The object of research, development or design (in Russian) : высокоэнтропийные сплавы AlNbTiVZr

The object of research, development or design (in Kazakh) : AlNbTiVZr жоғары энтропиялық қорытпалары

Aim of work (in Russian) : изучение механизмов накопления радиационных повреждений в приповерхностном слое высокоэнтропийных AlNbTiVZr сплавов на основе тугоплавких переходных металлов, возникающих в результате высокодозного облучения тяжелыми ионами, а также определении влияния температурных и структурных факторов на процессы радиационного разупрочнения и охрупчивания в условиях, максимально приближенных к реальным условиям эксплуатации.

Aim of work (in Kazakh) : Ауыр иондармен жоғары дозалы сәулелену нәтижесінде пайда болатын баяу балқитын өтпелі металдар негізіндегі жоғары энтропиялық AlNbTiVZr қорытпаларының беткі қабатында радиациялық зақымданулардың жинақталу механизмдерін зерттеу, сондай-ақ нақты пайдалану жағдайларына мүмкіндігінше жақын температуралық және құрылымдық факторлардың радиациялық тозу және морттану процестеріне әсерін анықтау.

Методы исследования (на русском) : рентгеновская дифракция, растровая электронная микроскопия, метод определения теплопроводности, метод индентирования, метод однократного сжатия

Методы исследования (на казахском) : рентгендік дифракция, расторлық электронды микроскопия, жылу өткізгіштікті анықтау әдісі, индентрлеу әдісі, бір реттік қысу әдісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : С применением методов рентгеновской дифракции, индентирования, однократного сжатия, скреч – тестов, определения коэффициента трения и износостойкости проведена всесторонняя характеризация исследуемых образцов сплавов, а также проведены эксперименты по облучению образцов с целью набора дозовых зависимостей при различных условиях облучения (в случае вариации флюенса и температуры облучения). Изучение радиационной стойкости высокоэнтропийных AlNbTiVZr сплавов, а также исследованию механизмов радиационно-индуцированного распухания и охрупчивания было проведено путем моделирования процессов облучения тяжелыми ионами Kr-15+ и Xe-22+ на ускорителе ДЦ-60. Энергия ионов Kr-15+ и Xe-22+ составила 147 и 230 МэВ соответственно, флюенсы облучения были выбраны от 10^10 до 10^14 ион/см^2. Облучение было проведено температуре 1000 К, с целью моделирования максимально приближенных условий накопления радиационных повреждений в керамиках к реальным условиях эксплуатации (близкие к условиям активной зоны с ядерным топливом для высокотемпературных реакторов).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Рентгендік дифракция, индентрлеу, бір реттік қысу, скреч – сынақтар, үйкеліс коэффициентін және тозуға төзімділікті анықтау әдістерін қолдана отырып, зерттелетін қорытпа үлгілеріне жан-жақты сипаттама берілді, сондай-ақ әртүрлі сәулелену жағдайларында (флюенс пен сәулелену температурасы өзгерген жағдайда) дозалық тәуелділіктерді жинау мақсатында үлгілерді сәулелендіру бойынша эксперименттер жүргізілді. Жоғары энтропиялық AlNbTiVZr қорытпаларының радиацияға төзімділігін зерттеу, сондай-ақ ДЦ-60 үдеткішіндегі ауыр Kr15+ және Xe22+ иондарының сәулелену процестерін модельдеу арқылы радиациядан туындаған ісіну және морттану механизмдеріне зерттеу жүргізілді. Kr15+ және Xe22 + иондарының энергиясы сәйкесінше 147 және 230 МэВ құрады, сәулелену флюенсі 10^10-нан 10^14 ион/см2-ге дейін таңдалды. Сәулелену 1000 К температурада, нақты пайдалану жағдайларына (жоғары температуралы реакторлар үшін ядролық отынмен белсенді аймақтың жағдайына жақын) керамикада радиациялық зақымданулардың жинақталуының ең жақын жағдайларын модельдеу мақсатында жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Экономический и научно-технический эффект результатов проекта в случае его успешной реализации заключается в оценке возможностей и потенциала применения высокоэнтропийных сплавов на основе тугоплавких переходных металлов в качестве основы для конструкционных материалов ядерных реакторов, в том числе и материалов первой стенки и конструкций удерживающих ядерное топливо.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жоба нәтижелерінің экономикалық және ғылыми-техникалық әсері, сәтті іске асықа жағдайда, ядролық реакторлардың құрылымдық материалдары, оның ішінде бірінші қабырға материалдары мен ядролық отынды ұстайтын конструкциялар үшін негіз ретінде баяу балқитын өтпелі металдар негізінде жоғары энтропиялық қорытпаларды қолдану мүмкіндіктері мен әлеуетін бағалаудан тұрады.

Level of implementation (in Russian) : Не предусмотрено

Level of implementation (in Kazakh) : Қарастырылмаған

Efficiency (in Russian) : Полученные результаты проекта в ходе решения поставленных целей и задач будут использованы для разработки технологических регламентов применения высокоэнтропийных сплавов в качестве конструкционных материалов для ядерных реакторов.

Efficiency (in Kazakh) : Қойылған мақсаттар мен міндеттерді шешу барысында жобаның алынған нәтижелері ядролық реакторлар үшін құрылымдық материалдар ретінде жоғары энтропиялық қорытпаларды қолданудың технологиялық регламенттерін әзірлеу үшін пайдаланылатын болады.

Field of application (in Russian) : ядерные конструкционные материалы, ядерные реакторы, хранение ядерных отходов, реакторы на быстрых нейтронах

Field of application (in Kazakh) : ядролық конструкциялық материалдар, ядролық реакторлар, ядролық қалдықтарды сақтау, жылдам нейтрондардағы реакторлар