солнечных событиях.

Aim of work (in Kazakh) : Апатты жер сілкінісі ошақтарына жақын геофизикалық өрістердің кешенді мониторингі, және сейсмогендік және геоэффективті күн оқиғаларында литосфера-атмосфера-ионосфера-магнитосфера жүйесіндегі бұзылуларды зерттеу үшін интерактивті мәліметтер базасын құру

Методы исследования (на русском) : Радиационные, инфразвуковые, электромагнитные доплеровские методы и система токов в проводящей земле при распространении чисто поверхностных электромагнитных возмущений.

Методы исследования (на казахском) : Радиациялық, инфрадыбыстық, электромагниттік доплерлік әдістер және таза беттік электромагниттік бұзылулардың таралуы кезінде өткізгіш жердегі тоқтар жүйесі.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате мониторинговых наблюдений за 13 дней до землетрясения обнаружено понижение амплитуды вариаций естественного электромагнитного поля Земли с нарушением характерного суточного хода и отчетливый всплеск за 2 дня до основного толчка при расположении ферритовой антенны в направлении Север-Юг в сторону эпицентра землетрясения. В скважине за 8 дней до основного толчка произошло характерное предсейсмическое бухтообразное понижение интенсивности потока гамма-квантов. Установлена временная сопряженность появления аномальных эффектов в вариациях электромагнитных волн диапазонов VLF частот с динамикой ионизирующего гамма-излучения подпочвенных слоев горных пород на этапе подготовки землетрясения. Отклик на подготовку землетрясения был обнаружен также при мониторинге ЭМ-сигналов магнитным датчиком индукционного типа IMS-008 в диапазоне частот 0,025 Гц – 0,066 Гц, как значительное повышение мощности динамического спектра ЭМ-сигналов за 17 минут до основного толчка. Это позволило рассматривать эффекты электромагнитных сигналов в диапазоне VLF - ELF частот как сейсмогенные электромагнитные предшественники землетрясения.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жер сілкінісіне 13 күн қалғанда жүргізілген бақылау бақылауларының нәтижесінде тән тәуліктік циклдің бұзылуымен Жердің табиғи электромагниттік өрісіндегі вариация амплитудасының төмендеуі және ферриттің негізгі сілкінісінен 2 күн бұрын айқын көтерілу анықталды. антенна солтүстік-оңтүстік бағытта жер сілкінісінің ошағына қарай орналасты. Ұңғымада негізгі дүмпуден 8 күн бұрын гамма-сәулелену ағынының қарқындылығының сейсмикалық алдындағы шығанақ тәрізді өзіне тән төмендеуі орын алды. Жер сілкінісіне дайындық сатысында тау жыныстарының жер қойнауы қабаттарының иондаушы гамма-сәулелену динамикасымен VLF жиілік диапазонындағы электромагниттік толқындардың вариацияларында аномальді әсерлердің пайда болуының уақытша конъюгациясы белгіленді. Жер сілкінісінің дайындығына жауап ЭМ сигналдарын 0,025 Гц - 0,066 Гц жиілік диапазонында IMS-008 магниттік индукциялық сенсормен бақылау кезінде де анықталды, өйткені ЭМ сигналдарының динамикалық спектрінің қуатының айтарлықтай артуы 17 минут бұрын. негізгі шок. Бұл VLF – ELF жиілік диапазонындағы электромагниттік сигналдардың әсерін жер сілкінісінің сейсмогендік электромагниттік прекурсорлары ретінде қарастыруға мүмкіндік берді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : На высокогорной научной станции вдали от промышленных помех с использованием энергии от солнечных батарей создан комплексный экспериментальный пункт и налажен непрерывный мониторинг вариаций геофизических полей: естественного импульсного электромагнитного поля Земли на частотах VLF диапазона (7500 Гц и 10000Гц), вариаций теллурического тока в диапазоне ULF/ELF (0 – 20 Гц), ЭМ-сигналов в диапазоне частот 0,025 Гц – 0,066 Гц, интенсивности потока гамма-квантов в скважине в диапазоне энергий 30-1500 кэВ. Разработана структура информационной базы данных по результатам мониторинга геофизических полей и созданы необходимые программы для управление базой и ее развертывание на компьютерах.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Өнеркәсіптік кедергілерден алыс, күн панельдерінің энергиясын пайдалана отырып, биік таулы ғылыми станцияда кешенді эксперименттік нүкте құрылды және геофизикалық өрістердегі өзгерістерді үздіксіз бақылау орнатылды: VLF диапазонындағы жиіліктердегі Жердің табиғи импульстік электромагниттік өрісі (7500 Гц және 10000 Гц), ULF/ELF диапазонында (0 – 20 Гц) теллурлық токтың ауытқуы, 0,025 Гц – 0,066 Гц жиілік диапазонындағы ЭМ сигналдары, ұңғымадағы гамма-сәулелену ағынының қарқындылығы 30-1500 кэВ энергетикалық диапазондағы 1500 кэВ. Геофизикалық өрістерді бақылау нәтижелері бойынша ақпараттық деректер қорының құрылымы әзірленді және мәліметтер қорын басқару және оны компьютерлерде орналастыру үшін қажетті бағдарламалар жасалды.

Level of implementation (in Russian) : Результаты исследований, происходящие при сейсмогенных и геоэффективных солнечных событиях в системе литосфера-атмосфера-ионосфера-магнитосфера нашли применение в подготовке двух магистрантов и в дальнейшем будут использованы для подготовки диссертаций PhD-докторантов,

Level of implementation (in Kazakh) : Литосфера-атмосфера-ионосфера-магнитосфера жүйесіндегі сейсмогендік және геоэффективті күн құбылыстары кезінде орын алған зерттеулердің нәтижелері екі магистрант дайындауда пайдаланылды және болашақта PhD докторанттарына диссертация дайындау үшін пайдаланылады.

Efficiency (in Russian) : Исследования, направленные на выявление прогностических критериев подготовки землетрясений в регионе сейсмической опасном регионе Северного Тянь-Шаня определяют не только социальный спрос, но и экономическую заинтересованность в реализации проекта в масштабе всего государства.

Efficiency (in Kazakh) : Солтүстік Тянь-Шань аймағындағы сейсмикалық қауіпті аймақта жер сілкіністерін дайындаудың болжамдық критерийлерін анықтауға бағытталған зерттеулер әлеуметтік сұранысты ғана емес, сонымен бірге жобаны жалпы мемлекеттік ауқымда жүзеге асыруға экономикалық қызығушылықты да анықтайды.

Field of application (in Russian) : Область применения и целевые потребители результатов проекта находятся в среде разработчиков методов и средств геофизического мониторинга и прогноза краткосрочных предвестников землетрясений, а также экологического контроля окружающей среды и государственных служб, ответственных за сейсмическую и экологическую безопасность. Казахский национальный университет им. аль-Фараби.

Field of application (in Kazakh) : Жоба нәтижелерінің көлемі мен мақсатты пайдаланушылары қысқа мерзімді жер сілкінісі прекурсорларының геофизикалық мониторингі мен болжау әдістері мен құралдарын, сондай-ақ қоршаған ортаның экологиялық мониторингін және сейсмикалық және экологиялық қауіпсіздікке жауапты мемлекеттік қызметтерді әзірлеушілер қатары болып табылады және әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті.