The object of research, development or design (in Russian) : Подземные горные выработки угольных шахт, проводимые при отработке слоев мощных пластов.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қуатты қабаттардың қабаттарын өңдеу кезінде жүргізілетін көмір шахталарының жерасты тау-кен қазбалары.

Aim of work (in Russian) : Целью выполненных исследований является создание прогрессивной технологии поддержания оконтуривающих выемочных столбов горных выработок на базе установленных закономерностей поведения горных пород при отработке слоев мощных пластов, обеспечивающих повышение эффективности и безопасности функционирования подземного горного производства.

Aim of work (in Kazakh) : Орындалған зерттеулердің мақсаты жерасты тау-кен өндірісінің тиімділігі мен қауіпсіздігін арттыруды қамтамасыз ететін қуатты қабаттардың қабаттарын өңдеу кезінде тау жыныстарының мінез-құлқының белгіленген заңдылықтары негізінде тау-кен қазбаларының контурлы қазба бағаналарын қолдаудың прогрессивті технологиясын құру болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Методика выполнения работы включает в себя следующие направления: - исследование технологических схем при отработке мощных пластов на шахтах Карагандинского бассейна; - исследование и обоснование характеристики технологических процессов в лавах мощных пластов по критериям эффективности; - разработка методики обоснования нагрузки на лаву на основе моделирования и оценки технологических процессов работ при различных горногеологических условиях; - произвести прогнозирование устойчивости породных обнажений с учетом горно-геологических и горнотехнических факторов, а также напряженно-деформированного состояния массива и определить влияние смещений на состояние участковых выработок. Решение поставленных задач осуществляется методом анализа отечественного и зарубежного опыта в области расчета и применения параметров комбинированного и анкерной технологии крепления горных выработок, с учетом комплекса влияющих факторов, натурных наблюдений, апробацией результатов в промышленных условиях эксплуатации шахт Карагандинского угольного бассейна.

