The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования является Изучение потенциала внедрения технологий улавливание и хранения углекислого газа (УХУ) в РК с качественной и количественной оценкой потенциала хранения СО2, c рассмотрением новых подходов по усовершенствованию технологий улавливания СО2. Планируется изучение экологических, социальных, индустриально-инновационных, экономических эффектов внедрения УХУ в РК.

The object of research, development or design (in Kazakh) : СО2 жинау технологияларын жетілдірудің жаңа тәсілдерін ескере отырып, СО2 сақтау әлеуетін сапалық және сандық бағалау арқылы Қазақстан Республикасында көмірқышқыл газын ұстау және сақтау (КҚҚ) технологияларын енгізу әлеуетін зерттеу. Қазақстан Республикасында ОКЖ енгізудің экологиялық, әлеуметтік, индустриялық-инновациялық, экономикалық әсерлерін зерттеу жоспарлануда.

Aim of work (in Russian) : Определение потенциала внедрения технологий улавливание и хранения углекислого газа (УХУ) в РК с целью снижения его воздействия на окружающую среду в промышленных регионах Республики Казахстан.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстан Республикасының өнеркәсіптік аймақтарында оның қоршаған ортаға әсерін азайту мақсатында Қазақстан Республикасында көмірқышқыл газын ұстау және сақтау (КҚҚ) технологияларын енгізу әлеуетін анықтау.

Методы исследования (на русском) : Для достижения научных вопросов и проверки гипотез, программа исследования предполагает использование комбинации качественных и количественных подходов. Описательные исследования будут проведены для анализа мировой практики технологий УХУ и определения вызовов внедрения УХУ в РК. Корреляционные исследования позволят выявить связи между факторами, влияющими на успешность внедрения УХУ в РК. Экспериментальные подходы будут использованы для создания пилотной установки по улавливанию СО2 и оценке его эффективности в промышленных условиях. Моделирование пласта и закачки СО2 поможет определить подходящие геологические структуры для долгосрочного хранения СО2. Для повышения эффективности и результативности исследований предполагается привлечение экспертов из отраслевых научных организаций и промышленных компаний, для успешного внедрения результатов исследований в промышленную практику и рассмотрения разнообразных подходов с последующим определением наиболее приемлемого решения. Регулярная оценка исследовательских ре

Методы исследования (на казахском) : Ғылыми сұрақтарды шешу және гипотезаларды тексеру үшін зерттеу бағдарламасы сапалық және сандық тәсілдердің комбинациясын қолдануды қамтиды. ОКЖ технологияларының әлемдік тәжірибесін талдау және Қазақстан Республикасында ОКЖ енгізудің міндеттерін анықтау үшін сипаттамалық зерттеулер жүргізілетін болады. Корреляциялық зерттеулер Қазақстан Республикасындағы Орталық коммуникациялар жүйесін енгізудің табыстылығына әсер ететін факторлар арасындағы байланысты анықтауға көмектеседі. Эксперименттік тәсілдер СО2 ұстауға арналған тәжірибелік зауыт құру және оның өнеркәсіптік жағдайда тиімділігін бағалау үшін пайдаланылады. Резервуарды және СО2 айдауды модельдеу CO2 ұзақ мерзімді сақтау үшін қолайлы геологиялық құрылымдарды анықтауға көмектеседі. Ғылыми зерттеулердің тиімділігі мен тиімділігін арттыру үшін ғылыми-зерттеу нәтижелерін өндірістік тәжірибеге табысты енгізу үшін салалық ғылыми ұйымдар мен өнеркәсіптік компаниялардың сарапшыларын тарту және кейіннен неғұрлым қолайлы шешімді анықтай отырып, әртүрлі тәсілдерді

Obtained results and novelty (in Russian) : - проведен анализ и оценка экономической эффективности передовых практик и кейсов технологий улавливания СО2 в условиях Казахстана. Изучены проекты Яньчан (Китай), Boundary Dam 3 (Канада) и Petro Nova (США); - получены и проанализированы 20 стоимостных характеристик и выделены 20 технических характеристик, параметров, свойств, оказывающих значительное влияние на весь процесс УХУ; - выделены параметры пласта, подходящие для смешивающегося или несмешивающегося заводнения СО2. Проведен анализ прибыли в зависимости от стоимости закачки диоксида углерода; - получены геолого-геофизические данные по 7-ми направлениям: геология и геофизика, гидрогеология, разработка, геохимия, геомеханика, сейсмика, наличие скважин. - собрана база данных по скважинам по 5-ти осадочным бассейнам: Чу-Сарысу, Северный Тургай, Зайсан, Прииртыш, Южный Тургай. Всего собраны данные по 629 скважинам. - построены хроностратиграфические колонки по 5-ти осадочным бассейнам; - проведен эксперимент «The Eclipse Slim Tube Simulation». Выбраны 5 р

