Inventory number IRN Number of state registration
0324РК00222 AP23488017-KC-24 0124РК00627
Document type Terms of distribution Availability of implementation
Краткие сведения Gratis Number of implementation: 0
Not implemented
Publications
Native publications: 4
International publications: 0 Publications Web of science: 0 Publications Scopus: 0
Patents Amount of funding Code of the program
0 16737178 AP23488017
Name of work
Транскрипция, транслитерация и перевод кыпчакских текстов армянской графикой (на основе первоисточников)
Type of work Source of funding Report authors
Fundamental Жиембай Бибигуль Сауровна
0
0
1
0
Customer МНВО РК
Information on the executing organization
Short name of the ministry (establishment) МНВО РК
Full name of the service recipient
Некоммерческое акционерное общество "Евразийский Национальный университет имени Л.Н. Гумилева"
Abbreviated name of the service recipient НАО "ЕНУ им.Л.Н.Гумилева"
Abstract

В рамках проекта «Транскрипция, транслитерация и перевод кыпчакских текстов армянской графикой (на основе первоисточников)» транскрибируется, расшифруется кыпчакские пословицы и поговорки, написанные древней армянской графикой, также исследуется с фольклорной, литературной и лингвистической точки зрения пословицы и поговорки в сравнении с тюркскими народами, в том числе казахским.

«Армян жазулы қыпшақ мәтіндерін транскрипциялау, транслитерациялау және тәржімалау (түпнұсқа дереккөздері негізінде)» ғылыми жобасында армян графикасымен жазылған қыпшақ мақал-мәтелдері көне графикадан оқылып, аударылып, көне түрк, қазіргі түркі халықтарының, оның ішінде қазақтың мақал-мәтелдерімен салыстырыла, фольклорлық, әдеби және лингвистикалық тұрғыдан зерттеледі.

Цель работы – транскрипция, транслитерация и перевод кыпчакских пословиц и поговорок, написанных армянской графикой, с чтением из первоисточника, а также фольклорный, литературный, лингвистический анализ с сопоставлением пословицами и поговорками тюркских народов, в том числе казахского народа.

Жұмыс мақсаты – армян графикасымен жазылған қыпшақ мақал-мәтелдерін түпнұсқа дереккөзінен оқи отырып, транскрипциялау, тәржімалау, сондай-ақ түркі, оның ішінде қазақ халқының мақал-мәтелдерімен салыстыра отырып, фольклорлық, әдеби, лингвистикалық тұрғыда талдау жасау.

При реализации проекта в полной мере использовались основные принципы и научные методы, заложенные в современном языкознании. В частности, руководствовались общей методологией научного анализа, такой как индукция, дедукция, сравнение, сопоставление, суммирование. Использовались также основные лингвистические методы – метод семантического анализа, диахронии и синхронии сравнительного исследования, описания, систематизации, группировки, необходимой обработки данных, дифференциации, сбора понятий.

Жобаны жүзеге асыру барысында қазіргі тіл білімінде қалыптасқан негізгі принциптер мен ғылыми əдіс-тəсілдер толық қолданылды. Нақты айтқанда, индукция, дедукция, салыстыру, теңестіру, жинақтау секілді ғылыми талдаудың жалпы əдіснамасы басшылыққа алынды. Негізгі лингвистикалық əдістер – семантикалық талдау əдісі, диахрония жəне синхрониядағы салыстырмалы-салғастырмалы зерттеу, сипаттау, жүйелеу, топтау, қажетті мəліметтерді өңдеу, саралау, ұғымдарды жинақтау əдістері де пайдаланылды.

Изучены особенности количественного, географического расположения памятников армяно-кыпчакской письменности; исследованы памятники кыпчакской письменности написанные армянским письмом в жанровом и тематическом отношении; проведен анализ научных исследований зарубежных и отечественных ученых в изучении памятников кыпчакской письменности. В сборниках материалов конференций международного и республиканского уровней опубликовано 4 статьи. Важной новостью для науки считаются темы научных исследований и изучения армяно-кыпчакских артефактов.

Армян-қыпшақ жазба ескерткіштерінің сандық, географиялық орналасу ерекшеліктері зерделенді; армян жазулы қыпшақ жазба ескерткіштері жанрлық, тақырыптық жіктелім тұрғысында зерттелді; қыпшақ жазба ескерткіштерін зерттеудегі шетелдік және отандық ғалымдардың ғылыми ізденістеріне талдау жүргізілді. Халықаралық және республикалық деңгейдегі конференция материалдары жинақтарында 4 мақала жарияланды. Ғылыми ізденістерге арқау болған тақырыптар жəне армян-қыпшақ жəдігерлерінің зерттелуі ғылым үшін маңызды жаңалық саналады.

Результаты исследования темы имеют большой вклад в науку. Тщательное изучение армяно-кыпчакского наследия позволяет определить историческое развитие тюркских языков, в том числе казахского языка.

Зерттеу тақырыбы нәтижелерінің ғылымға қосар үлесі мол. Армян-қыпшақ мұраларының тыңғылықты зерттелуі түркі тілдерінің, оның ішінде қазақ тілінің тарихи даму жолын айқындауға мүмкіндік береді.

Не внедрено

Енгізілген жоқ

Для казахского народа, являющегося прямым наследником кыпчаков, изучение армяно-кыпчакского наследия открывает путь к исследованию и историко-сравнительному анализу кыпчакского языка, позволяет восстановить модельную структуру древнекыпчакского языка.

Қыпшақтардың тікелей мұрагерлері саналатын қазақ халқы үшін армян-қыпшақ мұраларының зерттелуі қыпшақтанудағы соны ізденістер мен тарихи-салыстырмалы зерттеулерге жол ашып, көне қыпшақ тілінің модельдік құрылымын қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

В соответствии с целями и задачами проекта приоритет отдается методологии, основанной на междисциплинарной комплексности в области исторической лексикологии, этнолингвистики, текстологии, лексикографии. Публикации, опубликованные в рамках проекта, могут быть целенаправленно использованы учеными, научными работниками, PhD докторантами, магистрантами и студентами при проведении гуманитарных исследований.

Жобаның мақсат-міндеттеріне сәйкес тарихи лексикология, этнолингвистика, текстология, лексикография салаларында пәнаралық кешенділікке негізделетін әдіснамаға басымдылық беріледі. Жоба бойынша жарық көрген жарияланымдарды гуманитарлық ғылыми ізденістер кезінде ғалымдар, ғылыми қызметкерлер, PhD докторанттар, магистранттар, студенттер мақсатты түрде пайдалана алады.

UDC indices
81-2
International classifier codes
16.01.09; 17.71.07; 16.21.33;
Key words in Russian
Тюркология; памятники средневековья; кыпчакские письменные памятники; армяно-кыпчакское; пословицы и поговорки; древне-армянская графика; анализ; систематизация; сравнительные исследования;
Key words in Kazakh
Түркітану; орта ғасыр жазба ескерткіштері; қыпшақ жазба мұралары; армян-қыпшақ; мақал-мәтелдер; көне армян графикасы; талдау; жүйелеу; салыстырмалы зерттеулер;
Head of the organization Сыдыков Ерлан Батташевич доктор исторических наук / Профессор
Head of work Жиембай Бибигуль Сауровна Phd / магистр гуманитарных знаний