Методы исследования (на казахском) : Жұмысты орындау әдістемесі келесі бағыттарды қамтиды: - Қарағанды бассейнінің шахталарында қуатты қабаттарды өңдеу кезіндегі технологиялық сызбаларды зерттеу; - тиімділік критерийлері бойынша қуатты қабаттардың лаваларындағы технологиялық процестердің сипаттамаларын зерттеу және негіздеу; - әртүрлі тау-кен геологиялық жағдайлардағы жұмыстардың технологиялық процестерін модельдеу және бағалау негізінде лаваға жүктемені негіздеу әдістемесін әзірлеу; - тау-кен-геологиялық және тау-кен техникалық факторларын, сондай-ақ массивтің кернеулі-деформацияланған жай-күйін ескере отырып, тау жыныстарының орнықтылығын болжау жәнемещысулардың учаскелік қазбалардың жай-күйіне әсерін анықтау. Қойылған міндеттерді шешу әсер етуші факторлардың кешенін, заттай байқауларды ескере отырып, тау-кен қазбаларын бекітудің аралас және анкерлік технологиясының параметрлерін есептеу және қолдану саласындағы отандық және шетелдік тәжірибені талдау, Қарағанды көмір бассейнінің шахталарын пайдаланудың өнеркәсіптік жағдайларында нәтижелерді сынақтан өткізу әдісімен жүзеге асырылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проанализировано напряженно-деформированное состояние горного массива вокруг выработок посредством аналитическим методом моделирования. Оценены технологические параметры применения анкерного и комбинированного крепления в горно-геологических и горнотехнических условиях проведения горных выработок Карагандинского угольного бассейна при отработке слоев мощных пластов. Научная новизна работы заключается в обосновании структурной схемы расчета параметров анкерного крепления горных выработки, проводимых при отработке слоев мощных пластов; в выявлении закономерности изменения параметров анкерного и комбинированного крепления горных выработок от глубины заложения, сопротивления пород кровли на сжатие для шахт Карагандинского бассейна, позволяющих выбирать и создавать обоснованный вариант вида технологии крепления; в обосновании параметров анкерного и комбинированного крепления горных выработок при отработке слоев мощных пластов, позволяющей повысить производительность и эффективность труда технологических служб шахт при разработке схемы и паспортов проведения горных выработок.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Модельдеудің аналитикалық әдісі арқылы қазбалардың айналасындағы тау жыныстарының кернеулі-деформацияланған күйі талданады. Қуатты қабаттардың қабаттарын өңдеу кезінде Қарағанды көмір бассейнінің тау-кен қазбаларын жүргізудің тау-геологиялық және тау-кен техникалық жағдайларында анкерлік және аралас бекітуді қолданудың технологиялық параметрлері бағаланды. Жұмыстың ғылыми жаңалығы қуатты қабаттардың қабаттарын пысықтау кезінде жүргізілетін тау-кен қазбаларын анкерлік бекітудің параметрлерін есептеудің құрылымдық сызбасын негіздеу болып табылады; Тау-кен қазбаларын анкерлік және аралас бекітудің параметрлерін төсеу тереңдігінен, Қарағанды бассейнінің шахталары үшін шатыр тау жыныстарының қысуға кедергісінен өзгерту заңдылығын анықтауда, бұл бекіту технологиясы түрінің негізделген нұсқасын таңдауға және жасауға мүмкіндік береді; кен қазбаларын жүргізу схемасы мен паспорттарын әзірлеу кезінде шахталардың технологиялық қызметтерінің өнімділігі мен тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін қуатты қабаттардың қабаттарын өңдеу кезінде тау-кен қазбаларын анкерлік және аралас бекіту параметрлерін негіздеу.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : По результатам экспериментальных исследований, аналитического моделирования, конструкторских проработок будут сформированы прогрессивные инновационные решения (на уровне патентов РК) по конструктивным (по длине, размерам, комплектности составляющих элементов, плотности установки), технологические (местоположения относительно контуров выработок и элементов залегания угольного пласта, влияния осложняющих факторов и схем развития горных работ и параметров крепления) и технико-экономические характеристики (снижение металло- и трудоемкости работ) по креплению выработок для повышения темпов их проведения и устойчивости.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Эксперименттік зерттеулердің, Талдамалық модельдеудің, конструкторлық пысықтаулардың нәтижелері бойынша конструктивтік (құрамдас элементтердің ұзындығы, мөлшері, жиынтықтылығы, орнату тығыздығы бойынша), технологиялық (қазбалардың контурлары мен көмір қабатының пайда болу элементтеріне қатысты орналасуы, тау-кен жұмыстарын дамытудың күрделі факторлары мен схемаларының және бекіту параметрлерінің әсері бойынша) прогрессивті инновациялық шешімдер (ҚР патенттері деңгейінде) қалыптастырылатын болады) және техникалық-экономикалық сипаттамалары (металды азайту- және жұмыстың еңбек сыйымдылығы) оларды жүргізу қарқынын және тұрақтылығын арттыру үшін қазбаларды бекіту бойынша.

Level of implementation (in Russian) : Разработаны опытно-промышленные образцы систем и средств крепления горных выработок и проведена предварительная конструкторская проработка технологических решений по их компановке.

Level of implementation (in Kazakh) : Тау-кен қазбаларын бекіту жүйелері мен құралдарының тәжірибелік-өнеркәсіптік үлгілері әзірленді және оларды құрастыру бойынша технологиялық шешімдерді алдын ала конструкторлық пысықтау жүргізілді.

Efficiency (in Russian) : Разработанная технологическая схема крепления приконтурного горного массива при отработке слоев мощных пластов позволит значительно снизить себестоимость проведения выработок и обеспечить безопасность ведения горных работ.

Efficiency (in Kazakh) : Қуатты қабаттардың қабаттарын өңдеу кезінде контурға жақын тау-кен массивін бекітудің әзірленген технологиялық схемасы қазбаларды жүргізудің өзіндік құнын едәуір төмендетуге және тау-кен жұмыстарын жүргізудің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Горнодобывающие производства угольной отрасли с распространением полученного научно-технического потенциала на подземные горнорудные предприятия.

Field of application (in Kazakh) : Алынған ғылыми-техникалық әлеуетті жерасты тау-кен кәсіпорындарына тарата отырып, көмір саласының тау-кен өндіру өндірістері.