The object of research, development or design (in Russian) : Территории населенных пунктов Саумалколь Айыртауского района СКО, Аксу, Заводской и Кварцитка Акмолинской области, расположенные на уранодобывающих регионах. Планируется отбор проб воды из колодцев и скважин для последующего анализа на содержания радона.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Уран өндіруші аймақтарда орналасқан Солтүстік Қазақстан облысы Айыртау ауданы Саумалкөл, Ақмола облысы Ақсу, Заводской және Кварцитка елді мекендерінің аумақтары. Кейіннен радон құрамына талдау жасау үшін құдықтар мен ұңғымалардан су сынамаларын алу жоспарлануда.

Aim of work (in Russian) : Определение содержания радона в подземных водах населенных пунктов и разработка методов по снижению дозовой нагрузки населения, проживающих на уранодобывающих регионах Акмолинской области.

Aim of work (in Kazakh) : Елді мекендердің жер асты суларында радонның құрамын анықтау және Ақмола облысының уран өндіруші өңірлерінде тұратын халықтың дозалық жүктемесін төмендету бойынша әдістерді әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Радиоэкологические исследования: - оценка радиационной обстановки территории (пешеходные гамма-съемки территорий, измерение плотности потоков альфа-, бета-частиц); - определение содержания радионуклидов в объектах окружающей среды (отбор проб воды из колодцев и скважин и его измерение радиометром); - оценка радиационного риска по дозовым нагрузкам, анализ функций риска с учетом анализа неопределенностей для населения.

Методы исследования (на казахском) : Радиоэкологиялық зерттеулер: - аумақтың радиациялық жағдайын бағалау (аумақтардың жаяу гамма-түсірілімдері, альфа-, бета-бөлшектер ағындарының тығыздығын өлшеу); - қоршаған орта объектілеріндегі радионуклидтердің құрамын анықтау (құдықтар мен ұңғымалардан су сынамаларын алу және оны радиометрмен өлшеу); - дозалық жүктемелер негізінде радиациялық тәуекелді бағалау, халық үшін белгісіздік талдауын ескере отырып, тәуекел функцияларын талдау.

Obtained results and novelty (in Russian) : На территории населенных пунктов взяты образцы воды из колодцев и скважин в населенных пунктах Аксу, Кварцитка и Заводской. В пробах воды, отобранных из колодцев п. Кварцитка варьировалась от 5±1 до 229±68 Бк/л, в скважинах (глубина от 20 до 40 м) п. Заводской – от 30±9 до 103±30 Бк/л. В исследуемых поселках употребление питьевой воды вплоть до 2013 года было из колодцев и скважин, но после проверок питьевой воды на критерии первичной оценки качества, где было обнаружено превышение уровня вмешательств не пригодных к употреблению и позже в данные населенные пункты было проведено централизованное водоснабжение из г. Степногорск. Проведены исследования проб воды на содержание радона в колодцах в Саумалколе, где результаты варьируется от 249±74 Бк/л до 539±161 Бк/л. Концентрации радона из скважин (питьевая вода, глубина от 20 до 96 м) в Саумалколе варьируется от 474±142 Бк/л до 1185±355 Бк/л, при уровне вмешательстве 60 Бк/л. Повышенные значения показывают связь с наличием урановых рудников и бездействующих шахт в исследуемой области, которые содержат заметное количество урана. При сравнении концентраций радона в скважинах поселках Саумалколь и Заводской, показало чрезвычайно высокие значения в Саумалколе, которые превышают допустимый уровень на порядок.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Елді мекендердің аумағында Ақсу, Кварцитка және Заводской елді мекендеріндегі құдықтар мен құдықтардан су сынамалары алынды. Кварцитка ауылындағы ұңғымалардан алынған су сынамаларында 5±1-ден 229±68 Бк/л-ге дейін, Заводской ауылындағы құдықтарда (тереңдігі 20-дан 40 м-ге дейін) 30±9-дан 103±30-ға дейін өзгерді. Бк/л. Зерттелетін ауылдарда 2013 жылға дейін ауыз суды тұтыну ұңғымалардан және ұңғымалардан болған, бірақ ауыз суды бастапқы сапаны бағалау критерийлері бойынша сынаудан кейін тұтынуға жарамсыз араласу деңгейінен асып кеткені анықталды, кейіннен бұл елді мекендерге қаладан орталықтандырылған су құбыры жүргізілді Саумалкөлдегі ұңғымалардағы радон мөлшеріне су сынамаларына зерттеулер жүргізілді, онда нәтижелер 249±74 Бк/л-ден 539±161 Бк/л-ге дейін өзгереді. Саумалкөлдегі ұңғымалардан (ауыз су, тереңдігі 20-дан 96 м-ге дейін) радонның концентрациясы 474±142 Бк/л-ден 1185±355 Бк/л дейін, интервенция деңгейі 60 Бк/л. Жоғары мәндер зерттелетін аумақта уранның айтарлықтай мөлшері бар уран кеніштері мен белсенді емес кеніштердің болуымен корреляцияны көрсетеді. Саумалкөл және Заводской ауылдарындағы ұңғымалардағы радон концентрациясын салыстырған кезде Саумалкөлде шамадан тыс жоғары мәндерді көрсетті, ол магнитудасы бойынша рұқсат етілген деңгейден асып түседі.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико-экономические показатели: Были проведены 3 командировочных поездок, где были проведены отбор проб объектов окружающей среды и воды на содержание радона в воде, а также проведен анализ результатов измерений и ретроспективных данных. Было исследовано 24 проб воды на содержание радона, было проведено исследование МАЭД ГИ на территории водоемов 24 точек, а также проведена пешеходная гамма-съемка.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі конструкторлық және техникалық-экономикалық көрсеткіштер: 3 іссапар жүргізілді, онда судағы радонның құрамы бойынша қоршаған орта және су үлгілері алынды, өлшеу нәтижелері мен ретроспективті деректерге талдау жасалды. 24 су сынамасы радонның құрамы бойынша зерттелді, 24 нүктедегі су қоймаларының аумағында MAED GI зерттеуі жүргізілді, сонымен қатар жаяу гамма түсірілімі жүргізілді.

