The object of research, development or design (in Russian) : Cелекционные линии, сорта и гибриды картофеля.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Картоптың селекциялық линиялары, сорттар мен гибридтері.

Aim of work (in Russian) : Изучить устойчивость высокопродуктивных отечественных и зарубежных сортов и перспективных селекционных линий картофеля к PVY, PVX, нематодам, фитофторозу на платформе молекулярно-генетического маркирования, а также с помощью методов искусственного заражения фитопатогенами.

Aim of work (in Kazakh) : Молекулярлық-генетикалық таңбалау платформасында сондай-ақ фитопатогендермен жасанды жұқтыру әдістерін пайдалана отырып, жоғары өнімді отандық және шетелдік сорттардың және перспективті селекциялық линиялардың төзімділігін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : эксперименттік (молекулярлық-генетикалық, иммунобиологиялық, фитопатологиялық, далалық), сипаттамалық (визуалды диагностика, биологиялық тестілеу, фенологиялық, биометриялық).

Методы исследования (на казахском) : экспериментальные (молекулярно-генетические, иммунобиологические, фитопатологические), описательные (визуальная диагностика, биологическое тестирования, фенологические, биометрические)

Obtained results and novelty (in Russian) : В соответствии с утвержденным календарным планом на тёмно-каштановых почвах в условиях слабовлажной умеренно тёплой зоны Акмолинской области на базе ТОО «BioNord» (ранее «Green Star») Целиноградского района изучены следующие хозяйственно-полезные признаки у не менее 30 отечественных и зарубежных сортов и перспективных линий картофеля, выращиваемых в коллекции КАТИУ им. С. Сейфуллина: урожайность, группа спелости, содержание крахмала и сухого вещества, столово-кулинарные свойства, пригодность к переработке в хрустящий картофель и картофель-фри, лежкоспособность. Осуществлен поиск молекулярных маркеров генов устойчивости нематодам, PVY, PVX и фитофторозу,; диагностическими методами ИФА, ПЦР и визуальной оценки образцов, выращенных в условиях естественного инфекционного фона, а также при проведении искусственного заражения типичными для РК изолятами фитопатогенов изучена устойчивость высокопродуктивных отечественных и зарубежных сортов и перспективных селекционных линий картофеля к PVY, PVX, фитофторозу (Phytophthora infestans). Список опубликованных работ по результатам НИР представлен в приложении Б. Новизна: охарактеризованы перспективные отечественные и зарубежные сорта и новые селекционные образцы картофеля, содержащие ДНК-маркеры генов вирусо-, нематодо- и фитофтороустойчивости.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Бекітілген күнтізбелік жоспарға сәйкес С.Сейфуллин атындағы ҚАТЗУ коллекциясындағы картоптың 30-дан кем емес отандық және шетелдік сорттары мен перспективті линиялары Ақмола облысының қалыпты жылы, ылғалды жағдайындағы күңгірт каштан топырағындағы Целиноград ауданы ЖШС «BioNord» (бұрынғы Green Star) базасында келесі шаруашылық маңызы бар пайдалы қасиеттері зерттелді: өнімділік, пісу тобы, крахмал мен құрғақ заттардың мөлшері, асханалық және аспаздық қасиеттері, қытырлақ картоп пен фриге картоптардың өңдеуге жарамдылығы, сақталудағы сапасы. Нематодаларға, PVY, PVX және фитофторозға төзімділік гендерінің молекулалық маркерлерін анықтау жүргізілді; ИФТ, ПТР диагностикалық әдістері мен табиғи инфекциялық фон жағдайында өсірілген үлгілерді визуалды бағалау арқылы картоптың жоғары өнімді отандық және шетелдік сорттары мен перспективті селекциялық линиялары PVY, PVX, фитофтороз (Phytophthora infestans) фитопатогендерінің Қазақстан Республикасына тән изоляттарымен жасанды инфекция жағдайында жұқтырылып, төзімділік бағаланды. Жаңашылдық: картоптың отандық және шетелдік перспективті сорттары мен жаңа селекциялық линиялары вирустарға, нематодаларға және фитофторозға қарсы жауап беретін төзімділік гендерінің ДНҚ маркерлері сипатталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : К основным критериям и технологическим/экономическим показателям относятся: устойчивость селекционного материала картофеля к основным фитопатогенам: фитофторозу, вирозам, нематодам; урожайность (количество клубней на единицу площади и их масса), содержание крахмала (процентное соотношение крахмала в клубнях и содержание сухого вещества, что влияет на пищевую ценность и технологические свойства), а также устойчивость к абиотическим стрессам (например, засухе и засолению). .

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі технологиялық және экономикалық көрсеткіштерге мыналар жатады: селекциялық материалдардың фитопатогендерге төзімділігі: фитофторозға, вирустар, нематодаларға; өнімділігі (аудан бірлігіндегі түйнектер саны және олардың салмағы), крахмал мөлшері (қоректік құндылығы мен технологиялық қасиеттеріне әсер ететін түйнектердегі крахмалдың пайызы және құрғақ заттардың мөлшері), сондай-ақ абиотикалық факторларға төзімділігі (құрғақшылық пен тұздану)

Level of implementation (in Russian) : Степень внедрения высокая, озорактеризованы перспективные отечественные сорта и гибриды картофеля по вирусо-, нематодо и фитофтороустойчивости и другим хозяйственно-полезным признакам Изданы каталог и методические рекомендации с предложениями производству

Level of implementation (in Kazakh) : Орындалу дәрежесі жоғары, картоптың вирусқа, нематодаларға және фитофторозға төзімділігі және басқа да экономикалық пайдалы қасиеттері бойынша перспективті отандық сорттары мен гибридтері анықталды.Өндіріс бойынша ұсыныс болатын каталог және әдістемелік ұсыныстар шығарылды.

Efficiency (in Russian) : Эффективность работы заключается в том, что изучены отечественные и зарубежные сорта и гибриды картофеля, отличающиеся устойчивостью к фитофторозу, нематодам и PVY, PVX, высокими показателями урожайности, лежкоспособности, вкусовых качеств, содержанием крахмала и сухого вещества и другими ценными хозяйственными признаками.

Efficiency (in Kazakh) : Қолдану саласы: картоп шаруашылығы, ғылыми-зерттеу мекемелері, элиталық тұқым және тұқым шаруашылықтары.

Field of application (in Russian) : Область применения – картофелеводство, научно-исследовательские учреждения, элитно-семеноводческие и семеноводческие хозяйства.

Field of application (in Kazakh) : Жұмыстың тиімділігі: өнімділігі мен дәмдік сапасы жоғары, крахмал мен құрғақ заттардың құрамы және т.б. құнды экономикалық сипаттамалары зерттелген фитофторозға, нематодаларға және PVY, PVX төзімді отандық және шетелдік картоп сорттары мен гибридтері анықталды.