The object of research, development or design (in Russian) : Cосна обыкновенная (Pinus sylvestris L.) на территории государственного лесного природного резервата «СЕМЕЙ ОРМАНЫ»

The object of research, development or design (in Kazakh) : «СЕМЕЙ ОРМАНЫ» мемлекеттік орман табиғи резерватының аумағында кәдімгі қарағай (Pinus sylvestris L.).

Aim of work (in Russian) : Используя территории государственного лесного природного резервата «СЕМЕЙ ОРМАНЫ» для применения метода градиентов (трансект), исследовать отклик в росте древесных растений на климатические факторы с разным временным разрешением и проанализировать возможные использования хронологий радиального прироста.

Aim of work (in Kazakh) : Градиент (трансект) әдісін қолдану үшін "СЕМЕЙ ОРМАНЫ" мемлекеттік орман табиғи резерватының аумағын пайдалана отырып, әртүрлі уақытша рұқсатпен климаттық факторларға ағаш өсімдіктерінің өсуіндегі жауапты зерттеу және радиалды өсу хронологиясын ықтимал пайдалануды талдау.

Методы исследования (на русском) : Өзектер шамамен 1.3 м биіктікте өсіп келе жатқан дауылмен таңдалды. әрі қарайғы зерттеулер үшін үлгілерді дайындау жалпы қабылданған әдістеме бойынша жүргізілді (Кук, Каириукстис, 1990). Ағаш сақиналарының Шири өлшеу (TRW) LINTAB VI құрылғысында TSAPWin бағдарламасын қолдана отырып орындалды (Rinn, 1996), алынған қатарлар COFECHA бағдарламасында тексерілгенге сәйкес келді (Холмс, 1992). Жеке ағаш-сақина хронологияларын стандарттау ARSTAN бағдарламасының көмегімен жүргізілді (Cook, Holmes, 1986; Cook, Krusic, 2008), экспоненциалды немесе сызықтық функциялармен сипатталған жас тенденцияларын алып тастады.

Методы исследования (на казахском) : Керны отбирали приростным буравом на высоте около 1.3 м. Подготовку образцов для дальнейших исследований проводили по общепринятой методике (Cook, Kairiukstis, 1990). Измерение ширины годичных колец (TRW) выполнено на приборе LINTAB VI с использованием программы TSAPWin (Rinn, 1996), полученные ряды перекрестно датировали с проверкой в программе COFECHA (Holmes, 1992). Стандартизация индивидуальных древесно-кольцевых хронологий проводилась с помощью программы ARSTAN (Cook, Holmes, 1986; Cook, Krusic, 2008), при этом удаляли возрастные тренды, описываемые экспоненциальными или линейными функциями.

Obtained results and novelty (in Russian) : Біз табиғи ортаны зерттеу мақсатына сәйкес ағаш сақиналарынан пайдалы ақпарат алдық. Кәдімгі қарағай ағашының ағаш сақиналарының ені бойынша ағаш-сақина хронологияларын салды және салыстырды (Pinus sylvestris D.). Біз радиалды өсудің негізгі климаттық айнымалылармен байланысын талдадық (ауа температурасы және жауын-шашын). Жауаптың анықталуы ендік градиентте өзгеретін климаттық жағдайларға ағаштардың радиалды өсуінің жалпы Климаттық сигналы жоқ екенін көрсетті. Кәдімгі қарағай ағашының өсу сақиналарының жасушалық құрылымының ауытқулары (Pinus sylvestris L.) және олардың пайда болуына себеп болатын факторлар анықталды.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Получили полезную информацию от годичных колец согласно поставленной цели изучения природной среды. Построили и сравнили древесно-кольцевые хронологии по ширине годичных колец древесины сосны обыкновенной (Pinus sуlvestris L.). Получили анализ связей радиального прироста с основными климатическими переменными (температура воздуха и количество осадков). Выявление отклика показало, что общего климатического сигнала радиального прироста деревьев на изменяющиеся в широтном градиенте климатические условия отсутствует. Выявили аномалии клеточной структуры годичных колец древесины сосны обыкновенной (Pinus sуlvestris L.) и факторы, являющиеся причиной их образования.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : на территории резервата эти деревья подверглись крупным пожарам, что свидетельствует об сохранении состояния климата и прироста за последние 120-170 лет.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : резерват аумағында бұл ағаштар үлкен өрттерге ұшырады, бұл соңғы 120-170 жылдағы климат пен өсудің сақталуын көрсетеді.

Level of implementation (in Russian) : Результаты исследований внедрены в учебный процесс, несет существенный вклад современное представление о изменении климата, процессов и прироста древесных насаждений. Исследование несет важный вклад в области дендроклиматологии, лесного дела, в области рационального использования природных ресурсов и пополнит банк данных хронологий.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері оқу үрдісіне енгізіліп, климаттың өзгеруін, процестерін және ағаш екпелерінің өсуін заманауи түсінуге елеулі үлес қосады. Зерттеу дендроклиматология, орман шаруашылығы және табиғи ресурстарды тиімді пайдалану салаларына маңызды үлес қосады және хронологиялық деректер қорын толықтырады.

Efficiency (in Russian) : На территории резервата 2023 году эти деревья подверглись крупным пожарам, что свидетельствует об сохранении состояния климата и прироста за последние 120-170 лет.

Efficiency (in Kazakh) : 2023 жылы қорық аумағында бұл ағаштар үлкен өртке ұшырады, бұл соңғы 120-170 жылдағы климаттың және өсудің сақталғанын көрсетеді.

Field of application (in Russian) : исследование несет важный вклад в области дендроклиматологии, лесного дела, в области рационального использования природных ресурсов и пополнил банк данных хронологий.

Field of application (in Kazakh) : зерттеу дендроклиматология, орман жұмысы, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану саласында маңызды үлес қосады және хронология деректер банкін толықтырды.