Level of implementation (in Russian) : Степень внедрения: подготовлена для публикации научная статья в рецензируемые издания по теме "Preliminary studies of the water contamination in settlements located near the uranium mining territory in Northern Kazakhstan"

Level of implementation (in Kazakh) : Іске асыру дәрежесі:«Preliminary studies of the water contamination in settlements located near the uranium mining territory in Northern Kazakhstan» тақырыбында ғылыми мақала рецензияланған басылымдарда жариялауға дайындалды.

Efficiency (in Russian) : Эффективность результатов проекта: реализация научного проекта положительно скажется на вопросах экологии, радиационной безопасности населения, что позволит в свою очередь минимизировать радиационный риск.

Efficiency (in Kazakh) : Жоба нәтижелерінің тиімділігі: ғылыми жобаны жүзеге асыру экологиялық мәселелерге және халықтың радиациялық қауіпсіздігіне оң әсер етеді, бұл өз кезегінде радиациялық тәуекелді барынша азайтуға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Область применения результатов проекта: Результаты, полученные в ходе выполнения данного проекта, будут использованы: - для разработки системы мероприятий по снижению риска облучения населения, проживающих на уранодобывающих территориях; - для улучшения способов прогнозирования состояния окружающей среды и предотвращения ее загрязнения; - для проведения систематических исследований концентрации радона в подземных водах и радиоэкологическое просвещение населения, использующего для питья воду, не соответствующую нормам радиационной безопасности.

Field of application (in Kazakh) : Жоба нәтижелерін қолдану аясы: Осы жобаны орындау барысында алынған нәтижелер пайдаланылатын болады: - уран өндіретін аумақтарда тұратын халықтың сәулелену қаупін азайту жөніндегі іс-шаралар жүйесін әзірлеу үшін; - қоршаған ортаның жай-күйін болжау және оның ластануын болдырмау тәсілдерін жақсарту үшін; - жер асты суларындағы радон концентрациясына жүйелі зерттеулер жүргізу және радиациялық қауіпсіздік нормаларына сәйкес келмейтін суды ішуге пайдаланатын халыққа радиоэкологиялық білім беру.