Obtained results and novelty (in Kazakh) : - Қазақстан жағдайында СО2 ұстау технологияларының озық тәжірибелері мен жағдайларының экономикалық тиімділігін талдау және бағалау жүргізілді. Yanchang (Қытай), Boundary Dam 3 (Канада) және Petro Nova (АҚШ) жобалары зерттелді; - 20 шығын сипаттамасы алынды және талданды және бүкіл ОКЖ процесіне елеулі әсер ететін 20 техникалық сипаттама, параметрлер мен қасиеттер анықталды; - араласатын немесе араласпайтын СО2 тасқынына қолайлы түзілу параметрлері бөлектеледі. Көмірқышқыл газын айдау құнына байланысты пайданың талдауы жүргізілді; - геологиялық-геофизикалық мәліметтер 7 бағыт бойынша алынды: геология және геофизика, гидрогеология, игеру, геохимия, геомеханика, сейсмикалық, ұңғыманың қолжетімділігі. - Шу-Сарысу, Солтүстік Торғай, Зайсан, Ертіс, Оңтүстік Торғай сияқты 5 шөгінді бассейндер бойынша ұңғымалардың деректер базасы жинақталды. Барлығы 629 ұңғымадан деректер жиналды. - 5 шөгінді бассейнге хроностратиграфиялық бағаналар салынды; - «The Eclipse Slim Tube Simulation» эксперименті жүргізілді. Әртүрлі құрам

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Для Казахстана опыт рассмотренных международных проектов УХУ примечателен тем, что все перечисленные сценарии хранения СО2 применимы для условий Казахстана. По результатам проведенных исследований выявлено, что основная финансовая нагрузка придется на установку системы улавливания. При этом менее 20% всех капитальных затрат приходится на транспортировку и хранение. Транспортировка СО2 до месторождений для EOR может быть рассмотрена в случае создания единого трубопровода для нескольких источников выбросов СО2. При этом чем больше источников, тем привлекательнее с экономической точки зрения будет проект УХУ.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қазақстан үшін қаралған халықаралық ОКЖ жобаларының тәжірибесі атап өтілген CO2 сақтау сценарийлерінің барлығы Қазақстан жағдайларына сәйкес келетіндігімен ерекше. Жүргізілген зерттеулердің нәтижелері бойынша негізгі қаржылық ауыртпалық түсіру жүйесін орнатуға түсетіні анықталды. Дегенмен, барлық күрделі шығындардың 20%-дан азы тасымалдау мен сақтауға жұмсалады. CO2 шығарудың бірнеше көздері үшін бір құбыр құрылса, СО2-ні EOR кен орындарына тасымалдау қарастырылуы мүмкін. Оның үстіне, көздер неғұрлым көп болса, ОКЖ жобасы экономикалық тұрғыдан соғұрлым тартымды болады.

Level of implementation (in Russian) : «ОАЭК» АҚ жылу электр орталығында сынау

Level of implementation (in Kazakh) : Апробирование на ТЭЦ АО «ЦАЭК»

Efficiency (in Russian) : При стандартных параметрах используемая установка показывает эффективность на должном уровне. Эффективность сорбента оценивали по величине проскока 10 % от исходной концентрации CO2. По достижении концентрации CO2, превышавшей допустимую проскоковую, завершали цикл адсорбции и переходили к регенерации сорбента и десорбции CO2 в ловушку с жидким азотом, где диоксид углерода вымораживался из потока азота. Величины концентраций CO2 измеряли с помощью портативных газоанализаторов. Количество CO2 в ловушке определяли с помощью газовых часов после разморозки ловушки.

Efficiency (in Kazakh) : Стандартты параметрлермен орнатылған қондырғы тиісті деңгейде тиімділікті көрсетеді. Сорбенттің тиімділігі бастапқы СО2 концентрациясының 10% серпінді мәнімен бағаланды. СО2 концентрациясы рұқсат етілген серпінді мәннен асқаннан кейін адсорбциялық цикл аяқталды және сорбент регенерацияланды және СО2 сұйық азотпен тұзаққа десорбцияланды, онда көмірқышқыл газы азот ағынынан мұздатылған. СО2 концентрациясы портативті газ анализаторлары арқылы өлшенді. Тұзғыштағы СО2 мөлшері қақпақты жібіткеннен кейін газ сағатының көмегімен анықталды.

Field of application (in Russian) : Промышленные процессы, энергетика, транспорт, сельское хозяйство и др.

Field of application (in Kazakh) : Өндірістік процестер, энергетика, көлік, ауыл шаруашылығы және т.б.