The object of research, development or design (in Russian) : Молекулярно-импринтированные полимеры на основе гуминовых кислот и целевых темплатов под воздействием ультразвука.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ультрадыбыстың әсерінен гумин қышқылдары мен мақсатты темплаттарға негізделген молекулярлы-импринттелген полимерлер.

Aim of work (in Russian) : Разработка способа получения новых молекулярно-импринтированных полимеров из углеотходов под воздействием ультразвука, исследование их состава и свойств.

Aim of work (in Kazakh) : Ультрадыбыстың әсерінен көмір қалдықтарынан жаңа молекулярлы-импринттелген полимерлерді алу тәсілдерін әзірлеу, олардың құрамы мен қасиеттерін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Синтез с использованием метода молекулярного импринтинга под воздействием ультразвука; элементный анализ (с использованием элементного анализатора Elementar Unicube); кондуктометрический анализ (с использованием кондуктометра Анион-4100), ИК-спетроскопия (с использованием ИК-Фурье-спектрометра ФСМ-1201); рентгенофазовый анализ (с использованием дифрактометра D8 ADVANCE ЕСО); дифференциально-термический анализ (с использованием термогравиметрического дифференциального анализатора Perkin Elmer STA 6000); микроскопический анализ (с использованием растрового электронного микроскопа MIRA фирмы TESCAN); сорбционный процесс.

Методы исследования (на казахском) : Ультрадыбыстың әсерінен Molecular Imprinting әдісін қолдана отырып синтездеу; элементтік талдау (Elementar Unicube элементтік анализаторын пайдалана отырып); кондуктометриялық талдау (Анион-4100 кондуктометрін пайдалана отырып), ИҚ-спетроскопия (ФСМ-1201 ИҚ-Фурье-спектрометрін пайдалана отырып); рентгендік фазалық талдау (D8 ADVANCE ЕСО дифрактометрін пайдалана отырып); дифференциалды-термиялық талдау (Perkin Elmer STA 6000 термогравиметриялық дифференциалды анализаторды пайдалана отырып); микроскопиялық талдау (TESCAN фирмасының MIRA растрлық электронды микроскопын пайдалана отырып); сорбциялық процесс.

Obtained results and novelty (in Russian) : -С использованием метода Molecular Imprinting, путем нековалентного импринтинга с применением радикальной полимеризации природного полимера и синтетических мономеров под воздействием ультразвука в присутствии темплатов, разработан способ получения новых молекулярно-импринтированных полимеров с отпечатками цинка (ZnIP) и свинца (PbIP). В качестве исходных компонентов использованы: природный полимер – гуминовые кислоты (ГК); синтетические мономеры – акриловая (метакриловая) кислота (АК(МАК)); целевые темплаты – Zn (II) и Pb (II). В идентичных условиях, в отсутствие темплатов, получены неимпринтированные полимеры (NIP) для сравнения. Исследовано влияние различных факторов на процесс их получения. Найдены оптимальные условия синтеза. Наибольшие выходы ZnIP и PbIP (65-81%) достигаются при соотношении ГК:АК(МАК)=1:1, концентрации темплата-0,1 н, рН=3-5, температуре 60°С, времени синтеза 180 мин, времени ультразвука 30 минут. Установлено, что использование ультразвука способствует равномерному распределению темплатов в структуре импринтированных полимеров. Состав, структура и физико-химические свойства новых ZnIP, PbIP и NIP исследованы современными физико-химическими методами. Для оценки селективности ZnIP, PbIP и NIP проведена сорбция раствора с биметаллическими ионами, где ионы Pb²⁺ служили конкурентами для ионов Zn²⁺. В тестах на сорбцию ZnIP продемонстрировали высокие показатели: 96,15% для Zn²⁺ и 74,88% для Pb²⁺, NIP адсорбировали только 81,33% и 60,11% соответственно.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Molecular Imprinting әдісін қолдана отырып, ковалентті емес импринтинг әдісі арқылы, темплаттардың қатысуымен ультрадыбыстың әсерінен табиғи полимердің және синтетикалық мономерлердің радикалды полимерленуін қолдана отырып, мырыш (ZnIP) және қорғасын (PbIP) іздері бар жаңа молекулярлы-импринттелген полимерлерді алу әдісі әзірленді. Бастапқы компоненттер ретінде: табиғи полимер - гумин қышқылдары (ГҚ); синтетикалық мономерлер – акрил (метакрил) қышқылы (АК(МАК)); мақсатты темплаттар – Zn (II) және Pb (II) пайдаланылды. Бірдей жағдайларда, темплат болмаған жағдайда, салыстыру үшін импринттелмеген полимерлер (NIP) алынады. Оларды алу процесіне әртүрлі факторлардың әсері зерттелді. Синтездің оңтайлы шарттары табылды. ZnIP және PbIP (65-81%) ең жоғары шығыстары (65-81%) ГК:АК(МАК)=1:1 қатынасында қол жеткізіледі, темплат концентрациясы 0,1 н, рН 3-5 шегінде, 60°С температурада, синтез уақыты 180 мин, ультрадыбыстық уақыт 30 минут. Ультрадыбысты қолдану молекулярлы-импринттелген полимерлер құрылымында темплаттардың біркелкі таралуына ықпал ететіні анықталды. Жаңа ZnIP, PbIP және NIP құрамы, құрылымы және физика-химиялық қасиеттері заманауи физика-химиялық әдістермен дәлелдеді. ZnIP, PbIP және NIP селективтілігін бағалау үшін биметалл иондары бар ерітіндінің сорбциясы жүргізілді, мұнда Pb2+ иондары Zn2⁺ иондарымен салыстыру үшін бәсекелес болды. Сорбция сынақтарында ZnIP жоғары көрсеткіштерді көрсетті: Zn2⁺ үшін 96,15% және Pb2⁺ үшін 74,88%, NIP тек 81,33% және 60,11% адсорбциялады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Технико-экономические показатели на стадий исследования.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Техникалық-экономикалық көрсеткіштер зерттеу сатысында.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілген жоқ.

Efficiency (in Russian) : .Будут созданы эффективные импринтированные сорбенты под действием ультразвука для очистки сточных вод от тяжелых металлов.

Efficiency (in Kazakh) : Ағынды суларды ауыр металдардан тазарту үшін ультрадыбыспен алынған тиімді импринттелген сорбенттер жасалынатын болады.

Field of application (in Russian) : Полученные новые молекулярно-импринтированные полимеры под воздействием ультразвука могут быть использованы в качестве сорбционного материала при очистке сточных вод угледобывающей, металлургической и химической промышленности.

Field of application (in Kazakh) : Ультрадыбыспен алынған жаңа молекулярлы-импринттелген полимерлерді көмір өндіру, металлургия және химия өнеркәсібінің ағынды суларын тазартуда сорбциялық материал ретінде пайдалануға болады.